Tatian

Prologus

1. (Lc 1 1) Quoniam quidem multi conati sunt ordinare narrationem quæ in nobis completæ sunt rerum,
Bithiu wanta manage zilotun ordinon saga thio in ûns gifulta sint rahhono,

2. (Lc 1 2) Sicut tradiderunt nobis qui ab initio ipsi viderant et ministri fuerunt sermonis,
Só ûns saltun thie thar fon anaginne selbon gisahun inti ambahta warun wortes,

3. (Lc 1 3) Visum est et mihi assecuto a principio omnibus diligenter ex ordine tibi scribere, optime Theophile,
Was mir gisehan gifolgentemo fon anaginne allem gernlihho after antreitu thir scriben, thû bezzisto Theophile,

4. (Lc 1 4) Ut cognoscas eorum verborum de quibus eruditus es veritatem.
Thaz thû forstantes thero worto fon them thû gilerit bist wâr.

I

1. (Jn 1 1) In principio erat verbum et verbum erat apud Deum et Deus erat verbum.
In anaginne was wort inti thaz wort was mit gote inti got selbo was thaz wort.

2. (Jn 1 2) Hoc erat in principio apud Deum.  3. Omnia per ipsum facta sunt et sine ipso factum est nihil quod factum est.
Thaz was in anaginne mit gote.  Alliu thuruh thaz wurdun gitán inti ûzzan sín ni was wiht gitanes thaz thar gitán was.

3. (Jn 1 4) In ipso vita erat et vita erat lux hominum.
Thaz was in imo lîb inti thaz lib was lioht manno.

4. (Jn 1 5) Et lux in tenebris lucet et tenebræ eam non comprehenderunt.
Inti thaz lioht in finstarnessin liuhta inti finstarnessi thaz ni bigriffun.

II

1. (Lc 1 5) Fuit in diebus Herodis regis Judææ quidam sacerdos nomine Zacharias de vice Abia (26) et uxor illi de filiabus Aaron et nomen ejus Elisabeth.
Was in tagun Herodes thes cuninges Iudeno sumer biscof namen Zacharias fon themo wehsale Abiases (26) inti quena imo fon Aarones tohterun inti ira namo was Elisabeth.

2. (Lc 1 6) Erant autem justi ambo ante Deum, incedentes in omnibus mandatis et justificationibus Domini sine quærela.  7. Et non erat illis filius, eo quod esset Elisabeth sterilis et ambo processissent in diebus suis.
Siu warun rehtiu beidu fora gote, gangenti in allem bibotun inti in gotes rehtfestin uzzan lastar, inti ni ward in sun, bithiu wanta Elisabeth was unberenti inti beidu framgigiengun in iro tagun.

3. (Lc 1 8) Factum est autem quum sacerdotio fungeretur in ordine vicis suæ ante Deum, 9. secundum consuetudinem sacerdotii, sorte exiit, ut incensum poneret ingressus in templum Domini, 10. et omnis multitudo erat populi orans foris hora incensi.
Ward thô, mit thiu her in biscofheite giordinot was in antreitu sines wehsales fora gote, after giwonu thes biscofheites, in lôzze framgieng, thaz her wihrouh branti ingangenti in gotes tempal, inti al thiu menigi was thes folkes ûzze betonti in thero ziti thes rouhennes.

4. (Lc 1 11) Apparuit autem illi angelus Domini, stans a dextris altaris incensi.  12. Et Zacharias turbatus est videns, et timor irruit super eum.
Araugta sih imo gotes engil, stantenti in zeso thes altares thero wihrouhbrunsti.  Thanan tho Zacharias ward gitruobit thaz sehenti, inti forhta anafiel ubar inan.

5. (Lc 1 13) Ait autem ad illum angelus:  Ne timeas, Zacharia,quoniam exaudita est deprecatio tua et uxor tua Elisabeth pariet tibi filium, et vocabis nomen ejus Johannem.
Quad thô zi imo thie engil:  ni forhti thu thir, Zacharias, wanta gihorit ist thin gibet, inti thin quena Elysabeth gibirit thir sun, inti nemnis thû sinan namon Iohannem.

6. (Lc 1 14) Et erit tibi gaudium et exsultatio, et multi in nativitate ejus gaudebunt.  15. Erit enim magnus coram Domino et vinum et siceram non bibit et Spiritu Sancto replebitur adhuc (27) ex utero matris suæ, 16. et multos filiorum Israhel convertit ad Dominum Deum ipsorum.
Inti her ist thir gifeho inti blidida, inti manage in sinero giburti mendent.  Her ist wârlihho mihhil fora truhtine inti wîn noh lîd ni trinkit inti heilages geistes wirdit gifullit fon hinan (27) fon reue sinero muoter, inti manage Israheles barno giwerbit zi truhtine gote iro.

7. (Lc 1 17) Et ipse præcedet ante illum in spiritu et virtute Heliæ, ut convertat corda patrum in filios, et incredibiles ad prudentiam justorum, parare Domino plebem perfectam.
Inti her ferit fora inan in geiste inti in megine Heliases, thaz her giwente herzun fatero in kind, inti ungiloubfolle zi wîstuome rehtero, garwen truhtine thuruhthigan folc.

8. (Lc 1 18) Et dixit Zacharias ad angelum:  Unde hoc sciam?  ego enim sum senex, et uxor mea processit in diebus suis.
Inti quad Zacharias zi themo engile:  wanan weiz ih thaz?  ih bim alt, inti mîn quena fram ist gigangan in ira tagun.

9. (Lc 1 19) Et respondens angelus dixit ei:  Ego sum Gabriel, qui asto ante Deum, et missus sum ad te hæc tibi evangelizare.  20. Et ecce eris tacens et non poteris loqui usque in diem quo hæc fiant, pro eo quod non credidisti verbis meis quæ implebuntur in tempore suo.
Thô antlingonti thie engil quad imo:  ih bim Gabriel, thie azstantu fora gote, inti bim gisentit zi thir thisu thir sagen.  Inti nu wirdist thû suigenti inti ni maht sprehhan unzan then tag, in themo thisu werdent, bithiu wanta thû ni giloubtus minen wortun, thiu thar gifultu werdent in iro ziti.

10. (Lc 1 21) Et erat plebs expectans Zachariam, et mirabantur quod tardaret ipse in templo.  22. Egressus autem non poterat loqui ad illos, et cognoverunt quod visionem vidisset in templo.  Et ipse erat innuens illis et permansit mutus.
Inti was thaz folc beitonti Zachariam, inti wuntorotun thaz her lazzeta in templo.  Her uzgangenti ni mohta sprehhan zi in, inti forstuontun thaz her gisiht gisah in templo;  her thaz bouhnenti in thuruhwoneta stum.

11. (Lc 1 23) Et factum est ut impleti sunt dies officii ejus, abiit in domum suam.  24. Post hos autem dies concepit Elisabeth uxor ejus et occultabat se mensibus ·V· dicens:  25. quia sic mihi fecit Dominus in diebus, quibus respexit (28) auferre opprobrium meum inter homines.
Inti gifulte wurdun tho taga sines ambahtes, gieng in sin hus.  After then tagon intfieng Elisabeth sin quena inti tougilta sih fimf manoda, quedenti:  wanta sus teta mir trohtin in tagon, in then her giscowuota (28) arfirran minan itiwiz untar mannon.

III

1. (Lc 1 26) In mense autem sexto missus est angelus Gabriel a Deo in civitatem Galilææ, cui nomen Nazareth, 27. ad virginem disponsatam viro, cui nomen erat Joseph, de domo David, et nomen virginis Maria.
In themo sehsten manude gisentit ward engil Gabriel fon gote in thie burg Galilææ, thero namo ist Nazareth, zi thiornun gimahaltero gommanne, themo namo was Ioseph, fon huse Dauides, inti namo thero thiornun Maria.

2. (Lc 1 28) Et ingressus angelus ad eam dixit:  ave gratia plena!  Dominus tecum, benedicta tu in mulieribus.
Inti ingangenti thie engil zi iru quad:  heil wis thu gebono follu!  truhtin mit thir, gisegenot sîs thû in wîbun.

3. (Lc 1 29) Quæ quum vidisset, turbata est in sermone ejus et cogitabat, qualis esset ista salutatio.
Tho siu thiu gisah, was gitruobit in sinemo worte inti thahta, welih wari thaz wolaqueti.

4. (Lc 1 30) Et ait angelus ei:  ne timeas, Maria, invenisti enim gratiam apud Deum;  31. ecce concipies in utero et paries filium et vocabis nomen ejus Jesum.
Quad iru ther engil:  ni forhti thir, Maria, thu fundi huldi mit gote;  seno nu inphahis in reue inti gibiris sun inti ginemnis sinan namon Heilant.

5. (Lc 1 32) Hic erit magnus et Filius Altissimi vocabitur, et dabit illi Dominus sedem David patris ejus, et regnabit in domo Jacob in æternum, 33. et regni ejus non erit finis.
Ther ist mihhil inti thes hoisten sun ist ginemnit, inti gibit imo truhtin sedal Dauides sines fater, inti rihhisot in huse Iacobes zi ewidu, inti sines rihhes nist enti.

6. (Lc 1 34) Dixit autem Maria ad angelum:  quomodo fiet istud?  quoniam virum non cognosco.
Quad tho Maria zi themo engile:  wuo mag thaz sîn?  wanta ih gommannes wîs ni bim.

7. (Lc 1 35) Et respondens angelus dixit ei:  Spiritus Sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi, ideoque et quod nascetur sanctum vocabitur Filius Dei.
Antlingota tho ther engil, quad iru:  thie heilago geist quimit ubar thih, inti thes hoisten megin biscatuit thih, bithiu thaz thar giboran wirdit heilag, thaz wirdit ginemnit gotes barn.

8. (Lc 1 36) Et ecce Elisabeth cognata tua et ipsa concepit filium in senectute sua, et hic mensis est (29) sextus illi quæ vocatur sterilis:  37. quia non erit impossibile apud Deum omne verbum.
Seno nu Elisabeth thin magin, siu inphieng sun in ira alttuome, (29) inti thiz ist thie sehsto manod theru thiu thar ginemnit ist unberenta:  bithiu wanta nist unodi mit gote íogiwelih wort.

9. (Lc 1 38) Dixit autem Maria:  ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum.  Et discessit ab illa angelus.
Thô quad Maria:  seno nu gotes thiu, wese mir after thinemo worte.  Inti arfuor tho fon iru thie engil.

IV

1. (Lc 1 39) Exsurgens autem Maria, in diebus illis abiit in montana cum festinatione in civitatem Juda, 40. et intravit in domum Zachariæ et salutavit Elisabeth.
Arstantenti Maria in then tagon gieng in gibirgu mit ilungu in Iudeno burg, ingieng thô in hûs Zachariases inti heilizita Elisabeth.

2. (Lc 1 41) Et factum est ut audivit salutationem Mariæ Elisabeth, exsultavit infans in utero ejus.
Ward thô, so siu gihorta heilizunga Mariun Helisabeth, gifah thaz kind in ira reue.

3. Et repleta est Spiritu Sancto Elisabeth, 42. et exclamavit voce magna et dixit:  benedicta tu inter mulieres, et benedictus fructus ventris tui, 43. et unde hoc mihi, ut veniat mater Domini mei ad me?
Ward thô gifullit heilages geistes Helisabeth, arriof mihhilero stemnu inti quad:  gisegenot sís thû untar wîbun, inti gisegenot sí thie wahsmo thinero wamba, inti wanan mir, thaz queme mines truhtines muoter zi mir?

4. (Lc 1 44) Ecce enim ut facta est vox salutationis tuæ in auribus meis, exsultavit in gaudio infans in utero meo, 45. et beata quæ credidit, quoniam perficientur ea quæ dicta sunt ei a Domino.
Seno nu sô sliumo sô thiu stemna ward thines heilizinnes in minen órun, gifah in gifehen kind in minemo reue, inti saligu thiu thar giloubta, wanta thiu werdent gifremitu thiu thar giquetan wurdun iru fon truhtine.

5. (Lc 1 46) Et ait Maria:  magnificat anima mea Dominum, 47. et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo, 48. quia respexit humilitatem ancillæ suæ.
Thô quad Maria:  mihhiloso mîn sela truhtin, inti gifah mîn geist in gote minemo heilante, bithiu wanta her giscouwota ôdmuoti sinero thiwi.

6. Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes, 49. quia fecit mihi magna (30) qui potens est, et sanctum nomen ejus, 50. et misericordia ejus in progenies et progenies timentibus eum.
Seno nu fon thiu saliga mih quedent allu cunnu, bithiu wanta mir teta mihhilu (30) thie thar mahtig ist, inti heilag sîn namo, inti sîn miltida in cunnu inti in cunnu inan forhtanten.

7. (Lc 1 51) Fecit potentiam in brachio suo, dispersit superbos mente cordis sui, 52. deposuit potentes de sede et exaltavit humiles, 53. esurientes implevit bonis et divites dimisit inanes.
Teta maht in sinemo arme, zispreitta ubarhuhtige muote sines herzen, nidargisazta mahtige fon sedale inti arhuob ódmuotige, hungerente gifulta guoto inti ótáge forliez ítale.

8. (Lc 1 54) Suscepit Israhel puerum suum, memorari misericordiæ suæ, 55. sicut locutus est ad patres nostros, Abraham et semini ejus in sæcula.
Inphieng Israhel sínan kneht, zi gimuntigonne sinero miltidu, sô her sprah zi unsen faterun, Abrahame inti sinemo samen zi werolti.

9. (Lc 1 56) Mansit autem Maria cum illa quasi mensibus tribus, et reversa est in domum suam.
Woneta Maria mit iru nah thri manoda, inti warb zi ira hûs.

9a. (Lc 1 57) Elisabeth autem impletum est tempus pariendi, et peperit filium suum.
Elisabeth wârlihho ward gifullit zît zi beranne, inti gibar ira sun.

10. (Lc 1 58) Et audierunt vicini et cognati ejus quia magnificavit Dominus misericordiam suam cum illa, et congratulabantur ei.
Inti gihôrtun thaz thô ira nahiston inti ira cundon, thaz truhtin mihhilosota sína miltida mit iru, inti gifahun mit iru.

11. (Lc 1 59) Et factum est in die octava, venerunt circumcidere puerum, et vocabant eum nomine patris ejus Zachariam.  60. Et respondens mater ejus dixit:  nequaquam, sed vocabitur Johannes.  61. Et dixerunt ad illam:  quia nemo est in cognatione tua qui vocetur hoc nomine.
Ward thô in themo ahtuden tage, quamun zi bisnidanne thaz kind, namtun inan sines fater namen Zachariam.  Antlingota thô sîn muoter inti quad:  nio in altare, uzar sîn namo scal sîn Iohannes.  Inti quadun zi iru:  nioman nist in thinemo cunne thie thar ginemnit sî thesemo namen.

12. (Lc 1 62) Innuebant autem patri ejus, quem vellet vocari eum?  63. Et postulans pugillarem scripsit dicens:  Johannes est nomen ejus;  et mirati sunt universi.  64. Apertum est autem ilico os ejus (31) et lingua ejus, et loquebatur benedicens Deum.
Bouhnitun thô sinemo fater, wenan her wolti inan ginemnitan wesan?  Bat thô scrîbsahses, screib sus quedanti:  Iohannes ist sîn namo;  wuntorotun thaz thô alle.  Gioffonota sih thô sliumo sîn mund (31) inti sîn zunga, inti sprah got wihenti.

13. (Lc 1 65) Et factus est timor super omnes vicinos eorum, et super omnia montana Judææ divulgabantur omnia verba hæc, 66. et posuerunt omnes qui audierunt in corde suo dicentes:  quid putas puer iste erit?  etenim manus Domini erat cum illo.
Ward thô forhta ubar alle iro nahiston, inti ubar allu gibirgu Iudeno wurdun gimarit allu thisu wort, inti gisaztun alle thie iz gihortun in iro herzen sus quedante:  waz wanis these kneht sî? inti gotes hant was mit imo.

14. (Lc 1 67) Et Zacharias pater ejus impletus est Spiritu Sancto et prophetavit dicens:  68. benedictus Dominus Deus Israhel, quia visitavit et fecit redemptionem plebi suæ, 69. et erexit cornu salutis nobis in domo David pueri sui.
Inti Zacharias sîn fater ward gifullit heilages geistes inti wizagota sus quedanti:  giwihit sí truhtin got Israhelo, bithiu wanta wîsota inti teta lôsunga sinemo folke, inti arrihta horn heili uns in húse Dauides sînes knehtes.

15. (Lc 1 70) Sicut locutus est per os sanctorum, qui a sæculo sunt, prophetarum ejus, 71. salutem ex inimicis nostris et de manu omnium qui oderunt nos, 72. ad faciendam misericordiam cum patribus nostris et memorari testamenti sui sancti, 73. jusjurandum quod juravit ad Abraham patrem nostrum, daturum se nobis,
Só her sprah thuruh mund heilagero, thie fon werolti warun, sinero wizagono, heili fon unsaren fiiantun inti fon henti allero thie unsih hazzotun, zi tuonne miltida mit unsaren faterun inti zi gihugenne sinero heilagun giwiznessi, thero eidburti thie her suor zi Abrahame unsaremo fater, sih uns zi gebanne,

16. (Lc 1 74) Ut sine timore de manibus inimicorum nostrorum liberati serviamus illi 75. in sanctitate et justitia coram ipso omnibus diebus nostris.
Thaz uzan forhta fon hentin unsero fiianto arlôste thionomes imo in heilagnesse inti in rehte fora imo allen unsaren tagun.

17. (Lc 1 76) Et tu puer propheta Altissimi vocaveris, præibis enim ante faciem Domini parare vias ejus, 77. ad dandam scientiam salutis plebi ejus in remissionem peccatorum eorum.
Thû kneht wizago thes hohisten bis thû ginemnit, foraferis wârlihho fora truhtines annuzzi zi garwenne sinan weg, zi gebanne wîstuom heili sinemo folke in forlâznessi iro suntono.

18. (Lc 1 78) (32) Per viscera misericordiæ Dei nostri, in quibus visitavit nos oriens ex alto, 79. illuminare his qui in tenebris et in umbra mortis sedent, ad dirigendos pedes nostros in viam pacis.
(32) Thuruh innuouilu miltida unsares gotes, in then wîsota unsih úfgang fon hohi, inliuhten then thie thar in finstarnessin inti in scuwen todes sizzent, zi girihtenne unsera fuozzi in weg sibba.

19. (Lc 1 80) Puer autem crescebat et confortabatur spiritu, et erat in deserto usque in diem ostensionis suæ ad Israhel.
Ther kneht wuohs inti ward gistrengisot geiste, inti was in wuostinnu unzan then tag sinero arougnessi zi Israhel.

V

1. (Mt 1 1) Liber generationis Jesu Christi filii David, filii Abraham:  2. Abraham genuit Isaac.  Isaac autem genuit Jacob.  Jacob autem genuit Judam et fratres ejus.  3. Judas autem genuit Phares et Zara de Thamar.  Phares autem genuit Esrom.  Esrom autem genuit Aram.  4. Aram autem genuit Aminadab.  Aminadab autem genuit Naason.  Naason autem genuit Salmon.  5. Salmon autem genuit Booz de Rachab.  Booz autem genuit Obed e Ruth.  Obed autem genuit Iesse.  Iesse autem genuit David regem.
Buoh cunnes heilantes Christes, Dauides sunes, Abrames sunes:  Abraham gibar Isaken.  Isaac gibar Iacoben.  Iacob gibar Iudam inti sine bruoder.  Iudas gibar Phares inti Zara fon Thamar.  Phares gibar Esromen.  Esrom gibar Aramen.  Aram gibar Aminadaben.  Aminadab gibar Naasonen.  Naason gibar Salmonen.  Salmon gibar Boozen fon Rachab.  Booz gibar Obeden fon Ruth.  Obed gibar Iesse.  Iesse gibar Dauiden then cuning.

2. (Mt 1 6) David autem rex genuit Salomonem.  7. Salomon autem genuit Roboam.  Roboam autem genuit Abia.  Abia autem genuit Asa.  8. Asa autem genuit Josaphath.  Josaphath autem genuit Joram.  Joram autem genuit Oziam.  9. Ozias autem genuit Joatham.  Joatham autem genuit Achaz.  (33) Achaz autem genuit Ezechiam.  10. Ezechias autem genuit Manassen.  Manasses autem genuit Ammon.  Ammon autem genuit Josiam.
Dauid ther cuning gibar Salomonen.  Salomon gibar Roboamen.  Roboam gibar Abia.  Abia gibar Asa.  Asa gibar Iosaphathen.  Iosaphath gibar Ioramen.  Ioram gibar Oziasen.  Ozias gibar Ioathamen.  Ioatham gibar Achazen.  (33) Achaz gibar Ezechiasen.  Ezechias gibar Manassesen.  Manasses gibar Ammonen.  Ammon gibar Iosiasen.

3. (Mt 1 11) Josias autem genuit Iechoniam et fratres ejus in transmigratione Babylonis.  12. Et post transmigrationem Babylonis Iechonias genuit Salathiel.  Salathiel autem genuit Zorobabel.  13. Zorobabel autem genuit Abiud.  Abiud autem genuit Eliachim.  Eliachim autem genuit Azor.  14. Azor autem genuit Sadoch.  Sadoch autem genuit Eliachim.  Eliachim autem genuit Eliud.  15. Eliud autem genuit Eleazar.  Eleazar autem genuit Matthan.  Matthan autem genuit Jacob.
Iosias gibar Iechoniasen inti sine bruoder in thero ferti zi Babyloniu.  Inti after thero ferti zi Babyloniu Iechonias gibar Salathielen.  Salathiel gibar Zorobabelen.  Zorobabel gibar Abiuden.  Abiud gibar Eliachimen.  Eliachim gibar Azoren.  Azor gibar Sadochen.  Sadoch gibar Eliachimen.  Eliachim gibar Eliuden.  Eliud gibar Eleazaren.  Eleazar gibar Mathanen.  Matthan gibar Iacoben.

4. (Mt 1 16) Jacob autem genuit Joseph virum Mariæ, de qua natus est Jesus, qui vocatur Christus.  (Lc 3 34) Abraham autem fuit filius Tharæ, qui fuit Nachor, 35. qui fuit Seruch, qui fuit Ragau, qui fuit Phaleg, qui fuit Eber, qui fuit Salæ, 36. qui fuit Cainan, qui fuit Arfaxat, qui fuit Sem, qui fuit Noe, qui fuit Lamech.  37. qui fuit Matusalæ, qui fuit Enoch, qui fuit Jared, qui fuit Malelehel, qui fuit Cainan,
Iacob gibar Ioseben gomman Mariun, fon thero giboran ist Heilant, thie thar ist ginemnit Christ.  Abraham was sun Tharæ, thie was Nachor, thie was Seruch, thie was Ragau, thie was Phaleg, thie was Eber, thie was Salæ, thie was Cainan, thie was Arfaxat, thie was Sém, thie was Noe, thie was Lamech, thie was Matusalæ, thie was Enoch, thie was Iared, thie was Malelehel, thie was Cainan,

5. (Mt 1 38) Qui fuit Enos, qui fuit Seth, qui fuit Adam, qui fuit Dei.
Thie was Enos, thie was Seth, thie was Adam, thie was gotes.

6. (Mt 1 17) (34) Omnes generationes ab Abraham usque ad David generationes XIIII, et a David usque ad transmigrationem Babylonis generationes XIIII, et a transmigratione Babylonis usque ad Christum generationes XIIII.
(34) Allo thio giburti fon Abrahame unzan Dauiden warun fiorzehen giburti, inti fon Dauide unzan úzfart zi Babyloniu fiorzehen giburti, inti fon thero ûzferti zi Babyloniu unzan Christ fiorzehen giburti.

7. (Mt 1 18) Christi autem generatio sic erat:  Quum esset desponsata mater Jesu Maria Joseph, antequam convenirent, inventa est in utero habens de Spiritu Sancto.  19. Joseph autem vir ejus, quum esset justus et nollet eam traducere, voluit occulte dimittere eam.
Cristes cunni was sô: Mit thiu was gimahalit thes heilantes muoter Maria Iosebe, êr thiu zisamane quamin, was siu fundan sô scaffaniu fon themo heilagen geiste.  Ioseph thô ira gomman, mit thiu her reht man was inti ni wolta sie meldon, wolta tougolo sie forlazzan.

8. (Mt 1 20) Hæc autem eo cogitante, ecce angelus Domini in somnis apparuit ei dicens:  Joseph fili David, noli timere accipere Mariam conjugem tuam, quod enim in ea natum est, de Spiritu Sancto est.  21. Pariet autem filium, et vocabis nomen ejus Jesum, ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum.
Imo thô thaz thenkentemo girado truhtines engil in troume araugta sih imo inti quad:  Ioseph Dauides sun, ni curi thû forhtan zi nemanne Mariun thina gimahhun, wanta thaz in iru giboran ist, thaz ist fon themo heilagen geiste.  Siu gibirit sun, inti thû ginemnis sinan namon Heilant, bithiu wanta her sinaz folc heilaz tuot fon iro sunton.

9. (Mt 1 22) Hoc autem totum factum est, ut adimpleretur quod dictum est a Domino per prophetam dicentem:  23. ecce virgo in utero habebit et pariet filium, et vocabunt nomen ejus Emmanuel, quod est interpretatum:  nobiscum Deus.
Thaz algaro gitan ist, thaz wari gifullit thaz thar giquetan was fon truhtine thuruh then wizagon sus quedantan:  seno nu thiorna in reue habet inti gibirit sun, inti giheizzent sinan namon Emmanuel, thaz ist arrekit:  mit uns got.

10. (Mt 1 24) (35) Exsurgens autem Joseph a somno fecit sicut præcepit ei angelus Domini et accepit conjugem suam, 25. et non cognoscebat eam, donec peperit filium suum primogenitum, et vocavit nomen ejus Jesum.
(35) Arstantanti thô Ioseph fon slafe teta só imo gibôt truhtines engil inti inphieng sina gimahhun, inti ni ward ira wîs, unzan siu gibar ira sun êristboranon, inti gihiez sinan namon Heilant.

11. (Lc 2 1) Factum est autem in diebus illis, exiit edictum a Cæsare Augusto, ut describeretur universus orbis.  2. Hæc descriptio prima facta est a præside Syriæ Quirino, 3. et ibant omnes ut profiterentur singuli in suam civitatem.
Ward thô gitân in then tagun, framquam gibot fon ðemo alwalten keisure, thaz gibrieuit wurdi al these umbiwerft.  Thaz giscrib iz êristen ward gitan in Syriu fon ðemo grafen Cyrine, inti fuorun alle, thaz biiâhin thionost iogiwelih in sinero burgi.

12. (Lc 2 4) Ascendit autem et Joseph a Galilæa de civitate Nazareth in Judæam civitatem David, quæ vocatur Bethlehem, eo quod esset de domo et familia David, 5. ut profiteretur cum Maria desponsata sibi uxore prægnante.
Fuor thô Ioseph fon Galileu fon thero burgi thiu hiez Nazareth in Iudeno lant inti in Dauides burg, thiu was ginemnit Bethleem, bithiu wanta her was fon huse inti fon hiwiske Dauides, thaz her giiahi saman mit Mariun imo gimahaltero gimahhun sô scaffaneru.

13. (Lc 2 6) Factum est autem quum essent ibi, impleti sunt dies ut pareret, 7. et peperit filium suum primogenitum et pannis eum involvit et reclinavit eum in præsæpio, quia non erat eis locus in diversorio.
Thô sie thar warun, wurðun taga gifulte, thaz siu bari, inti gibar ira sun êristboranon inti biwant inan mit tuochum inti gilegita inan in crippea, bithiu wanta im ni was ander stat in themo gasthuse.

VI

1. (Lc 2 8) Et pastores erant in regione eadem vigilantes et custodientes vigilias noctis supra gregem suum.  9. Et ecce angelus Domini stetit juxta illos, (36) et claritas Dei circumfulsit illos, et timuerunt timore magno.
Warun thô hirta in thero lantskeffi wahhante inti bihaltante nahtwahta ubar ero ewit.  Quam thara gotes engil inti gistuont nâh in, (36) inti gotes berahtnessi bischein sie;  giforhtun sie im thô in mihhilero forhtu.

2. (Lc 2 10) Et dixit illis angelus:  nolite timere, ecce enim evangelizo vobis gaudium magnum, quod erit omni populo, 11. quia natus est vobis hodie salvator, qui est Christus Dominus in civitate David.  12. Et hoc vobis signum:  invenietis infantem pannis involutum et positum in præsæpio.
Inti quad im thie engil:  ni curet îu forhten, ih sagen îu mihhilan gifehon, ther ist allemo folke, bithiu wanta giboran ist îu hiutu Heilant, ther ist Christ truhtin in Dauides burgi.  Thaz sî îu zi zeichane, thaz ir findet kind mit tuochum biwuntanaz inti gilegitaz in crippa.

3. (Lc 2 13) Et subito factum est cum angelo multitudo militiæ cælestis laudantium Deum et dicentium:  14. gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus bonæ voluntatis.
Thô sliumo ward thar mit themo engile menigi himilisches heres got lobontiu inti quedentiu:  tiurida sí in then hohistôm gote, inti in erdu sí sibba mannun guotes willen.

4. (Lc 2 15) Et factum ut discesserunt ab eis angeli in cælum, pastores loquebantur ad invicem:  transeamus usque in Bethleem et videamus hoc verbum quod factum est, quod Dominus ostendit nobis.  16. Et venerunt tunc festinantes et invenerunt Mariam et Joseph et infantem positum in præsæpio.
Ward thô thaz arfuorun fon in thie engila in himil;  thô sprachun thie hirta untar in zuisgen:  farames zi Bethleem inti gisehemes thaz wort thaz thar gitân ist, thaz truhtin uns araugta.  Inti quamun thô ilente inti fundun Mariun inti Ioseben inti thaz kind gilegitaz in crippea.

5. (Lc 2 17) Videntes autem cognoverunt de verbo quod dictum erat illis de puero hoc, 18. et omnes qui audierunt mirati sunt, et de his quæ dicta erant a pastoribus ad ipsos.
Sie thô gisehente forstuontun fon ðêmo worte thaz im giquetan was fon ðêmo kinde, inti alle thi thaz gihortun warun thaz wuntoronte inti fon ðêm thiu giquetanu wurdun zi im fon ðem hirtin.

6. (Lc 2 19) Maria autem conservabat omnia verba hæc (37) conferens in corde suo.
Maria wârlihho gihielt allu thisu wort (37) ahtonti in ira herzen.

7. (Lc 2 20) Et reversi sunt pastores glorificantes et laudantes Deum in omnibus quæ audierant et viderant, sicut dictum est ad illos.
Wurbun thô thie hirta heimwartes diurente inti got lobonte in allem them thiu sie gihortun inti gisahun, soso zi im gisprochan was.

VII

1. (Lc 2 21) Et postquam consummati sunt dies octo, ut circumcideretur puer, vocatum est nomen ejus Jesus;  quod vocatum est ab angelo, priusquam in utero conciperetur.
After thiu thô argangana warun ahtu taga, thaz thaz kind bisnitan wurdi, ward imo ginemnit namo Heilant:  thie namo ward ginemnit fon engile, êr thanne her in reue inphangan wurdi.

2. (Lc 2 22) Et postquam impleti sunt dies purgationis ejus secundum Legem Moysi, tulerunt illum in Jerusalem, ut sisterent eum Domino, 23. sicut scriptum est in Lege Domini:  quia omne masculinum adaperiens vulvam sanctum Domino vocabitur.
Inti after thiu gifulta warun taga sinero subarnessi after Moyseses ewu, brahtun sie inan thô in Hierusalem, thaz si inan gote giantwurtitin, sô iz giscriban ist in gotes ewu:  bithiu wanta íogiwelih gommanbarn, thaz wamba êrist intuot, heilag gote ginemnit.

3. (Lc 2 24) Et ut darent hostiam, secundum quod dictum est in Lege Domini, par turturum aut duos pullos columbarum.
Inti thaz sie gabin obphar after thiu giquetan ist in ewu truhtines, zua gimachun turtilitubun edo zwei tubiclin.

4. (Lc 2 25) Et ecce homo erat in Jerusalem, cui nomen Simeon, et homo iste justus et timoratus, exspectans consolationem Israhel, et Spiritus Sanctus erat in eo, 26. et responsum acceperat a Spiritu Sancto, non visurum se mortem nisi prius videret Christum Domini.
Seno nu tho was man in Hierusalem, thes namo was gihezzan Simeon, inti ther man was reht inti gotforht, beitonti Israhelo fluobra, inti heilag geist was in imo;  inphieng thô antwurti fon themo heilagen geiste, thaz her ni arsturbi, êr thanne her gisahi Christ truhtin.

5. (Lc 2 27) Et venit in Spiritu in templum, et quum inducerent puerum Jesum (38) parentes ejus, ut facerent secundum consuetudinem legis pro eo, 28. et ipse accepit eum in ulnas suas et benedixit Deum et dixit:
Quam thô in geiste in thaz gotes hûs, inti thô sie ingileittun thaz kind Heilant (38) sine eldiron, thaz sie tatin after giwonu ewu furi inan, her thô inphieng inan in sine arma inti lobota got inti quad:

6. (Lc 2 29) Nunc dimittis servum tuum, Domine, secundum verbum tuum in pace, 30. quia viderunt oculi mei salutare tuum, 31. quod parasti ante faciem omnium populorum, 32. lumen ad revelationem gentium et gloriam plebis tuæ Israhel.
Nu forlaz thu, truhtin, thinan scalc after thinen wortun in sibba, bithiu wanta gisahun minu ougun thinan heilant, then thu giantwurtitus fora annuze allero folco, lioht zi inrigannesse thiotono inti zi diuridu thines folkes Israhelo.

7. (Lc 2 33) Et erat pater ejus et mater mirantes super his quæ dicebantur de illo, 34. et benedixit illis Simeon et dixit ad Mariam matrem ejus:
Was thô sîn fater inti muoter wuntoronti ubar thiu thiu ðar giquetanu warun fon imo, inti wihita in thô Simeon inti quad zi Mariun sinero muoter:

8. Ecce positus est hic in ruinam et resurrectionem multorum in Israhel et in signum cui contradicetur, 35. et tuam ipsius animam pertransiet gladius, ut revelentur e multis cordibus cogitationes.
Seno nu these ist gisezit in fal inti in urresti managero in Israhel inti in zeichan themo man widarquidit, inti thîn selbes ferah thuruhferit suert, thaz werden intrigane fon managen herzun githanca.

9. (Lc 2 36) Et erat Anna prophetissa, filia Phanuel de tribu Aser;  hæc processerat in diebus multis, et vixerat cum viro suo annis septem a virginitate sua, 37. et hæc vidua usque ad annos octuaginta quattuor, quæ non discedebat de templo, jejuniis et observationibus serviens die ac nocte.
Was thô thâr Anna wizzaga, dohter Fanueles fon cunne Aseres, thiu gigienc fram in managa taga inti lebeta mit ira gommanne sibun iâr fon ira magadheiti, inti thiu was witwa unzan fioru inti ahtuzug jaro, thiu nirfuor nio fon themo temple, uzouh mit fastun inti mit gibetu thionota tages inti nahtes.

10. (Lc 2 38) Et hæc ipsa hora (39) superveniens confitebatur Domino et loquebatur de illo omnibus qui exspectabant redemptionem Jerusalem.
Thiu thô in thero selbun ziti (39) quementi lobota truhtin inti sprah fon imo allem them thie thar beitotun arlósnessi Hierusalem.

11. (Lc 2 39) Et ut perfecerunt omnia secundum Legem Domini, reversi sunt in Galilæam in civitatem suam Nazareth.
Inti thô sie gifremitun allu after truhtines ewu, wurbun thô zi Galileu in ira burg Nazareth.

VIII

1. (Mt 2 1) Quum ergo natus esset Jesus in Bethleem Judææ, in diebus Herodis regis, ecce magi ab oriente venerunt Hierosolymam 2. dicentes:  ubi est qui natus est rex Judæorum?  vidimus enim stellam ejus in oriente et venimus adorare eum.
Mithiu ther heilant giboran ward in Bethleem Iudeno burgi, in tagun Herodes thes cuninges, senu thô magi óstana quamun zi Hierusalem sus quedante:  war ist ther thie giboran ist Iudeno cuning?  wir gisahumes sínan sterron in ostarlante inti quamumes inan zi betonne.

2. (Mt 2 3) Audiens autem Herodes rex turbatus est et omnis Hierosolyma cum illo, 4. et congregans omnes principes sacerdotum et scribas populi sciscitabatur ab eis, ubi Christus nasceretur.
Thô thaz gihorta Herodes ther cuning, ward gitruobit inti al Hierusalem mit imo, inti gisamanota then hêrduom thero biscofo in thie gilêrtun thes folkes, eisgota fon in, war Christ gibôran wari.

3. (Mt 2 5) At illi dixerunt ei:  in Bethleem Judææ.  Sic enim scriptum est per prophetam:  6. et tu Bethleem terra Juda, nequaquam minima es in principibus Juda, e te enim exiet judex, qui reget populum meum Israhel.
Sie thô quadun imo:  in Bethleem Iudeno burgi.  Sô ist giscriban thuruh then wîzzagon:  thu Bethleem Iudeno erda, nio in altere bist thu minnista in then heriston Iudeno, wanta fon thir quimit tuomo, thie rihtit mîn folc Israhel.

4. (Mt 2 7) Tunc Herodes clam vocatis magis diligenter didicit ab eis (40) tempus stellæ quæ apparuit eis, 8. et mittens illos in Bethleem dixit:  ite et interrogate diligenter de puero:  quum inveneritis, renuntiate mihi, ut et ego veniens adorem eum.
Thô Herodes tougolo gihaloten magin gernlicho lerneta fon in (40) thie zît thes sterren thie sih in araugta, in santa sie in Bethleem sus quedanti:  faret inti fraget gernilicho fon themo kinde;  thanne ir iz findet, thanne cundet iz mir, thaz ih thara queme inti beto inan.

5. (Mt 2 9) Qui quum audissent regem abierunt, et ecce stella quam viderant in oriente antecedebat eos, usque dum veniens staret supra ubi erat puer.
Thô sie gihortun then cuning, fuorun;  senu thô sterro then sie gisahun in óstarlante forafuor sie, unz her quementi stuont oba thar thie kneht was.

6. (Mt 2 10) Videntes autem stellam gavisi sunt gaudio magno valde, 11. et intrantes domum invenerunt puerum cum Maria matre sua, et procidentes adoraverunt eum.
Sie thô gisehente then sterron gifahun mihhilemo gifehen thrato, inti ingangante in hûs fundun then kneht mit Mariun sinero muoter, inti nidarfallente betotun inan.

7. Et apertis thesauris suis obtulerunt ei munera, aurum tus et myrram.
Inti gioffonoten iro tresofazzon brahtun imo geba, gold inti wihrouh inti myrrun.

8. (Mt 2 12) Et responso accepto in somnis, ne redirent ad Herodem, per aliam viam reversi sunt in regionem suam.
Inti inphanganemo antwurte in troume, thaz sie ni wurbin zi Herode, thuruh anderan weg wurbun zi iro lantscheffi.

IX

1. (Mt 2 13) Qui quum recessissent, ecce angelus Domini apparuit in somnis Joseph dicens:
Thô sie thanan fuorun, girado gotes engil araugta sih Iosebe in troume sus quedenti:

2. Surge et accipe puerum et matrem ejus et fuge in Ægyptum et esto ibi usque dum dicam tibi, futurum est enim, ut Herodis quærat puerum ad perdendum eum.
Arstant inti nim thaz thegankind inti sine muoter inti fliuh in Ægyptum inti wis thar, unzan ih thir quede, wanta zuowart ist, thaz Herodis suochit then kneht zi forliosenne.

3. (Mt 2 14) Qui consurgens accepit puerum et matrem ejus nocte, (41) et recessit in Ægyptum 15. et erat ibi usque ad obitum Herodis,
Her thô arstantanti inti nam then kneht inti sine muoter nahtes (41) inti fuor in Egyptum inti was thar unzan hínafart Hêrodes,

4. Ut adimpleretur quod dictum est a Domino per prophetam dicentem:  ex Ægypto vocavi filium meum.
Thaz wurdi gifullit thaz giquetan was fon truhtine thuruh then wîzzagon sus quedantan:  fon Ægyptin gihalota ih mînan sun.

X

1. (Mt 2 16) Tunc Herodes videns quoniam illusus esset a magis, iratus est valde et mittens occidit omnes pueros qui erant in Bethleem et in omnibus finibus ejus, a bimatu et infra, secundum tempus quod exquisierat a magis.
Thô Herodes gisah wanta her bitrogan was fon then magin, balg sih harto inti sententi arsluog alle thie knehta thie thar wârun in Bethleem inti in allen ira marcun, zwijarigu in innan thes, after thero ziti thaz her suohta fon then magin.

2. (Mt 2 17) Tunc adimpletum est quod dictum est per Hieremiam prophetam dicentem:
Thô ward gifullit thaz thar giquetan was thuruh Hieremiam then wîzzagon sus quedantan:

3. (Mt 2 18) Vox in Rama audita est, ploratus et ululatus multus, Rachel plorans filios suos, et noluit consolari, quia non sunt.
Stemma in hóhi gihorit ward mihiles wuoftes inti weinonnes, Rachel wiof ira suni inti ni wolta sih fluobiren, wanta sie ni wârun.

XI

1. (Mt 2 19) Defuncto autem Herode ecce apparuit angelus Domini in somnis Joseph in Ægypto 20. dicens:  surge et accipe puerum et matrem ejus et vade in terram Israhel, defuncti sunt enim qui quærebant animam pueri.
Thô Herod arstarb, arougta sih truhtines engil in troume Iosebe in Ægypto sus quedanti:  arstant inti nim then kneht inti sina muoter inti far in erda Israhel, wanta arstorbana sint thie thar suohtun thes knehtes sela.

2. (Mt 2 21) Qui surgens accepit puerum et matrem ejus et venit in terram Israhel.
Her thô arstantanti nam then kneht inti sina muoter inti quam zi erdu Israhel.

3. (Mt 2 22) Audiens autem quod Archelaus regnaret in Judæa pro Herode patre suo, timuit illuc ire.
Thô her gihorta thaz Archelaus richisota in Iudeon after Herode sinemo fater, forhta imo thara faren.

4. (42) Et admonitus in somnis secessit in partes Galilææ 23. et veniens habitavit in civitate, quæ vocatur Nazareth;
(42) Inti gimanot in troume fuor in teil Galileæ, inti thô her thara quam, artota in theru burgi thiu thar ist giheizzan Nazareth;

5. Ut adimpleretur quod dictum est per prophetas:  quoniam Nazareus vocabitur.
Zi thiu thaz gifullit wurdi thaz giquetan was thuruh thie wîzagon:  wanta her Nazareus wirdit ginemnit.

XII

1. (Lc 2 40) Puer autem crescebat et confortabatur plenus sapientia, et gratia Dei erat in illo, 41. et ibant parentes ejus per omnes annos in Jerusalem in die sollemni paschæ.
Ther kneht wârlicho wuohs inti strangeta fol spahidu, inti gotes geba was in imo, inti fuorun sine eldiron giiaro in Hierusalem in itmalemo tage ôstrono.

2. (Lc 2 42) Et quum factus fuisset annorum duodecim, ascendentibus illis in Hierosolymam secundum consuetudinem diei festi, 43. consummatisque diebus quum redirent, remansit puer Jesus in Jerusalem, et non cognoverunt parentes ejus.
Inti mit thiu her ward giwortan zwelif jaro, in ûfstiganten zi Hierusalem after thero giwonu thes itmalen tages, gifulten tagun mit thiu sie heim wurbun, woneta ther kneht Heilant in Hierusalem, inti ni forstuontun thaz sine eldiron.

3. (Lc 2 44) Existimantes autem esse in comitatu, venerunt iter diei et requirebant eum inter cognatos et notos, 45. et non invenientes regressi sunt in Jerusalem requirentes eum.
Wântun in wesan in thero samantferti, quamun eines tages weg inti suohtun inan untar sinen magun inti sinen kundon inti inan ni findanti fuorun widar zi Hierusalem inan suochenti.

4. (Lc 2 46) Et factum est, post triduum invenerunt illum in templo sedentem in medio doctorum, audientem illos et interrogantem eos.
Ward thô, after thrin tagun fundun inan in themo temple sizzantan untar mitten then lerarin, horantan thie inti fragentan.

5. (Lc 2 47) Stupebant autem omnes qui eum audiebant super prudentiam et responsis ejus 48. et videntes admirati sunt.
Arquamun thô alle thie inan gihortun ubar sinan wîstuom inti sín antwurti, inti sehente wuntorotun.

6. Et dixit mater ejus ad illum:  (43) fili, quid fecisti nobis sic?  ecce pater tuus et ego dolentes quærebamus te.
Thô quad sîn moter zi imo:  (43) sun, ziu tati thu uns sô? ih inti thîn fater serente suohtumes thih.

7. (Lc 2 49) Et ait ad illos:  quid est quod me quærebatis?  nesciebatis, quia in his quæ Patris mei sunt oportet me esse?
Inti her quad zi in:  waz ist thaz ir mih suohtut?  ni westut ir, thaz in then thiu mines fater sint gilimphit mir wesan?

8. (Lc 2 50) Et ipsi non intellexerunt verbum quod locutus est ad illos, 51. et discendit cum eis et venit Nazareth et erat subditus illis.
Inti sie ni forstuontun thaz wort thaz her sprah zi in, inti nidarstigenti mit in quam zi Nazareth, was in untarthiutit.

9. Et mater ejus conservabat omnia verba hæc in corde suo, 52. et Jesus proficiebat sapientia ætate et gratia apud Deum et homines.
Inti sín muoter bihielt allu thisu wort in ira herzen, inti ther heilant thêh in spahidu inti in altere inti in gebu mit gote inti mit mannun.

XIII

1. (Lc 3 1) Anno quintodecimo imperii Tiberii Cæsaris, procurante Pontio Pilato Judæam, tetrarcha autem Galilææ Herode, Philippo autem fratre ejus tetrarcha Ituræ et Trachonitidis regionis, et Lysania tetrarcha Abilinæ, 2. sub principibus sacerdotum Anna et Caipha, factum est verbum Dei super Johannem Zachariæ filium in deserto.
In themo finftazehenten jare thes rihtuomes Tiberii thes keisores, forasworgentemo themo Pontisken Pilato Iudæam hêrtuom habentemo Herode in Galileu inti Philippo sinemo bruoder heristen in lantskeffin Ituræ inti Trachonitidis inti Lysaniuse heristen in thero steti thiu Abilina was heizzan, untar then heriston biscofun Anna inti Caipha, was giwortan gotes wort ubar Iohannem Zachariases sun in thero wuostinnu.

2. (Lc 3 3) Et venit in omnem regionem Jordanis prædicans baptismum pænitentiæ in remissionem peccatorum (Mt 3 2) dicens:  (44) pænitentiam agite, appropinquavit enim regnum cælorum.
Inti quam her in alle thie lantscaf Iordanis predigonti toufi riuwa in forlaznessi suntono, sus quedanti:  (44) tuot riuwa, wanta nahit sih himilo richi.

3. (Lc 3 3) Hic est enim qui dictus est per Esaiam prophetam dicentem:  vox clamantis in deserto:  parate viam Domini, rectas facite semitas ejus.  (Lc 3 5) Omnis vallis implebitur et omnis mons et collis humiliabitur, et erunt prava in directa et aspera in vias planas, 6. et videbit omnis caro salutare Dei.
Thiz ist ther fon themo gikundit was thuruh Esaiam wizagon sus quedantan:  stemna ruofentes in wuostinnu:  garwet trohtines weg, tuot rehto sino stiga.  Íogiwelih tal werde gifullit inti íogiwelih berg inti nollo werde giôdmuotigot, inti werde abahu in rehtu inti unebanu in slehta wega, inti gisihit íogiwelih fleisc gotes heili.

4. (Jn 1 7) Hic venit in testimonium, ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes crederent per illum.  8. Non erat ille lux, sed ut testimonium perhiberet de lumine.  9. Erat lux vera, quæ illuminat omnem hominem venientem in mundum.
Thie quam zi urcunde, thaz her giwizscaf sageti fon liohte, thaz alle giloubtin thuruh inan.  Ni was her thaz lioht, uzouh thaz her giwizscaf sageti fon demo liohte.  Was wâr lioht, thaz inliuhtita íogiwelichan man quementan in thesa weralt.

5. (Jn 1 10) In mundo erat et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non cognovit.  11. In propria venit et sui eum non receperunt.
Her was in therro weralti inti weralt ward thuruh inan gitan, inti weralt ni forstuont inan.  Her quam in sîn eigan inti sine ni intphiengun inan.

6. (Jn 1 12) Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus:  (45) 13. qui non e sanguinibus neque e voluntate carnis neque e voluntate viri, sed e Deo nati sunt.
Sô weliche sô inan intphiengun, sô gab her im giwalt gotes suni zi wesanne, then thie dar giloubtun in sînan namon:  (45) thie nalles fon bluote noh fon fleiskes luste noh fon gommannes willen, ouh fon gote giborane warun.

7. (Jn 1 14) Et verbum caro factum est et habitavit in nobis, et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre, plenum gratiæ et veritatis.
Inti wort ward fleisc gitan inti artota in uns, inti wir gisahumes sina diurida, soliha só thiu diurida ist einages fon fater, fol geba inti wâres.

8. (Jn 1 15) Johannes testimonium perhibet de ipso et clamat dicens:  hic erat quem dixi vobis, qui post me venturus est, ante me factus est, quia prior me erat.
Iohannes giwizscaf saget fon imo inti ruofit sus quedenti:  thiz ist ther fon demo ih íu quad, thie dar after mir quementi ist, fora mir gitân ist, wanta her êr mir was.

9. (Jn 1 16) Et de plenitudine ejus nos omnes accipimus et gratiam pro gratia, 17. quia lex per Moysen data est, gratia et veritas per Jesum Christum facta est.
Inti fon sínero folnessi wir alle inphahemes inti geba furi geba, wanta ewa thuruh Moysen gigeban ist, geba inti wâr thuruh Heilant Christ gitán ist.

10. (Jn 1 18) Deum nemo vidit unquam, unigenitus filius, qui est in sinu Patris, ipse narravit.
Got nioman ni gisah io in altere, thie einago sun, thie dar ist innan themo fater, her gisageta iz.

11. (Mt 3 4) Ipse autem Johannes habebat vestimentum de pilis camelorum et zonam pelliciam circa lumbos suos, esca autem ejus erat locusta et mel silvestre.
Ther selbo Iohannes habeta giwâti fon harirun olbentono inti fillinan bruohhâh umbi sino lentin, sîn muos was hewiskrekco inti wildi honag.

12. (Mt 3 5) Tunc exiebat ad eum Hierosolyma et omnis Judæa et omnis regio circa Jordanem, 6. et baptizabantur in Jordane (46) ab eo, confitentes peccata sua.
Thô gieng zi imo Hierusolima inti al Iudæa inti al thiu lantscaf umbi Iordanem inti wurdun gitoufte in Iordane (46) fon imo, bigehente iro suntono.

13. (Mt 3 7) Videns autem multos Pharisæorum et Sadducæorum venientes ad baptismum suum dixit eis:  progenies viperarum, quis demonstravit vobis fugere a futura ira?
Thô her gisah manage thero Pharisæorum inti Sadducæorum quemente zi sínero toufi, quad in:  cunni natrono, wer gizeichonota iu zi fliohenne fon thero zuowartun gibulihti?

14. (Mt 3 8) Facite ergo fructum dignum pænitentiæ, 9. et ne velitis dicere intra vos:  patrem habemus Abraham;  dico enim vobis, quoniam potest Deus e lapidibus istis suscitare filios Abraham.
Tuot wârlicho wirdigan wahsmon íuwara riuwa inti ni curet quedan untar íu:  wir habemes fater Abrahamen;  ih quidu íu, wanta mahtig ist got, fon thesen steinun arwekkan Abrahames barn.

15. (Mt 3 10) Jam enim securis ad radicem arborum posita est;  omnis ergo arbor quæ non facit fructum bonum, excidetur et in ignem mittetur.
Giu ist accus gisezzit zi wurzulun thero boumo;  íogiwelih boum thie dar ni tuot guotan wahsmon, wirdit furhouwan inti in fuir gisentit.

16. (Lc 3 10) Et interrogabant eum turbæ dicentes:  quid ergo faciemus?  11. Respondens autem dicebat illis:  qui habet duas tunicas, det non habenti, et qui habet escas, similiter faciat.
Thô fragetun in thio menigi inti quadun:  waz sculun wir tuon?  Her antlingota thô inti quad in:  ther thie habe zua tunichun, gebe themo thie ni habe;  ther thie habe muos, tuo selbsama.

17. (Lc 3 12) Venerunt autem et publicani, ut baptizarentur, et dixerunt ad illum:  magister, quid faciemus?  13. At ille dixit ad eos:  nihil amplius quam constitutum est vobis faciatis.
Quamun thô thie firnfollun man, thaz sie wurdin gitoufit, inti quadun zi imo:  meistar, waz tuomes?  Her thô quad zi in:  niowiht mer thanne íu gisezzit sí tuot ir.

18. (Lc 3 14) Interrogabant eum et milites dicentes:  quid faciemus et nos?  Et ait illis:  neminem concutiatis neque calumniam faciatis (47) et contenti estote stipendiis vestris.
Fragetun in thô thie kemphon inti quadun:  waz tuon wir?  Inti quad in:  niomannen ni bliwet noh harm ni tuot (47) inti sít giuago iuwara lîbnara.

19. (Lc 3 15) Existimante populo et cogitantibus omnibus in cordibus suis de Johanne, ne forte ipse esset Christus, (J. 1, 19.) miserunt Judæi ab Hierosolymis sacerdotes et levitas, ut interrogarent eum:  tu quis es?  20. Et confessus est et non negavit et confessus est, quia non sum ego Christus.
Wanentemo themo folke inti thenkenten allen in iro herzon fon Iohanne, min édouuân her wari Christ, santun Iudæi fon Hierusalem biscofa inti diacana, thaz sie inan fragetin:  wer bis thú? Inti biiah her thô inti ni fursuoh, inti biiah thô thaz her Christ ni wari.

20. (Lc 3 21) Interrogaverunt eum:  quid ergo, Helias es tu?  et dixit:  non sum.  Propheta es tu?  et respondit non.
Thô fragetun sie inan:  waz nu, bist thu Helias?  inti her quad:  ni bim.  Bist thu wîzago?  inti her antlingota nein.

21. (Lc 3 22) Dixerunt ergo ei:  quis es?  ut responsum demus his qui miserunt nos;  quid dicis de te ipso?  23. Ait:  ego vox clamantis in deserto:  parate viam Domini, sicut dixit Esaias propheta.  24. Et qui missi fuerant erant e Pharisæis.
Thô quadun sie imo:  wer bist thú thanne?  thaz wir then giantwurten then thie unsih santun;  waz quidis thu fon thir selbemo?  Quad her thô: Ih bim stemna ruofentes in wuostinnu:  garwet trohtines weg, soso quad Esaias ther wîzago.  Inti thie thar gisanta wârun, thie warun fon then Pharisæis.

22. (Lc 3 25) Et interrogaverunt eum et dixerunt:  quid ergo baptizas, si tu non es Christus neque Helias neque propheta?
Thô fragetun sie inan inti quadun:  waz toufist thû, oba thû Christ ni bist noh Helias noh wizago?

23. (Mt 3 11) Respondit eis Johannes dicens:  ego quidem vos baptizo in aqua in pænitentiam;  qui autem post me venturus est, fortior me est, (48) cujus non sum dignus calceamenta portare.  (J. 1, 26.) Medius autem vestrum stetit, quem vos non scitis.  (Mt 3 11) Ipse vos baptizavit in Spiritu Sancto et igne.
Thô antlingota in Iohannes sus quedanti:  ih toufu iuwih in wazzare in riuwa;  thie after mir zuowart ist, ther ist mir strengiro, (48) thes ni bim wirdig giscuohu zi traganne.  Untar mitten íu stentit, then ir ni wizzut, her toufit íuwih in themo heilagen geiste inti in fuire.

24. (Mt 3 12) Cujus ventilabrum in manu sua, et permundavit aream suam et congregavit triticum suum in horreum, paleas autem comburet igni inexstinguibili.
Thes worphscūvala ist in sinero henti, inti gisubirit sín tenni inti gisamanot sínan weizzi in sina skiura, thiu spriu bibrennit in fuire unarleskentemo.

25. (Lc 3 18) Multa quidem et alia exhortans evangelizabat populo.  (J. 1, 28.) Hæc in Bethania facta sunt trans Jordanem, ubi erat Johannes baptizans.
Managu andariu scuhenti gotspellota themo folke.  Thisu in Bethania gitanu wurdun ubar Iordanen, thar Iohannes was toufenti.

XIV

1. (Mt 3 13) Tunc venit Jesus in Galilæa in Jordanen ad Johannem, ut baptizaretur ab eo, (Lc 3 23) et ipse Jesus erat incipiens quasi annorum triginta, ut putabatur filius Joseph.
Thô quam ther heilant in Galileu inti in Iordane zi Iohannise, thaz her wurdi gitoufit fon imo, inti ther selbo heilant was inginnenti samosó thrîzug jaro, só her biwanit was Iosebes sun.

2. (Mt 3 14) Johannes autem prohibebat eum dicens:  ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me.  15. Respondens autem Jesus dixit ei:  sine modo, sic enim decet nos implere omnem justitiam.  Tunc dimisit eum.
Iohannes wârlicho werita imo sus quedanti:  ih scal fon thir gitoufit werdan, inti thû quimist zi mir.  Thô antlingota thie heilant inti quad imo:  láz nu, só gilimphit uns zi gifullenne al reht.  Thô liez her inan.

3. (Lc 3 21) Factum est autem, quum baptizaretur omnis populus et Jesu baptizato et orante, (Mt 3 16) confestim ascendit de aqua.
Ward thô, thô gitoufit was al thaz folc inti themo heilante gitoufitemo inti betontemo, sliumo úfarsteig fon themo wazzare.

4. (49) Ecce aperti sunt ei cæli et vidit Spiritum Dei descendentem (Lc 3 22) corporali specie (Mt 3 16) ut columbam, venientem super se.
(49) Senu thô aroffonota warun imo himila, inti gisah gotes geist nidarstigantan lîchamlichero gisiuni samaso tubun, quementan ubar sih.

5. (Lc 3 17) Et ecce vox dicebat de cælis:  (Lc 3 22) tu es Filius meus dilectus, in te complacuit mihi.
Senu thô stemna quad fon himile:  thû bist mîn liobo sun, in thir gilîcheta mir.

6. (Jn 1 32) Et testimonium perhibuit Johannes dicens:  quia vidi Spiritum descendentem quasi columbam de cælo, et mansit super eum, 33. et ego nesciebam eum, sed qui misit me baptizare in aqua, ille mihi dixit:
Inti giwiznessi sageta Iohannes sus quedanti:  wanta ih gisah geist nidarstigantan samaso tubun fon himile, inti woneta ubar inan, inti ih ni westa inan, uzouh ther thie mih santa zi toufenne in wazzare, ther quad mir:

7. Super quem videris Spiritum descendentem et manentem super eum, hic est qui baptizat in Spiritu Sancto;  34. et ego vidi et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei.
Ubar then then thu gisihist geist nidarstigantan inti wonentan ubar inan, ther ist thie thar toufit in themo heilagen geiste;  inti ih gisah inti giwiznessi sageta, thaz ther ist gotes sun.

XV

1. (Mt 4 1) Tunc Jesus ductus est in deserto a Spiritu, ut temptaretur a Diabulo.
Thô ther heilant was gileitit in wuostinna fon themo geiste, thaz her wurdi gicostot fon themo diwale.

2. (Mt 4 2) Et quum jejunasset quadraginta diebus et XL noctibus, postea esuriit.
Inti mit thiu her thô fasteta fiorzug tago inti fiorzug nahto, after thiu hungirita inan.

3. (Mt 4 3) Et accedens temptator dixit ei:  si Filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant.  4. Qui respondens dixit:  scriptum est:  (50) non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei.
Gieng thô zuo thie costari inti quad imo:  oba thu gotes sun sis, quid thaz these steina zi bróte werden.  Her antlingota thô inti quad:  iz ist giscriban, (50) thaz in themo einen bróte ni lebet thie man, uzouh fon iogiwelihemo worte thaz thar framquimit fon gotes munde.

4. (Mt 4 5) Tunc assumpsit eum diabolus in sanctam civitatem et statuit eum supra pinnaculum templi 6. et dixit ei:  si Filius Dei es, mitte te deorsum;  scriptum est enim, quia angelis suis mandavit de te, et in manibus tollent te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum.  7. Ait illi Jesus:  rursum scriptum est:  non temptabis Dominum Deum tuum.
Thô nam inan ther diwal in thie heilagun burg inti gisazta inan ubar óbanentiga thekki thes tempales inti quad imo:  oba thu gotes sun sis, senti thih thanne hera nidar;  iz ist giscriban, thaz her sinen engilun gibiote fon thir, thaz sie mit iro hantun thih nemen, zi thiu thaz thu ni bispurnes in steine thinan fuoz.  Thô quad imo ther heilant:  ouh ist giscriban, thaz thû ni costos truhtin got thinan.

5. (Mt 4 8) Iterum assumpsit eum diabolus in montem excelsum valde et ostendit ei omnia regna mundi et gloriam eorum 9. et dixit illi:  hæc tibi omnia dabo, si cadens adoraveris me.  10. Tunc dicit ei Jesus:  vade Satanas!  scriptum est:  Dominum Deum tuum adorabis et illi soli servies.
Abur nam inan ther diwal thô in hohan berg thrato inti araugta imo allu thisu erdrichu inti iro diurida inti quad imo:  thisu allu gibu ih thir, oba thu nidarfallenti bétos mih.  Thô quad imo ther heilant:  far Satanas!  iz ist giscriban, thaz thû truhtin got thinan betos inti imo einemo thionos.

6. (Lc 4 13) Et consummata omni temptatione (Mt 4 11) tunc reliquit eum diabolus (Lc 4 13) usque ad tempus;  (Mc 1 13) eratque cum bestiis, (Mt 4 11) et ecce angeli accesserunt et ministrabant ei.
Inti gientotero allero theru costungu thô furliez in ther diwal zi sihweliheru zîti;  was her thô mit wildirun, giengun thô zuo gotes engila inti ambahtitun imo.

XVI

1. (Jn 1 35) Altera die iterum stabat Johannes (51) et e discipulis ejus duo, 36. et respiciens Jesum ambulantem dicit:  ecce agnus Dei!  ecce qui tollet peccata mundi!
Andares tages abur stuont Iohannes (51) inti fon sinen jungiron zwene inti giscouwota then heilant gangantan inti quad:  seno gotes lamp!  seno ther nimit sunta mittiligartes!

2. (Jn 1 37) Et audierunt eum discipuli loquentem et secuti sunt Jesum.  38. Conversus autem Jesus et videns eos sequentes se, dicit eis:  quid quæritis?  Qui dixerunt ei:  rabbi (quod dicitur interpretatum magister) ubi habitas?  39. Dicit eis:  venite et videte.  Venerunt et viderunt ubi maneret, et apud eum manserunt die illo;  hora autem erat quasi decima.
Thô gihortun inan thie jungiron sprechantan inti folgetun themo heilante.  Thô giwanta sih ther heilant inti gisah sie imo folgente, quad in:  waz suochet ir?  Sie quadun imo:  rabbi (thaz ist arrekit meistar) wâr artos?  Thô quad her in:  quemet inti gisehet.  Quamun sie thô inti gisahun wâr her woneta, inti wonetun mit imo then tag;  thô was thiu zehenta zît thes tages.

3. (Jn 1 40) Erat autem Andreas, frater Simonis Petri, unus e duobus qui audierant a Johanne et secuti fuerant eum.
Thero was Andreas, bruoder Simonis Petri, ein fon then zwein thie thar gihortun thiu wort fon Iohanne inti wârun imo folgente.

4. (Jn 1 41) Invenit hic primum fratrem suum Simonem et dicit ei:  invenimus Messiam (quod est interpretatum Christus), 42. et adduxit eum ad Jesum.  Intuitus autem eum Jesus dixit:  tu es Simon filius Johanna, tu vocaris Cephas (quod interpretatur Petrus).
Thô fant her zi érist sinan bruoder Simonen inti quad imo:  wir fundumes Messiam (thaz ist arrekit Crist), inti leitta inan zi themo heilante.  Thô scouwota in ana ther heilant inti quad:  thu bist Simon sun Iohanna, thu bist giheizzan Cephas (thaz ist arrekit Petrus).

XVII

1. (Jn 1 43) In crastino voluit exire in Galilæam;  et invenit Philippum et dicit ei:  sequere me.  44. Erat autem Philippus a Bethsaida, civitate (52) Andreæ et Petri.
In morgan wolta her gân in Galileam;  thô fand her Philippum inti quad imo:  folge mir.  Was ther Philippus fon Bethsaidu thero burgi (52) Andreasés inti Petrusés.

2. (Jn 1 45) Invenit Philippus Nathanahel et dicit ei:  quem scripsit Moyses in Lege et Prophetæ, invenimus, Jesum filium Joseph a Nazareth.
Inti fand Philippus Nathanahelen inti quad imo:  then Moyses screib in thero ewu inti in wizagun, wir fundumes, Heilant Iosebes sun fon Nazaret.

3. (Jn 1 46) Et dixit ei Nathanahel:  a Nazareth potest aliquid boni esse?  Dicit ei Philippus:  veni et vide.
Thó quad imo Nathanahel:  fón Nazareth mág sihwaz guotes wesan?  Thó quad imo Philippus:  quim inti gisih.

4. (Jn 1 47) Vidit Jesus Nathanahel venientem ad se et dicit de eo:  ecce vere Israhelita, in quo dolus non est.
Gisah thie heilant Nathanahelan quementan zi imo inti quad fón imo:  thiz ist thie waro Israhelita, in themo balo nist.

5. (Jn 1 48) Dicit ei Nathanahel:  unde me nosti?  Respondit Jesus et dixit ei:  priusquam te Philippus vocaret, quum esses sub ficu, vidi te.
Thó quad imo Nathanahel:  wanan weistú mih?  Antlingota ther heilant inti quad imo:  ér thanne dih Philippus gruozti mit thiu thú wari untar themo fígboume, gisah thih.

6. (Jn 1 49) Respondit ei Nathanahel et ait:  rabbi, tu es Filius Dei, tu es rex Israhel.  50. Respondit Jesus et dixit ei:  quia dixi tibi:  (53) vidi te sub ficu, credis:  majus his videbis.
Thó antwurtita imo Nathanahel inti quad imo:  meistar, thú bist gotes sún, thú bist Israhelo cuning.  Thó antlingota imo ther heilant inti quad imo:  bithiu wanta ih thir quad:  (53) gisah thih untar themo figboume, giloubis:  thesen mêr gisihist thu.

7. (Jn 1 51) Et dicit ei:  amen amen dico vobis, videbitis cælum apertum et angelos Dei ascendentes et descendentes supra Filium hominis.
Inti quad imo:  war sagen ih iu, ír gisehet himil offanan inti gotes engila úfstigante inti nidarstigante ubar then mannes sún.

8. (Lc 4 14) Et regressus est Jesus in virtute Spiritus in Galilæam, et fama exiit per universam regionem de illo, 15. et ipse docebat in synagogis eorum et magnificabatur ab omnibus.
Inti widarfuor tho ther heilant in themo megine geistes in Galileam, inti liumunt úzgieng thurah alle thie lantscáf fon imo, inti hér lérta in iro samanungu inti wás gilobot fon allen.

XVIII

1. (Lc 4 16) Et venit Nazareth, ubi erat nutritus, et intravit secundum consuetudinem suam die sabbati in synagogam, et surrexit legere, 17. et traditus est illi liber prophetæ Esaiæ.
Thó quam hér zi Nazareth, thar hér was gizogan, inti ingieng after sinero giúuonu in sambaztág in thie samanunga, inti árstuont úf zi lesanne, inti salta mán imo then buoh thés wizagen Esaies.

2. Et ut revolvit librum, invenit locum ubi scriptum erat:  18. Spiritus Domini super me, propter quod unxit me, evangelizare pauperibus misit me, 19. prædicare captivis remissionem et cæcis visum, dimittere confractos in remissionem, prædicare annum Domini acceptum et diem retributionis.
So hér thén buoh inteta, fant thie stat thár giscriban wás:  truhtines geist ubar mih, thuruh thaz salbota mih, inti zi gótspellonne thurftigen santa hér mih, zi predigonne háften fórlaznessi inti blinten gisiht, zi fórlazenne gibrochanne in fórlaznessi, zi predigonne antphengi iár truhtines inti tág ítlones.

3. (Lc 4 20) Et quum plicuisset librum, (54) reddidit ministro et sedit, et omnium in synagoga oculi erant intendentes in eum.
Inti mit thiu hér thén buoh biteta, (54) gab ín themo ambahte inti sáz, inti allero ougun in thero samanungu warun scouwonti in ínan.

4. (Lc 4 21) Cœpit autem dicere ad illos:  quod hodie impleta est hæc scriptura in auribus vestris.
Bigonda hér tho quedan zi ín:  tház hiutu gifullit ist thiz giscrib in íwaren orun.

5. (Mt 4 17) Exinde cœpit Jesus prædicare et dicere:  (Mc 1 15) quoniam impletum est tempus (Mt 4 17) pænitentiam agite, (Mc 1 15) et credite in evangelio, (Mt 4 17) appropinquavit enim regnum cælorum.
Fón danan bigonda thér heilant predigon inti quedan:  wanta gifullit ist zít, tuót riuwa inti giloubet themo euangelio, nahit sih nú himilo ríhhi.

XIX

1. (Mt 4 18) Ambulans autem juxta mare Galilææ vidit duos fratres, Simonem qui vocatur Petrus et Andream fratrem ejus, mittentes rete in mare, erant enim piscatores.
Ganganti náh themo sewu Galileæ gisáh zwene bruoder, Simonem, thie giheizan ist Petrus, inti Andream sinan bruoder, sententi iro nezzi in séo, wanta sie warun fiscara.

2. (Mt 4 19) Et ait illis:  venite post me, et faciam vos fieri piscatores hominum.  20. At illi continuo relictis retibus secuti sunt eum.
Inti quad hér ín:  quemet after mír, inti íh tuon íuwih úuesan manno fiscara;  sie thó sliumo fórlázenen nezzin folgetun imo.

3. (Mt 4 21) Et procedens inde vidit alios duos fratres, Jacobum Zebedæi et Johannem fratrem ejus in navi cum Zebedæo patre eorum, reficientes retia sua, et vocavit eos;  22. illi autem statim relictis retibus et patre secuti sunt eum.
Thanan tho furdir ganganti gisah andare zwene bruoder, Iacobum Zebedeoen sún, inti Iohannem sinan bruoder in skeffe mít Zebedeoén iro fater, rihtenti iro nezi, inti gihalota sie;  sie sliumo forlazzanen nezin inti fater folgetun imo.

4. (Lc 5 1) Factum est autem, (55) cum turbæ irruerent in eum, ut audirent verbum Dei, et ipse stabat secus stagnum Genesaret, 2. et vidit duas naves stantes secus stagnum, piscatores autem descenderant et lavabant retia.
Ward thó gitán, (55) mít thiu thie menigi ánafielun in inan, thaz sie gihórtin gotes wort, stuont hér náh themo wage Genesareth, inti gisah zwei skef stantantu náh themo wage;  thie fiscara stigun nidar, thaz sie flewitin iro nezzi.

5. (Lc 5 3) Ascendens autem ipse in unam navem, quæ erat Simonis, rogavit eum a terra reducere pusillum, et sedens docebat de navicula turbas.
Ársteig hér thó in einaz skef thaz thar was Simones, bát hér inan, thaz her íz fon erdu arleitti ein luzzil, inti sizzenti lérta fon themo skeffe thie menigi.

6. (Lc 5 4) Ut cessavit autem loqui, dixit ad Simonem:  duc in altum, et laxate retia vestra in capturam.  5. Et respondens Simon dixit illi:  præceptor, per totam noctem laborantes nihil cepimus, in verbo autem tuo laxabo rete.
So hér thó bilan zi sprehhanne, tho quad her zí Simone:  scalt thaz skef in tiufi, inti zilazet iuwaru nezziu zi fahenne.  Thó antwurtita Simon inti quad imo:  meistar, alla thesa náht arbeitente niowiht ni gifiengumes, in thinemo worte íntlazu ih thaz nezzi.

7. (Lc 5 6) Et quum hoc fecissent, concluserunt piscium multitudinem copiosam;  rumpebatur autem rete eorum.  7. Et annuerunt sociis qui erant in alia navi, ut venirent et adjuvarent eos.  Et venerunt et impleverunt ambas naviculas ita ut mergerentur.
Mit thiu sie thó thaz tátun, bifiengun fisco ginuhtsama menigi, brast thaz iro nezzi.  Bouhnitun iro ginozun thie thár warun in andaremo skeffe, thaz sie quamin inti ín hulphin.  Quamun sie thó inti gifultun beidu thiu skef só thaz siu suffun.

8. (Lc 5 8) Quod quum videret Simon Petrus, procidit ad genua Jesu dicens:  exi a me, quia homo peccator sum, Domine.  9. Stupor enim circumdederat eum (56) et omnes qui cum illo erant in captura piscium quam ceperant.  10. Similiter autem Jacobum et Johannem filios Zebedæi, qui erant socii Simonis.
Mit thiu thaz thó gisah Simon Petrus, fiel zi thés heilantes knewun inti quad:  argang fon mír, wanta íh suntig man bin, truhtin.  Forhta bifieng inan (56) inti alle thie mit imo warun in thero fisco fahungu thie sie thó gifiengun, samasó Iacobum inti Iohannem Zebedeoen suni, bithiu sie warun Simones ginoza.

9. Et ait ad Simonem Jesus:  noli timere, ex hoc jam homines eris capiens.  (Jn 2 11.) Et crediderunt in eum discipuli ejus, (Lc 5 11) et subductis a terra navibus relictis omnibus secuti sunt eum.
Thó quad thér heilant zi Simone:  ni curi thír forhten, fon hinan giu fahistu man.  Giloubtun in inan thó sine jungiron inti árleitten fon erdu skeffun forlazenen allen folgetun imo.

XX

1. (Mt 9 9) Et quum transiret inde Jesus, vidit hominem sedentem ad teloneo, Matthæum nomine, et ait illi:  sequere me.
Mit thiu their heilant thanana fuor, gisah man sizzantan zi zolle, thie Matheus was giheizan, inti quad imo:  folge mír.

2. (Lc 5 28) Et surgens relictis omnibus secutus est eum.
Her thó arstantanti allen forlazanen folgeta imo.

XXI

1. (Jn 3 22) Post hæc venit Jesus et discipuli ejus in Judæam terram et illic demorabatur cum eis et baptizabat.
After thiu quam ther heilant inti sine jungiron in Iudeno erda inti thár woneta mít in inti toufta.

2. (Jn 3 23) Erat autem et Johannes baptizans in Enon juxta Salim, quia aquæ multæ erant illic, et adveniebant et baptizabantur;  24. nondum enim missus fuerat in carcerem Johannes.
Was óuh tho Iohannes toufenti in Enon nah Salím, wanta thar managu wazzar warun, inti quamun zi imo inti wurdun gitoufte;  nóh thanne ni was Iohannes gisentit in carcari.

3. (Jn 3 25) Facta est ergo quæstio e discipulis Johannis cum Judæis de purificatione.
Ward thár reda gitán fon thén jungiron Iohannes mit thén Iudeon fon thero subarnessi.

4. (Jn 3 26) Et venerunt ad Johannem et dixerunt ei:  (57) rabbi, qui erat tecum trans Jordanem, cui tu testimonium perhibuisti, ecce hic baptizat, et omnes veniunt ad eum.
Inti quamun zi Iohanne inti quadun imo:  (57) meistar, thie thar mit thir was ubar Iordanen, themo thú giwizscaf sagetus, senu thér toufit hiér, inti alle quement zi imo.

5. (Jn 3 27) Respondit Johannes et dixit:  non potest homo quicquam accipere, nisi ei fuerit datum de cælo.  28. Ipsi vos mihi testimonium perhibetis quod dixerim ego:  non sum Christus, sed quia missus sum ante illum.
Thó antlingita Iohannes inti quad:  ni mág ther man iowiht intphahén, noba imo íz gigeban werde fon himile.  Ír selbon saget mír giwizscáf thaz ih quad:  ih ni bin Crist, uzouh bim gisentit furi inan.

6. (Jn 3 29) Qui habet sponsam sponsus est, amicus autem sponsi est qui stat et audit eum, gaudio gaudet propter vocem sponsi.  Hoc ergo gaudium meum impletum est.  30. Illum oportet crescere, me autem minui.
Thie brut habet thie ist brutigomo;  ther ist thes brutigomen friunt thie thar stentit inti horit inan, inti giueen giuihit thuruh stemma thes brutigomen.  Thie mín giueo ist gifullit, ín gilimphit wahsen, mih zi minnironne.

7. (Jn 3 31) Qui desursum venit supra omnes est, qui est de terra de terra est et de terra loquitur.  Qui de cælo venit supra omnes est, 32. et quod vidit et audivit hoc testatur, et testimonium ejus nemo accepit;  33. qui accepit testimonium ejus signavit quia Deus verax est;  34. quem enim misit Deus, verba Dei loquitur.  Non enim ad mensuram dat Deus Spiritum.
Thie thar fon obana quam, ther ist ubar alle, thie thar ist fon erdu, fon erdu ist inti fon erdu sprihhit.  Thie thar fon himile qúam, ther ist ubar alle, inti thaz hér gisah inti gihorta, thaz cundit, inti sine giwizscaf nioman íntphieng;  thie thar intphieng sine giwizscaf, ther gizeihhonota thaz gót wár ist;  then got santa, ther sprihhit gotes wórt, ni gibit imo in mezze got geist.

8. (Jn 3 36) Qui credit in Filium, habet vitam æternam, qui autem incredulus est Filio, non videbit vitam, sed ira Dei manet super eum.
Thie thar giloubit in thén sún, ther habet eúuin líb;  thie thar ungiloubfol ist themo sune, ni gisihit líb, úzouh gotes gibuluht wonet ubar inán.

9. (Jn 4 1) (58) Ut ergo cognovit Jesus quia audierunt Pharisæi quia Jesus plures discipulos facit et baptizat quam Johannes 2. (quanquam Jesus non baptizaret, sed discipuli ejus)
(58) Só ther heilant tho furstuont thaz thie Pharisei gihortun thaz ther heilant manageron jungiron tati inti toufti thanne Iohannes (thóh widaro ther heilant ni toufti, nibi sine jungiron)

10. (Mt 4 12) Et quod Johannes traditus esset, (J. 4, 3.) reliquit Judæam et abiit iterum in Galilæam.
Inti thaz Iohannes giselit wás, fúrliéz thó Iudeam inti gieng abur in Galileam.

11. (Mt 4 12) Quum autem audisset quod Johannes traditus esset, secessit in Galilæam.  13. Et relicta civitate Nazareth venit et habitavit in Capharnaum maritimam in finibus Zabulon et Nephthalim.
Mit thiu her gihorta thaz Iohannes giselit wás, fuor in Galileam, inti forlazanero burg Nazareth quam thó inti artota in Capharnaum siolihheru in then entin Zabulon inti Neptalim.

12. (Mt 4 14) Ut impleretur quod dictum est per Esaiam prophetam:  15. terra Zabulon et terra Nephthalim, via maris trans Jordanen, Galilææ gentium, 16. populus qui sedebat in tenebris lucem vidit magnam, et sedentibus in regione et in umbra mortis lux orta est eis.
Thaz gifullit wurdi thaz thar giquetan wás thuruh Esaiam then wizagon:  erda Zabulon inti erda Neptalim, weg sewes widar Iordanen, Galilea theotono, folc thaz thar saz in finstarnessin gisah mihil lioht, inti sizzanten in lantskeffi tódes scuwen lioht gieng ín úf.

XXII

1. (Mt 4 23) Et circuibat Jesus totam Galilæam, docens in synagogis eorum et prædicans evangelium regni et sanans omnem languorem et omnem infirmitatem in populo.
Inti umbigieng ther heilant alla Galileam, lerenti in iro samanungun inti predigonti gótspel ríhhes, inti heilta iogiwelihha suht inti iogiwelihha ummaht in themo folke.

2. (Mt 4 24) Et abiit opinio ejus in totam Syriam, et obtulerunt ei omnes male habentes variis languoribus et tormentis (59) comprehensos, et qui dæmonia habebant, et lunaticos et paralyticos, et curavit eos.
Inti árgieng sín liumunt in alla Syria, inti bráhtun imo alle ubil habante inti mít messalihhen suhtin inti mit wizziu (59) bifangane, inti thie thár habetun diwal, inti manódsioche inti bettisiohhe, inti giheilta sie.

3. (Mt 4 25) Et secutæ sunt eum turbæ multæ de Galilæa et Decapoli, ex Hierosolymis et Judæa, et de trans Jordanen.
Inti folgetun imo manage menigi fón Galilea inti fon Decapoli inti fon Hierusalem inti fon Iudeon inti fon ubar Iordanen.

4. (Lc 4 42) Et detinebant illum, ne discederet ab eis;  43. quibus ille ait:  quia et aliis civitatibus oportet me evangelizare regnum Dei, quia ideo missus sum.
Inti bihabetun inan, thaz fon ín ni árwizi;  then quad hér:  wanta andren burgin gilimphit mir zi gotspellonne gotes rihhi, wanta bithiu bín ih gisentit.

5. (Mt 5 1) Et quum vidisset turbam, ascendit in montem;  et quum sedisset, (Mc 3 13) vocavit ad se quos voluit ipse, et venerunt ad eum, 14. et fecit ut essent duodecim cum illo, (Lc 6 13) quos et apostolos nominavit.
Mít thiu hér gisah thie menigi, steig ufán berg;  mit thiu hér gisaz, giholota thie zi imo thie hér wolta, inti quamun zi imo, inti teta thaz warun zweliui mit imo, thie namta her boton.

6. (Mt 5 14) Simonem, quem cognominavit Petrum, et Andream fratrem ejus, (Mc 3 17) Jacobum Zebedæi et Johannem fratrem Jacobi, quibus imposuit nomina Boanerges, quod est filii tonitrui, (Lc 6 14) Philippum et Bartholomeum, 15. Matthæum et Thomam, Jacobum Alphæi et Simon qui vocatur Zelotes, et Judam Jacobi et Judam Iscariotem, qui fuit proditor.
Simonem, then her andaremo namen hiez Petrum, inti Andream sinan bruoder inti Iacobum Zebedeoen sun inti Iohannem Iacobes bruoder, then scuóf hér namon, thaz sie hiezzin Boanerges, thaz ist arrekit thonares kind, Philippum et Bartholomeum, Matheum inti Thomam, Iacobum Alpheen sún inti Simonem thie thar ist giheizan Zelotes, inti Iudam Iacobes bruoder inti Iudam anderemo namen Scarioth, thie was meldari.

7. (Mt 5 1) Et accesserunt ad eum discipuli ejus, (Lc 6 20) et elevatis oculis in eos (60) (Mt 5 2) aperiens os suum docebat eos dicens:
Inti giengun tho zi imo sine jungiron, inti úfarhabanen sinen ougon in sie (60) íntteta sinan mund, lérta sie sús quedanti:

8. (Mt 5 3) Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cælorum.
Salige sint thie thar arme sint in geiste, wanta thero ist gotes rihhi.

9. (Mt 5 4) Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram.
Salige sint mandware, wanta thie bisizzent erda.

10. (Mt 5 5) Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur.
Salige sint thie thar wuofent, wanta thie werdent gifluobrit.

11. (Mt 5 6) Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur.
Salige sint thie thar hungerent inti thurstent reht, wanta thie werdent gisatote.

12. (Mt 5 7) Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur.
Salige sint thie thar sint miltherze, wanta sie folgent miltidun.

13. (Mt 5 8) Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt.
Salige sint thie thar sint subere in herzon, wanta thie gisehent got.

14. (Mt 5 9) Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur.
Salige sint thie thar sint sibbisame, wanta sie gotes barn sint ginemnit.

15. (Mt 5 10) Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum cælorum.
Salige sint thie thar ahtnessi sint tholenti thuruh reht, wanta iro ist himilo rihhi.

16. (Mt 5 11) Beati estis quum maledixerint vobis (Lc 6 22) et oderint vos homines (Mt 5 11) et persecuti vos fuerint et dixerint omne malum adversum vos mentientes, (Lc 6 22) et quum separaverint vos et exprobraverint et ejecerint nomen vestrum tanquam malum propter Filium hominis.
Salige birut ír, mit thiu iu fluohhont inti hazzont iúwih man inti ahtent iúwar inti quedent ál ubil widar íu liogente, mit thiu sie iuwih ziskeident inti itiwizzont inti árwerphent iuwaran namon samasó ubil thuruh then mannes sún.

17. (Mt 5 23) Gaudete in illa die et exsultate, (Mt 5 12) quoniam merces vestra copiosa est in cælis.
Giuehet in themo tage inti blidet, wanta bithiu iuwar mieta ist ginuhtsam in himilon.

18. Sic enim persecuti sunt prophetas (61) qui fuerunt ante vos (Lc 6 23) patres eorum.
Só áhtitun sie thero wizagono (61) thie thar fora íu warun, iro fatera.

XXIII

1. (Lc 6 24) Veruntamen væ vobis divitibus, quia habetis consolationem vestram.
Thoh widaro wé íu otagon, wanta ir habet íuwera fluobara.

2. (Lc 6 25) Væ vobis qui saturati estis, quia esurietis.
We íu thie thar gisatote birut, bithiu wanta ír hungeret.

3. Væ vobis qui ridetis nunc, quia lugebitis et flebitis.
We íu thie nú lahhet, bithiu wanta ír wuofet inti riozet.

4. (Lc 6 26) Væ quum bene vobis dixerint omnes homines:  secundum hæc faciebant pseudoprophetis patres eorum.
We íu mit thiu íu wolaquædent alle man:  after thesen tatun luggen wizagon iro fatera.

XXIV

1. (Lc 6 27) Sed vobis dico qui auditis:  (Mt 5 13) vos estis sal terræ.
Uzouh iu thie dar gihoret, quidu ih:  ír birut salz erda.

2. Quodsi sal evanuerit, in quo salietur?
Oba thaz salz áritalet, in hiu selzit man iz thanne?

3. Ad nihilum valet ultra, nisi ut projiciatur foras et conculcetur ab hominibus.
Zi niowihtu mag íz elihor, nibi thaz man íz úzwerphe, inti si fúrtretan fon mannun.

XXV

1. (Mt 5 14) Vos estis lux mundi.  Non potest civitas abscondi supra montem posita.
Ír birut mittilagartes lioht.  Ni mag burg werdan giborgan ubar berg gisezzitu.

2. (Mt 5 15) Neque accendunt lucernam et ponunt eam sub modio (Mc 4 21) neque sub lecto (Lc 11 33) neque in loco abscondito neque sub vaso, (Mt 5 15) sed super candelabrum, ut et luceat omnibus qui in domo sunt.
Noh intprennent lioht inti sezzent íz untar mutti noh untar betti noh untar giborgana steti noh untar faz, úzouh ubar kentilastab, thaz íz liuhte allen then in húse sint.

3. (Mt 5 16) Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant vestra bona opera et glorificent Patrem vestrum qui est in cælis.
Só liuhte iuwar lioht fora mannon, thaz sie gisehén iuwaru guotu wérc inti diurison iuwaran fater thie in himilon ist.

4. (Mt 5 17) Nolite putare quoniam veni (62) solvere Legem aut Prophetas;  non veni solvere, sed adimplere.
Ni curet wánen thaz ih quami (62) éwa zi losenne odo wizagon;  ni quam ih zi losenne, úzouh zi fullenne.

5. (Mt 5 18) Amen quippe dico vobis:  donec transeat cælum et terra, iota unum aut unus apex non præteribit e Lege, donec omnia fiant.
Ih sagen íu wár:  ér thanne zifare himil inti erda, ein .i.  odo ein houbit ni furferit fon thero ewu, ér thanne siu elliu werdent.

6. (Mt 5 19) Qui ergo solverit unum de mandatis istis minimis et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno cælorum.  Qui autem fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno cælorum.
Ther thie zilosit einaz fon then minnistun bibotun inti lerit só man, minnisto ist giheizan in himilo rihhe.  Thie thar tuot inti lérit, thie ist mihhil giheizan in himilo rihhe.

7. (Mt 5 20) Dico enim vobis:  quia nisi abundaverit justitia vestra plus quam scribarum et Pharisæorum, non intrabitis in regnum cælorum.
Ih quidu íu:  ni sí thaz ginuhtsamo iúwar reht mér thanne thero scribaro inti thero Phariseorum, ni get ír in himilo rihhi.

XXVI

1. (Mt 5 21) Audistis quia dictum est antiquis:  non occides, qui autem occiderit, reus erit judicio.
Ír gihórtut thaz giquetan wás then altun:  ni wís manslago:  thie thar slehit, ther ist sculdig duomes.

2. (Mt 5 22) Ego autem dico vobis, quia omnis qui irascitur fratri suo, reus erit judicio.
Ih quidu íu, thaz iogiwelih ther sih gibilgit zi sinemo bruoder, ther ist sculdig duomes.

3. Qui autem dixerit fratri suo racha, reus erit concilio.
Ther the quidit sinemo bruoder italo, ther ist sculdig thinges.

4. Qui autem dixerit fatue, reus erit gehennæ ignis.
Ther the quidit tumbo, ther ist sculdig hellafiures.

XXVII

1. (Mt 5 23) Si ergo offeres munus tuum (63) ad altare et ibi recordatus fueris quia frater tuus habet aliquid adversum te, 24. relinque ibi munus tuum ante altare et vade prius reconciliari fratri tuo, et tunc veniens offer munus tuum.
Oba thu bringis thina geba (63) zi altare inti thar thanne gihugis thaz thin bruoder habet sihuúaz wídar thír, fórlaz thanne thar thina geba fora themo altare, fár ér zi gisuonenne thih mít thinemo bruoder, thanne quementi bring thine geba.

2. (Mt 5 25) Esto consentiens adversario tuo cito, dum es in via cum eo, ne forte tradat te adversarius judici, et judex tradat te ministro, et in carcerem mittaris.
Wis gihengig thinemo widaruúorten sliumo, mit thiu thu bist in wege mit imo, min odowan thih sele thin widarworto themo tuomen, inti ther tuomo sele thih themo ambahte, inti sentit man thih thanne in carcari.

3. (Mt 5 26) Amen dico tibi:  non exies inde, donec reddas novissimum quadrantem.
Uúar sagen ih thir:  ni ges thú thanan úz, ér thanne thu giltis then jungiston scáz.

XXVIII

1. (Mt 5 27) Audistis quia dictum est antiquis:  non mœchaberis.  28. Ego autem dico vobis, quoniam omnis qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam mœchatus est eam in corde suo.
Ír gihortut thaz giquetan ist then altun:  ni furligi thíh.  Ih quidu íu, thaz iogiwelih thie thar gisihit wíb sie zi geronne, iu habet sia forlegana in sinemo herzen.

2. (Mt 5 29) Quodsi oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum et projice abs te;  expedit enim tibi ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum mittatur in gehennam.
Oba thin zesuwa ouga thih bisuihhe, árlosi íz thanne inti árwirph íz fon thir:  bitherbi ist thir thaz fúrwerde ein thinero lido halt, thanne ál thin lihhamo si gisentit in hellafuir.

3. (Mt 5 30) Et si dextera manus tua scandalizat te, abscide eam (64) et projice abs te;  expedit enim tibi ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum eat in gehennam.
Inti oba thin zesuúua hant thih bisuihhe, hou sie ába (64) inti wirph sia fon thír:  biderbi ist thir thaz fúrwerde ein thinero lido halt, thanne al thin lihhamo gange in hellafuir.

XXIX

1. (Mt 5 31) Dictum est autem:  quicunque dimiserit uxorem suam, det illi libellum repudii.
Íz ist giquetan:  só wér so fúrlaze sina quenun, gebe iru buoh thanatribes.

2. (Mt 5 32) Ego autem dico vobis, quia omnis qui dimiserit uxorem suam, excepta fornicationis causa, facit eam mœchari, et qui dimissam duxerit, adulterat.
Thanne ih quidu íu, thaz thero giwelih thie furlazit sina quenun, uzan sahha huores, tuot sia furligan, thie thar thie furlazanun hálot, huorot.

XXX

1. (Mt 5 33) Audistis quia dictum est antiquis:  non perjerabis, reddes autem Domino juramenta tua.
Ír gihórtunt thaz then altun giquetan wás:  ni fúrsweri thih, wanta thú giltis gote thina meineida.

2. (Mt 5 34) Ego autem dico vobis:  non jurare omnino;  neque per cælum, quia thronus Dei est,
Thanne ih quidu íu, thaz mán zi thuruhslahti ni swere;  noh bi himile, wanta hér gotes sedal ist;

3. (Mt 5 35) Neque per terram, quia scabellum est pedum ejus, neque per Hierosolymam, quia civitas est magni regis.
Noh bi erdu, wanta scamal ist sinero fuozzo, noh bi Hierusalem, wanta siu ist burg thes mihhilen cuninges.

4. (Mt 5 36) Neque per caput tuum juraberis, quia non potes unum capillum album facere aut nigrum.
Noh bi thinemo houbite sweres, wanta thú ni maht ein hár thes fahses wizaz gituon odo suarz.

5. (Mt 5 37) Sit autem sermo vester:  est est, non non;  quod autem his abundantius est, a malo est.
Sí iúwar wort:  ist ist, nist nist;  so waz só ubar thaz ist, só ist íz fon ubile.

XXXI

1. (Mt 5 38) Audistis, quia dictum est:  oculum pro oculo et dentem pro dente.
Ir gihórtut thaz giquetan ist:  ouga furi ouga inti zán furi zán.

2. (Mt 5 39) Ego autem dico vobis:  (65) non resistere malo.
Thanne ih quidu íu, (65) thaz ír ni widarstantet ubile.

3. Sed si quis te percusserit in dextra maxilla tua, præbe illi et alteram.
Úzouh oba thih sihuúer slahe in thín zesuwa wanga, garawi imo thaz ander.

4. (Mt 5 40) Et illi qui vult tecum judicio contendere et tunicam tuam tollere, remitte et pallium.
Inti themo wolle mit thir in stríte bagen inti thina tunichun neman, fúrlaz imo thaz lahhan.

5. (Mt 5 41) Et quicunque te angariaverit mille passus, vade cum illo alia duo.
Inti so wer so thih thuinge thaz thu mit imo gést thúsunt scrito, fár mit imo andere zwene.

6. (Mt 5 42) Qui petit a te, da ei, et volenti mutuare a te ne avertaris.
Thie fon thir sihwes bite, gíb imo, inti thie thár wolle mit thír wehslon, ni widaro iz thanne.

7. (Lc 6 30) Et qui auferet quæ tua sunt, non repetas.
Inti thie thiu neme thiu thinu sint, ni eisco siu.

8. (Lc 6 31) Et prout vultis ut faciant vobis homines, facite illis similiter.
Só ír wollet thaz íu man tuon, só tuot ír ín selbsama.

XXXII

1. (Mt 5 43) Audistis quia dictum est:  diligis proximum tuum et odio habebis inimicum tuum.
Ír gihortut thaz giquetan ist:  minno thinan nahiston inti habe in hazze thinan fiant.

2. (Mt 5 44) Ego autem dico vobis:  diligite inimicos vestros, benefacite his qui vos oderunt, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos.
Ih quidu íu:  minnot iuwara fianta, tuot then wola thie íuwih hazzont, inti betot furi thie háhtenton inti harmenton íu.

3. (Mt 5 45) Ut sitis filii Patris vestri qui in cælis est, quia solem suum oriri facit super malos et bonos et pluit super justos et injustos.
Thaz ír sít kind íuwares fater thie in himile ist, ther thie sunnun úfgangen tuot ubar ubile inti ubar guote inti reganot ubar rehte inti ubar únrehte.

4. (Mt 5 46) Si enim diligatis eos qui vos diligunt, quam mercedem habebitis?  (66) nonne et publicani hoc faciunt?
Oba ir thie minnot thie iuwih minnont, welihha mieta habet ír thanne?  (66) eno ni tuont thaz thie firnfollun mán?

5. (Lc 6 33) Et si benefeceritis his qui bene vobis faciunt, quæ vobis est gratia?  siquidem et peccatores hoc faciunt.
Inti oba ír then wola tuot thie íu wola tuont, welih thanc ist íu thés?  thaz tuont suntige mán.

6. (Lc 6 34) Et si mutuum dederitis his a quibus speratis recipere, quæ gratia est vobis?  nam et peccatores peccatoribus fenerant, ut recipiant æqualia.
Oba ír wehsal gebet then fón then ír gitruwet lón intfahan, welih thanc ist íu thes thanne?  inti suntige mán suntigen mannon íntlihent, thaz sie ebenlih intphahen.

7. (Mt 5 47) Et si salutaveritis fratres vestros tantum, nonne et ethnici hoc faciunt?
Inti oba ir heilezet ekkorodo íuwara bruoder, eno ni tuont thaz heidane man?

8. (Lc 6 35) Verumtamen diligite inimicos vestros et bene facite et mutuum date nihil desperantes, et erit merces vestra multa, et eritis filii Altissimi, quia ipse benignus est super ingratos et malos.
Thoh widaro minnot íuwara fianta inti tuot ín wola inti wehsal gebet niowiht zurwanenti, inti ist iuwar mieta mihhilu, inti ír birut kind thes hohisten, wanta her ginadig ist ubar unthancbare inti ubile.

9. (Lc 6 36) Estote ergo misericordes, sicut et Pater vester misericors est.
Weset miltherze, sósó iuwar fater miltherzi ist.

10. (Mt 5 48) Estote ergo vos perfecti, sicut Pater vester cælestis perfectus est.
Weset ír thuruhthigane, sósó íuwar fater thie himilisco thuruhthigan ist.

XXXIII

1. (Mt 6 1) Attendite ne justitiam vestram faciatis coram hominibus et videamini ab eis, alioquin mercedem non habebitis apud Patrem vestrum qui in cælis est.
Wartet íu tház ir iuwar reht ni tuot fora mannun, thaz ir gisehan sít fón ín, min odouúan lón ni habet mit iuwaremo fater thie in himile ist.

2. (Mt 6 2) Quum ergo facies eleemosynam, noli tuba canere ante te, sicut hypocritæ faciunt in synagogis et in vicis, ut honorificentur ab hominibus.  (67) Amen dico vobis:  receperunt mercedem suam.
Thanne tú tuos elimosinam, ni tuo trumbun singan fora thir, só thie lihhazara tuont in dingun inti in thorphun, thaz sie sín gierete fora mannun.  (67) Vúar sagen ih íu:  sie intphiengun iro lón.

3. (Mt 6 3) Te autem faciente eleemosynam, nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua, 4. ut sit eleemosyna tua in abscondito, et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi.
Thir tuontemo elimosinam, ni wizze íz thin winistra waz thin zesuwa tuo, thaz thin elimosina sí in tougalnesse, inti thin fater, thie íz gisihit in tougalnesse, gelte thír.

XXXIV

1. (Mt 6 5) Et quum oratis, non eritis sicut hypocritæ, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare, ut videantur ab hominibus.  Amen dico vobis:  receperunt mercedem suam.
Thanne ír betot, ni sít thanne sósó thie lihhizara, thie thar minnont in samanungu inti in giwiggin strazono stantante beton, thaz sie sín gisehan fon mannun.  Uúar ist thaz ih íu sagen:  sie intphiengun iro mieta.

2. (Mt 6 6) Tu autem quum orabis, intra in cubiculum tuum et clauso ostio tuo ora Patrem tuum in abscondito, et Pater tuus qui videt in abscondito, reddet tibi.
Thanne thú mit thiu thú betos, gang innan thina camara, bislozanen thinen turin beto thinan fater in tougalnesse, inti thin fater thie gisihit in tougalnesse, giltit thir thanne.

3. (Mt 6 7) Orantes autem nolite multum loqui sicut ethnici;  putant enim quia in multiloquio exaudiantur.
Betonte ni curet filu sprehan sósó thie heidanon mán:  sie wanent thaz sie in iro filusprahhi sín gihórte.

4. (Mt 6 8) Nolite ergo assimilari eis, scit enim Pater vester quibus opus sit vobis, antequam petatis eum.
Ni curet warlihho ín gilih wesan:  weiz íuwar fater wes íu thurft ist, ér thanne ír inan bitet.

5. (Lc 11 1) Tunc dixit unus e discipulis ejus ad eum:  Domine, doce nos orare, (68) sicut Johannes docuit discipulos suos.
Thó quad ein sinero jungirono zi imo:  truhtin, leri unsih beton, (68) sósó Iohannes lerta sine iugiron.

6. (Lc 11 2) Et ait illis:  quum oratis, dicite:  (Mt 6 9) Pater noster qui in cælis es, sanctificetur nomen tuum, 10. adveniat regnum tuum, fiat voluntas tua, sicut in cælo et in terra, 11. panem nostrum cotidianum da nobis hodie, 12. et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris, 13. et ne inducas nos in temptationem, sed libera nos a malo.
Tho quad her ín:  thanne ír betot, thanne quedet sús:  fater unser thu thar bist in himile, si giheilagot thin namo, queme thín rihhi, si thín willo, só hér in himile ist, só si hér in erdu, unsar brót tagalihhaz gíb uns hiutu, inti furlaz uns unsara sculdi, só wír fúrlazemes unsaren sculdigon, inti ni gileitest unsih in costunga, úzouh árlosi unsih fón ubile.

7. (Lc 11 14) Si enim dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester cælestis delicta vestra.  15. Si autem non dimiseritis hominibus, nec Pater vester dimittet vobis peccata vestra.
Oba ír furlazet mannun iro sunta, thanne furlazit íu íuwar fater thie himilisco íuwara sunta.  Oba ír ni furlazet mannun, thanne ni furlazit íu íuwar fater iuwara sunta.

XXXV

1. (Mt 6 16) Quum jejunatis, nolite fieri sicut hypocritæ tristes, exterminant enim facies suas, ut pareant hominibus jejunantes.  Amen dico vobis, quia receperunt mercedem suam.
Thanne ír fastet, ni curet wesan soso thie lihhazara sint gitruobte:  sie tuont ungilihhaz ira annuzzi, thaz sie sih offonon mannun fastente.  War sagen ih íu, thaz sie ira mieta intphiengun.

2. (Mt 6 17) Tu autem quum jejunas, unge caput tuum et faciem tuam lava, 18. ne videaris hominibus jejunans, sed patri tuo (69) qui est in abscondito, et Pater tuus qui videt in abscondito, reddet tibi.
Thanne thu fastes, salbo thín houbit inti thín annuzi thuah, zi thiu thaz thu mannun ni sís gisehán fastenti, úzouh thinemo fater (69) ther ist in tougalnesse, inti thin fater thie gisihit in tougalnesse, giltit thír.

3. (Lc 12 32) Nolite timere pusillus grex, quia complacuit patri vestro dare vobis regnum.
Ni curet ir forhten luzzil euúit, wanta gilihheta iuwaremo fater íu zi gebanne rihhi.

4. (Lc 12 33) Vendite quæ possidetis et date eleemosynam, facite vobis sacculos qui non veterescunt, thesaurum non deficientem in cælis.
Fúrcoufet thaz ír in héhti habet inti gebet elimosinam, tuot íu sekila thie in altent, treso unziganganti in himile.

XXXVI

1. (Mt 6 19) Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra, ubi ærugo et tinea demolitur, 20. thesaurizate autem vobis thesauros in cælo, ubi neque ærugo neque tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt nec furantur.
Ni curet íu trisiwen treso in erdu, thar íz rost inti milíwa fúrmalent, trisiwet íu treso in himile, thar noh rost noh miliwa íz ni furmelit noh thioba ni grabent noh ni furstelent.

2. (Mt 6 21) Ubi enim est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum.
Thar thin treso ist, thar ist thin herza.

3. (Mt 6 22) Lucerna corporis est oculus;  si fuerit oculus tuus simplex, totum corpus tuum lucidum erit;  23. si oculus tuus nequam fuerit, totum corpus tuum tenebrosum erit.
Liohtfaz thes lihhamen ist ouga;  oba thin ouga wirdit luttar, thanne ist al thin lihhamo liohter;  oba thin ouga arwertit wirdit, thanne ist al thin lihhamo finstar.

4. Si ergo lumen quod in te est tenebræ sunt, ipsæ tenebræ quantæ erunt?
Oba thaz lioht thaz thar in thir ist finstarnessi ist, thiu finstarnessiu wuo mihhilu sint?

XXXVII

1. (Mt 6 24) Nemo potest duobus dominis servire, aut enim unum odio habebit et alterum diligit, aut unum sustinebit (70) et alterum contemnet.
Nioman ni mag zwein herron thionon, odo her einan hazzot inti anderan minnot, odo einan gitregit (70) inti anderan ubarhugit.

2. Non potestis Deo servire et mammonæ.
Ni mugut ir gote thionon inti weroltwolun.

XXXVIII

1. (Mt 6 25) Ideo dico vobis:  ne solliciti sitis animæ vestræ, quid manducetis, neque corpori vestro, quid induamini.  Nonne anima plus est quam esca, et corpus plus quam vestimentum?
Bidiu quidu ih íu:  ni sít sworcfolle íuwares ferahes, waz ír ezzet, noh iuwaremo lihhamen, mit hiu ír ín watet.  Ia ist thaz ferah furira thanne tház muos inti furira thie lihhamo thanne thaz giuvati.

2. (Mt 6 26) Respicite volatilia cæli, quoniam non serunt neque metunt neque congregant in horrea, et Pater vester cælestis pascit illa.  Nonne vos magis plures estis illis?
Scouwot himiles fugala, bithiu wanta sie ni sawent noh ni arnont noh ni samanont in skiura, inti iuwar fater thie himilisco fuotirit sie.  Eno ni birut ir furirun thanne sie sín?

3. (Mt 6 27) Quis autem vestrum cogitans potest adjicere ad staturam suam cubitum unum?  (Lc 12 26) Si ergo neque quod minimum est potestis, quid de ceteris solliciti estis?  (Mt 6 28) et de vestimento quid solliciti estis?
Welih íuwar thenkenti mag zuogiouhhon zi sinero giwahsti eina elina?  Oba ir thaz ni mugut thaz thar minnista ist, ziu sorget ir thanne thes andares?  inti fon themo giwate zíu bírut ir sorgfolle?

4. Considerate lilia agri, quo modo crescunt:  non laborant neque nent.  29. Dico autem vobis, quoniam nec Salomon in omni gloria sua coopertus est sicut unum ex istis.
Scouwot thes accares lilia, wuo sie wahsen;  sie ni arbeitent noh ni spinnent.  Ih quidu íu, thaz Salomon in allero sinero diuridu ni was só bithekkit só ein fon thesen.

5. (Mt 6 30) Si autem fenum agri, quod hodie est et cras in clibanum mittitur, (71) Deus sic vestit, quanto magis vos minimæ fidei?
Oba thaz grás thes accares, tház hiutu ist inti morgane in ouan wirdit gisentit, (71) gót só wátit, wuo mihhiles mér íuwih luciles gilouben?

6. (Mt 6 31) Nolite ergo solliciti esse dicentes:  quid manducabimus aut quid bibemus aut quo operiemur?  32. Hæc enim omnia gentes inquirunt.  Scit enim Pater vester quia his omnibus indigetis.
Ni curet ír sworgfolle wesan sús quedante:  waz ezzen wír oda wáz trinken wír odá mit hiu waten wir unsih?  Thisu allu suohhent thiota.  Weiz íwer fater thaz ír thes alles bithurfut.

7. (Mt 6 33) Quærite autem primum regnum Dei et justitiam ejus, et omnia hæc adjicientur vobis.
Suohhet zi heristen gotes rihhi inti sín reht, inti allu thisu werdent íu.

8. (Mt 6 34) Nolite ergo solliciti esse in crastinum, crastinus enim dies sollicitus erit sibi ipse, sufficit diei malitia sua.
Ni curet sworgfolle wesan zi morgane:  thie morganlihho tág ther bisworget sih selbo, ginuogi ist themo tage in sinemo baluwe.

XXXIX

1. (Mt 7 1) Nolite judicare, ut non judicemini;  2. in quo enim judicio judicaveritis, judicabimini.
Ni curet tuomen, thaz ír ni sít furtuomte;  sósó ír in tuome tuoment, só werdet ir gituomte.

2. (Lc 6 37) Nolite condemnare, et non condemnabimini.  Dimittite, et dimittimini.
Ni curet furnidaren, thaz ir ni sít fúrnidarite.  Furlazet ír, thanne furlazit mán íu.

3. (Lc 6 38) Date, et dabitur vobis:  mensuram bonam, confertam et coagitatam et superfluentem dabunt in sinum vestrum.
Gebet, thanne gibit íu:  guot méz gifultaz inti giwegan inti ubarfliozentaz gebent in íweran buosum.

4. (Mt 7 2) Et in qua mensura mensi fueritis, metietur vobis.
In themo mezze thie ír mezzet, ist íu gimezzan.

5. (Mt 7 3) Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, et trabem in oculo tuo non vides?  4. Aut quomodo dicis fratri tuo:  (72) sine, ejiciam festucam de oculo tuo, et ecce trabis in oculo tuo est?
Zi hiu gisihis thú thie fesun in ougen thines bruoder, inti balcon in thinemo ougen ni gisihist?  Odo wuo quidis thinemo bruoder:  (72) láz, ih arwirphu thie fesun fon thinemo ougen, inti senu balco ist in thinemo ougen?

6. (Mt 7 5) Hypocrita, ejice primum trabem de oculo tuo, et tunc videbis ejicere festucam de oculo fratris tui.
Lihhizari, árwirph zí heristen balcon fon thinemo ougen, thanne gisihis thú zí arwerphanne fesun fon thines bruoder ougen.

7. (Mt 7 6) Nolite dare sanctum canibus, neque mittatis margaritas vestras ante porcos, ne forte conculcent eas pedibus suis et conversi dirumpant vos.
Ni curet heilagaz geban hunton, noh ni sentet íuwara merigrozza furi súin, min odowan furtreten sie mit iro fuozun, inti giwentite zibrehhent iuwih.

XL

1. (Lc 11 5) Quis vestrum habet amicum et ibit ad illum media nocte et dicit illi:  amice, commoda mihi tres panes, 6. quoniam amicus meus venit de via ad me, et non habeo quod ponam ante illum.
Welih íwer habet friunt inti ferit zi imo in mittero naht inti quidit imo:  friunt, íntlih mír thriu brót, wanta mín friunt quam fon wége zi mir, inti ni haben waz íh gisezze furi inan.

2. (Lc 11 7) Et ille de intus dicat:  noli mihi molestus esse, jam ostium clausum est, et pueri mei mecum sunt in cubili, non possum surgere et dare tibi.
Her thanne fon innana quede:  ni curi mir héuig wesan, giu sint mino turi bislozano, inti mine knehta sint mit mír in camaru, ni mág arstanten inti geban thír.

3. (Lc 11 8) Dico vobis, etsi non dabit illi surgens eo quod amicus ejus sit, propter improbitatem tamen ejus surgens et dabit illi quot habet necessarios.
Ih quidu íu, inti oba her ímo ni gibit, arstentit thanne úf, wanta her sín friunt ist, thuruh sina únstillida arstentit inti gibit imo só manag so her bitharf.

4. (Lc 11 9) Et ego vobis dico:  petite et dabitur vobis, quærite et invenietis, (73) pulsate et aperietur vobis.
Inti ih quidu íu:  bitet, inti íu gibit mán, suohet inti ir findet, (73) clophot inti íu intuot man.

5. (Lc 11 10) Omnis enim qui petit accipit, et qui quærit invenit, et pulsanti aperietur.
Allero giwelih thie bitit inphahit, inti thie suohhit findit, inti clophontemo wirdit gioffanot.

6. (Mt 7 9) Aut quis est e vobis homo, quem si petierit filius suus panem, nunquid lapidem porrigit ei, 10. aut si piscem petit, nunquid serpentem porrigit ei, (Lc 11 12) aut si ovum petierit, nunquid porrigit illi scorpionem?
Odo wer ist fon íu manno, then oba bitit sín sun brotes, ía ni gibit her imo stein?  oba her fiskes bitit, ja ni gibit her imo thanne natrun?  odo oba her eies bitit, ja ni gibit imo thanne scorpionem?

7. (Mt 7 11) Si ergo vos, quum sitis mali, nostis bona dare filiis vestris, quanto magis Pater vester qui in cælis est dabit bona petentibus se?
Oba ir, mit thiu ir ubile birut, wizzut guot zi gebanne iuweren kindon, wuo mihhiles mér íwer fater thie in himile ist gibit guotu inan bitenten?

8. (Mt 7 12) Omnia ergo quæcunque vultis ut faciant vobis homines, et vos facite eis, hæc est enim Lex et Prophetæ.
Allu thiu ir wollet thaz íu man tuon, thiu tuot ir ín, thaz ist eúua inti wizagon.

9. (Mt 7 13) Intrate per angustam portam, quia lata porta et spatiosa via quæ ducit ad perditionem, et multi sunt qui intrant per eam.
Gét ín thuruh enga phorta, wanta breit phorta inti wít wég thie thar leitit zi furlore, inti manage sint thie thuruh thie gangent.

10. (Mt 7 14) Quam angusta porta et arta via quæ ducit ad vitam!  et pauci sunt qui inveniunt eam.
Wuo engi ist thiu phorta inti bithuungan wég thie leitit zi libe!  inti fohe sint thie then findent.

XLI

1. (Mt 7 15) Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces.
Wartet íu fon luggen úuizagon, sie quement zi iu in giwatin scafo, inuúertes sint sie ráze wólua.

2. (Mt 7 16) A fructibus eorum cognoscetis eos.
Fon iro wahsmon fúrstantet sie.

3. Nunquid colligunt de spinis uvas, aut de tribulis ficus?  (74) 17. Sic omnis arbor bona fructus bonos facit, mala autem arbor fructus malos facit.
Noh sie ni lesent fon thornun wínberu, odo fon thistilon figun?  (74) Só giwelih guot boum guotan wahsmon tuot, ubil boum tuot ubilan wahsmon.

4. (Mt 7 18) Non potest arbor bona fructus malos facere neque arbor mala fructus bonos facere.
Ni mag guot boum ubilan wahsmon tuon noh ubil boum guotan wahsmon tuon.

5. (Lc 6 45) Bonus homo de bono thesauro cordis sui profert bona, et malus homo de malo profert mala.
Guot mán fon guotemo tresewe sines hérzen frambringit guot, inti ubil man fon ubilemo bringit ubil.

6. Ex abundantia enim cordis os loquitur.
Fon thero ginuhti thes hérzen sprihhit thie mund.

7. (Mt 7 19) Omnis arbor quæ non facit fructum bonum, excidetur et in ignem mittitur.
Giwelih boum thie thar ni tuot guotan wahsmon, ist abafurhóuwan inti in fuir gisentit.

8. (Mt 7 20) Igitur e fructibus eorum cognoscetis eos.
Warlihho fon iro wahsmen furstantet ír sie.

XLII

1. (Mt 7 21) Non omnis qui dicit mihi:  Domine, Domine!  intrabit in regno cælorum, sed qui facit voluntatem Patris mei qui in cælis est, ipse intrabit in regno cælorum.
Nalles iogiwelih thie mir quidit:  truhtin, truhtin!  ni gat in himilo rihhi, ouh ther the tuot mines fater willon ther in himile ist, hér gát in himilo rihhi.

2. (Mt 7 22) Multi dicent mihi in illa die:  Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus et in nomine tuo ejicimus dæmonia et in tuo nomine virtutes multas fecimus?
Manage quedent mir in themo tage:  truhtin, truhtin, eno ni in thinemo namen wizagotumes inti in thinemo namen úzwurphumes diwala inti in thinemo namen managiu megin tatumes?

3. (Mt 7 23) Et tunc confitebor illis:  quia nunquam novi vos, discedite a me (75) qui operamini iniquitatem!
Thanne gih ih ín:  bithiu wanta ih nio in altere iuwih westa, árwizet fon mír (75) thie thar unreht wirket!

XLIII

1. (Mt 7 24) Omnis ergo qui audit verba hæc et facit ea assimilabitur viro sapienti qui ædificavit domum suam supra petram;  25. et descendit pluvia et venerunt flumina et flaverunt venti et irruerunt in domum illam, et non cecidit, fundata enim erat supra petram.
Allero giwelih thie thar gihórit thisu wort inti tuot siu, ist gilih spahemo man thie thar gizimbrota sin hus ubar stein;  inti nidarsteic regan inti quamun gusu inti bliesun winta inti anafielun in thaz hús, inti íz ni fiel, wanta iz gifestinot wás ubar stein.

2. (Mt 7 26) Et omnis qui audit verba mea hæc et non facit ea similis est viro stulto qui ædificavit domum suam super arenam;  27. et descendit pluvia et venerunt flumina et flaverunt venti et irruerunt in domum illam, et cecidit, et fuit ruina ejus magna.
Inti allero giwelih thie thar thisu minu wort gihórit inti siu ni tuot, ther ist gilih tumbemo man thie thar gizimbrota sín hús ubar sant;  inti nidarsteig regan inti quamun gusu inti bliesun winta inti anafielun in thaz hús, inti iz fiel, inti wás sin fal mihhil.

3. (Mt 7 28) Et factum est quum consummasset Jesus verba hæc, admirabantur turbæ super doctrina ejus.
Mit diu gientota ther heilant thisu wort, wuntarotun thio menigi ubar sina léra.

4. (Mt 7 29) Erat enim docens eos sicut potestatem habens non sicut scribæ eorum et Pharisæi.
Was hér tho sie lerenti sósó giwalt habenter, nalles só thie scribara inti Pharisæi.

XLIV

1. (Mt 9 36) Videns autem turbas misertus est eis, quia erant vexati et jacentes sicut oves non habentes pastorem.
Gisehenti tho thie menigi miltita in, wanta sie warun giweigite inti ligente samaso scáf thiu ni habent hirti.

2. (Mt 10 1) Et convocatis duodecim discipulis suis dedit illis potestatem (76) spirituum immundorum, ut ejicerent eos et curarent et omnem languorem et omnem infirmitatem.
Inti gihaloten sinen zwelif íungiron gáb ín giwalt (76) unsubarero geisto, thaz sie úzwurphin sie inti heiltin iogiwelihha suht inti iogiwelihha úmmaht.

3. (Lc 9 2) Et misit illos prædicare regnum Dei, 3. et ait ad illos:  nihil tuleritis in via, (Mt 10 5) in via gentium ne abieritis et in civitates Samaritanorum ne intraveritis, 6. sed potius ite ad oves quæ perierunt domus Israhel.
Inti santa sie zi predigonne gotes, rihhi, inti quad zi ín:  niowiht ni nemet ír in wege, in heidanero wég ni get ír, inti in burgi Samaritanorum ni gét ir ín, ouh halt mér faret zi then scafon thiu thar furwurdun fon Israhelo húse.

4. (Lc 9 7) Euntes autem prædicate dicentes:  quia appropinquavit regnum cælorum.
Génti predigot sús quedante:  nahit sih himilo rihhi.

5. (Lc 9 8) Infirmos curate, mortuos suscitate, leprosos mundate, dæmones ejicite:  gratis accepistis, gratis date.
Únmahtige heilet, tote wéket, riobe suberet, diwala wérphet úz:  uzan mieta inphiengut ír, uzan mieta gebet ír.

6. (Lc 9 9) Nolite possidere aurum neque argentum neque pecuniam in zonis vestris, non peram in via (Lc 9 3) neque panem (Mt 10 10) neque duas tunicas neque calceamenta neque virgam.  Dignus enim est operarius cibo suo.
Ni curet bisizen gold noh silabar noh scaz in iuwaremo bruohahe noh kiulla in wége noh brót noh zua túnihhun noh giscuohú noh gérta.  Wirdig ist thie wurhto sines muoses.

7. (Lc 9 11) In quamcunque civitatem aut castellum intraveritis, interrogate, quis in ea dignus est, et ibi manete donec exeatis, (Lc 10 7) edentes et bibentes 8. quæ apponuntur vobis 9. et curate infirmos qui in illa sunt 10. et nolite exire de domo in domum.
In só welihha burg odo burgilun ír inganget, fraget thanne wér in theru wirdig sí, inti thár wónet unz ír úzfaret, ezente inti trinkente thiu mán íuwih furisezze, inti heilet siohhe thie in iru sint inti ni curet úzgangan fon huse zi húse.

8. (Mt 10 12) (77) Intrantes autem in domo salutate eam dicentes:  pax huic domui!  13. Et siquidem domus fuerit digna, veniat pax vestra super eam, si autem non fuerit digna, pax vestra ad vos revertatur.
(77) Thanne ír ínganget tház hús, heilazet íz sús quedante:  sibba sí thesemo hús!  Oba thaz hús wirdig wirdit, thanne quimit íwer sibba ubar tház;  oba íz wirdig ni wirdit, íwer sibba zi íu wirbit.

9. (Mt 10 14) Et quicunque non receperit vos neque audierit sermones vestros, exeuntes foras de domo vel de civitate (Mc 6 11) excutite pulverem de pedibus vestris in testimonium illis.
Inti so wér iuwih ni inphahit noh ni horit iuwaru wort, úzgangante fon themo hús odo fon theru burgi árscutet then melm fon iuwaren fuozin ín zi giwiznesse.

10. (Mt 10 15) Amen dico vobis:  tollerabilius erit terræ Sodomorum et Gomorrhæorum in die judicii quam illi civitati.
Uúar quidu ih íu:  gitraganlihhor ist theru erdu Sodomorum inti Gomorreorum in tuomes tage thanne thero burgi.

11. (Mt 10 16) Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum;  estote ergo prudentes sicut serpentes et simplices sicut columbæ.
Seno nú ih sentu íuwih samosó scáf in mitte wolfa:  weset wíse samaso nátrun inti lúttare sósó tubun.

12. (Mt 10 17) Cavete autem ab hominibus:  tradent enim vos in conciliis, et in synagogis suis flagellabunt vos, 18. et ad præsides et ad reges ducimini propter me in testimonium illis et gentibus.
Wartet íu fon mannun:  sie selent iuwih in iro thingun, inti in iro samanungun fillent sie íuwih, inti zi grafon inti zi cuningon werdet ír gileitte thuruh mih ín zi giuúiznesse inti thiotun.

13. (Mt 10 19) Quum autem tradent vos (Lc 12 11) in synagogas et ad magistratus et potestates, nolite solliciti esse, qualiter aut quid respondeatis (78) aut quid dicatis;  (Mt 10 19) dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini;  20. non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis.
Thanne sie iuwih selen in samanunga inti meistartuomun inti zi giweltin, ni curet sorgente wesan, wuo odo wáz ír antwurtet (78) odo waz ír quedet;  íu ist thanne gigeban in thero ziti waz ír sprehhet;  ni birut ír thie thár sprehhent, úzouh geist íuwares fater sprihhit in íu.

14. (Mt 10 21) Tradet autem frater fratrem in mortem et pater filium, et insurgent filii in parentes et morte eos afficient, 22. et eritis odio omnibus propter nomen meum.  Qui autem perseveraverit in finem, hic salvus erit.
Selit bruoder bruoder in tód inti thie fater then sún, inti anastantent kind in iro eldiron inti mít todu weigent sie, inti birut ír thanne in hazze allen thuruh minan namon.  Thie thuruhuúonet unzan enti, thie wirdit heil.

15. (Mt 10 23) Quum autem persequentur vos in civitate ista, fugite in aliam.  Amen enim dico vobis:  non consummabitis civitates Israhel, donec veniat Filius hominis.
Mit thiu sie íwer áhtent in therro burgi, fliohet in andera.  Ih ságen íu wár:  ni gientot ír Israhelo burgi, ér thanne quimit thie mannes sún.

16. (Mt 10 24) Non est discipulus super magistrum neque servus super dominum suum.  25. Sufficit discipulo ut sit sicut magister ejus, et servus sicut dominus ejus.  Si patremfamilias Beelzebub vocaverunt, quanto magis domesticos ejus?
Nist jungiro ubár meistar noh scalc ubár sinan herron.  Ginuhtsamot themo jungiren thaz só sí só sín meistar, inti scalc só sín herro.  Oba sie then híwiskes fater Beelzebub hiezun, wuo mihhilo mér sine suason?

17. (Mt 10 26) Ne ergo timueritis eos, nihil enim opertum quod non revelabitur, et occultum quod non scietur.
Ni forhtet sie:  niowiht nist bithactes, noba íz inthekit werde, inti tougales, noba iz wizan werde.

18. (Mt 10 27) Quod dico vobis in tenebris, dicite in lumine, (79) et quod in aure audistis, prædicate super tecta.
Thaz ih íu quád in finstarnessin, thaz quedet ír in liohte, (79) thaz gihortut in oren, thaz predigot ir ubar theki.

19. (Lc 12 4) Dico autem vobis amicis meis:  (Mt 10 28) nolite timere eos qui corpus occidunt, animam autem non possunt occidere, sed potius eum timete qui potest et animam et corpus perdere in gehennam.
Ih quidu íu minen friuntun:  ni curet thie forhten thithar lihhamon slahent, wanta sie ni mugun thie sela arslahan, ouh halt forhtet thén thie thar mág sela inti lihhamon fliosan in hellauúizi.

20. (Lc 12 29) Nonne duo passeres asse veneunt?  et unus ex illis non cadet super terram sine Patre vestro.  30. Vestri autem et capilli capitis omnes numerati sunt.  31. Nolite ergo timere:  multis passeribus meliores estis vos.
Eno nú ja coufit man zwene sparon mit scazzu?  inti ein fon then ni fellit ubar erda uzan íuwaran fater.  Íuwares houbites hár allu girimitu sint.  Ni curet íu forhten:  managen sparon beziron birut ír.

21. (Lc 12 32) Omnis ergo qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo qui est in cælis (Lc 12 8) et coram angelis ejus.  (Mt 10 33) Qui autem negaverit me coram hominibus (Mc 8 38) et confusus me fuerit in generatione ista adultera et peccatrice, (Mt 10 33) negabo et ego eum coram Patre meo qui est in cælis (Lc 12 9) et angelis ejus, (Mc 8 38) et Filius hominis confundetur eum, quum venerit in gloria Patris sui cum angelis sanctis.
Allero giwelih thie mih bigihit fora mannun, thes bigihu ih fora minemo fater thie in himile ist inti fora sinen engilun.  Thie min fúrlougnit fora mannun inti mín scamenti wirdit in thesemo furleganen cunne inti suntigemo, furlougnu ih sín fora minemo fater thie in himile ist inti sinen engilun, inti thie mannes sun giskentit inan, thanne hér quimit in diuridu sines fater mit heilagen engilon.

22. (Mt 10 34) Nolite arbitrari quod venerim mittere pacem in terram:  (80) non veni pacem mittere, sed gladium.  (Lc 12 52) Erunt enim ex hoc quinque in domo una divisi, tres in duo et duo in tres dividentur.  (Mt 10 35) Veni enim separare hominem adversus patrem suum et filiam adversus matrem suam et nurum adversus socrum suam, 36. et inimici hominis domestici ejus.
Ni curet wanen thaz ih quami senten sibba in erda:  (80) ni quam ih zi thiu thaz ih sibba santi, ouh swert.  Fon hinana sint fimui ziteilte in einemo húse, thri in zwei inti zwene in thriu werdent ziteilit.  Ih quam man zi skeidanne widar sinan fater inti tohter widar ira muoter inti snur widar ira suigar, inti fianta mannes sín hússuaso.

23. (Mt 10 37) Qui amat patrem et matrem plus quam me, non est me dignus, et qui amat filium aut filiam super me, non est me dignus.
Thie thar minnot sinan fater inti muoter mér thanne mih, nist hér mín wirdig, inti thie thar minnot sun odo tohter ubar mih, nist hér min wirdig.

24. (Mt 10 38) Et qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus, (Lc 14 27) nec potest esse meus discipulus.  (Mt 10 39) Qui invenit animam suam, perdet illam, et qui perdiderit animam suam propter me, inveniet eam.
Inti thie thar ni inphahit sin cruci inti folget mír, nist hér min wirdig, noh ni mag wesan mín jungiro.  Thithar findit sín ferah, thie fúrliusit íz, inti thie thar furliusit sín ferah thuruh mih, thie findit íz.

25. (Mt 10 40) Et qui receperit vos, me recipit, et qui me recipit, recipit eum qui me misit.
Inti ther iuwih inphahit, ther inphahit mih, inti ther mih inphahit, ther inphahit thén thie mih santa.

26. (Mt 10 41) Qui recipit prophetam in nomine prophetæ, mercedem prophetæ accipiet.
Ther thie inphahit wizagon in namen wizagen, mieta thés wizagen inphahit.

27. (Mt 10 42) Et quicunque potum dederit uni e minimis istis calicem aquæ frigidæ, tantum in nomine discipuli, (Mc 9 40) quia Christi estis, (81) amen dico vobis, non perdet mercedem suam.
Inti só wer zi trincanne gibit einemo fon thesen minnistun kelih caltes wazares, ekorodo in namen thes jungiren, wanta ír Cristes birut, (81) war sagen ih íu, ther ni furliusit sina mieta.

28. (Mt 11 1) Et factum est, quum consummasset Jesus præcipiens duodecim discipulis suis, transiit inde, ut doceret et prædicaret in civitatibus eorum.
Ward thó, mit thiu thaz gientota ther heilant gibiotenti zweliuin sinen jungiron, fuor thanan, thaz hér lérti in predigoti in iro burgin.

29. (Mc 6 12) Exeuntes autem discipuli prædicabant, ut pænitentiam agerent, 13. et dæmonia multa ejiciebant, et ungebant oleo multos ægrotos et sanabant.
Úzgangante thie jungiron predigotun, thaz sie riuwa tatin, inti managa diwala úzwurphun, inti salbotun mit olu manage siohhe inti heiltun.

XLV

1. (Jn 2 1) Et die tertio nuptiæ factæ sunt in Cana Galilææ, et erat mater Jesu ibi.  2. Vocatus est autem ibi et Jesus et discipuli ejus ad nuptias.
In thritten tage brútloufti gitano warun in thero steti thiu hiéz Canan Galileæ: thar was thes heilantes muoter.  Gihalot was ouh thara ther heilant inti sine jungiron zi thero brutloufti.

2. (Jn 2 3) Et deficiente vino dicit mater Jesu ad eum:  vinum non habent.  4. Et dicit ei Jesus:  quid tibi et mihi est, mulier?  nondum venit hora mea.
Thó ziganganemo themo wíne quad thes heilantes muoter zi imo:  sie ni habent wín.  Thó quad iru ther heilant:  waz ist thih thes inti mih, wíb?  noh nú ni quam mín zít.

3. (Jn 2 5) Dicit mater ejus ministris:  quodcunque dixerit vobis facite.
Thó quad sín muoter zí then ambahtun:  só wáz só hér íu quede só tuot ír.

4. (Jn 2 6) Erant autem ibi lapideæ hydriæ sex positæ secundum purificationem Judæorum, capientes singulæ metretas binas vel ternas.
Thar warun steininu wazzarfaz sehsu gisezitu after subernessi thero Iudeono, thiu bihaben mohtun einero giwelih zwei méz odo thríu.

5. (Jn 2 7) Dicit eis Jesus:  implete hydrias aqua.  Et implerunt eas usque ad summum.
Thó quad ín ther heilant:  fullet thiu faz mit wazaru.  Inti sie fultun siu únzan enti.

6. (Jn 2 8) (82) Et dicit eis Jesus:  haurite nunc et ferte architriclino.  Et tulerunt.
(82) Thó quád ín ther heilant:  skephet nú inti bringet themo furistsizzenten.  Inti sie bráhtun.

7. (Jn 2 9) Ut autem gustavit architriclinus aquam vinum factam, et non sciebat unde esset (ministri autem sciebant qui haurierant aquam), vocat sponsum architriclinus, 10. et dicit ei:  omnis homo primum bonum vinum ponit, et quum inebriati fuerint, tunc id quod deterius est;  tu autem servasti bonum vinum usque adhuc.
Tho gicorota thie furistsizzento thaz wazzar zí wine gitán inti hér ni westa wanan íz wás (thie ambahta westun íz, thie thar scuofun thaz wazar), thó gihalota then brutigomon thie furistsizzento inti quad imo:  íogiwelih man zi erist guotan wín sezzit, inti mit thiu sie foltruncane sint, thanne thaz thar wírsira ist;  thú gihielti then guoton wín unzan nú.

8. (Jn 2 11) Hoc fecit initium signorum Jesus, in Cana Galilææ, et manifestavit gloriam suam.
Thaz teta in anaginne zeichano ther heilant in thero steti thiu hiez Chana Galileæ, inti offonota sina diurida.

XLVI

1. (Mt 8 1) Quum autem descendisset de monte, secutæ sunt eum turbæ multæ.
Tho hér arsteig fon themo berge, folgetun imo manege menigi.

2. (Mt 8 2) Et ecce leprosus veniens, (Mc 1 40) genu flexo (Mt 8 2) adorabat eum dicens:  Domine, si vis, potes me mundare.
Senu thó riob mán quementi giboganemo knewe betota inan sús quedenti:  truhtin, oba thu wili, thú maht mih gisubiren.

3. (Mt 8 3) Et extendens manum tetigit eum Jesus dicens:  volo, mundare!  Et confestim mundata est lepra ejus.
Inti thenenti sina hant biruorta inan thie heilant sus quedenti:  willa, wís subiri!  Inti sliumo ward tho giheilit sin rúf.

4. (Mt 8 4) Et ait illi Jesus:  vide nemini dixeris, sed vade, ostende te sacerdoti et offer munus quod præcepit (83) Moyses in testimonium illis.
Tho quad imo ther heilant:  gisih thaz thu iz niomanne ni quedes, ouh fár inti giougi thih themo biscofe inti bring thie geba thie thar gibót (83) Moyses ín zi giuúiznesse.

5. (Mc 1 45) At ille egressus cœpit prædicare et diffamare sermonem, ita ut jam non posset manifeste in civitatem introire, sed foris in desertis locis esse, et conveniebant ad eum undique.
Her thó uzganganti bigonda predigon inti maren thaz wort, só thaz her ni mohta giu ougazorhto gan in thie burg, ouh úze in wuosten stetin wesan, inti quamun zi imo íogiuúanan.

XLVII

1. (Mt 8 5) Quum autem introisset Capharnaum, accessit ad eum centurio rogans eum
Mit thiu hér thó ingieng in Capharnaum, gieng zi imo ein centenari, bát inan

2. (Mt 8 6) Et dicens:  Domine, puer meus jacet in domo paralyticus et male torquetur.
Inti quad:  truhtin, mín kneht ligit in húse lamer inti ist ubilo giuúizinot.

3. (Mt 8 7) Ait illi Jesus:  ego veniam et curabo eum.
Tho quad imo ther heilant:  ih quimu inti giheilu inan.

4. (Mt 8 8) Et respondens centurio ait:  Domine, non sum dignus ut intres sub tectum meum, sed tantum dic verbo, et sanabitur puer meus.
Tho antlinginti ther centenari inti quad:  truhtin, íh ni bin wirdig thaz thu gest untar mina theki:  quid ekkorodo mít wortu, thanne wirdit min kneht heil.

5. (Mt 8 9) Nam et ego homo sum sub potestate habens sub me milites, et dico huic:  vade, et vadit, et alio:  veni, et venit, et servo meo:  fac hoc, et facit.
Ih bin mán untar giwelti habenti untar mír kenphon, inti ih quidu zi thesemo:  far, inti her ferit, anderemo quidu:  quim, inti hér quimit, inti minemo scalke:  tuo thiz, inti hér tuot íz.

6. (Mt 8 10) Audiens autem Jesus miratus est et sequentibus se dixit:  amen dico vobis, non inveni tantam fidem in Israhel.
Thaz gihorenti ther heilant uuntorota inti imo folgenten quad:  war sagen ih íu, ni fand ih so mihilan giloubon in Israhel.

7. (Mt 8 11) Dico autem vobis, quod multi ab oriente et occidente venient et recumbent cum Abraham (84) et Isaac et Jacob in regno cælorum, 12. filii autem regni ejicientur in tenebras exteriores, ibi erit fletus et stridor dentium.
Ih quidu íu, thaz manage óstana inti westana quement inti sizzent mit Abrahame (84) inti Isake inti Iacobe in himilo rihhe;  kind thesses rihhes sint furworphan in thiu uzarun finstarnessi, thar ist wuoft in ceno stridunga.

8. (Mt 8 13) Et dixit Jesus centurioni:  vade, et sicut credidisti fiat tibi!  Et sanatus est puer in illa hora.
Tho quad ther heilant themo centenare:  fár, inti só thu giloubtus, só si thir.  Ward tho giheilit thie kneht in thero ziti.

9. (Lc 7 10) Et reversus est centurio in domam suam et invenit servum qui languerat sanum.
Warb tho thie centenari in sin hús inti fand then scalc thie thar sioh was heilan.

XLVIII

1. (Mt 8 14) Et quum venisset Jesus in domum Petri, vidit socrum ejus jacentem et febricitantem.
Mit thiu thie heilant quam in Petruses hús, gisah sina suigar ligenta inti fiebar habenta.

2. (Mt 8 15) Et tetigit manum ejus, et dimisit eam febris.  Et surrexit et ministrabat eis.
Inti ruorta ira hant, inti furliez sia thaz fiebar.  Árstuont siu tho úf inti ambahtita ín.

XLIX

1. (Lc 7 11) Et factum est deinceps, ibat in civitatem quæ vocatur Naim, et ibant cum illo discipuli ejus et turba copiosa.
Inti ward tho fon thanan thaz her fuor in thie burg thiu ist giheizan Naim, inti fuorun mit imo sine jungiron inti ginuhtsamo menigi.

2. (Lc 7 12) Quum autem appropinquasset portæ civitatis, ecce defunctus efferebatur, filius unicus matris suæ, et hæc vidua erat, et turba civitatis multa cum illa.
Mit thiu her tho nahita phortu theru burgi, senu arstorbaner wás gitragan, einag sun sinero muoter, inti thiu was wituwa, inti menigi theru burgi mihhil mít iru.

3. (Lc 7 13) Quam quum vidisset Dominus, misericordia motus super eam dixit illi:  noli flere!  14. Et accessit et tetigit loculum.
Thia mit thiu truhtin gisah, miltidu giruorit ubar sia quad iru:  ni curi wuofen!  Inti gieng zuo inti biruorta thia bara.

4. Hi autem qui portabant steterunt, et ait:  adulescens, tibi dico, surge!  15. Et resedit qui erat mortuus (85) et cœpit loqui, et dedit illum matri suæ.
Thie thar truogun gistuontun, inti quad:  jungo, ih quidu thir, arstant!  Inti gisaz thie thar tót wás (85) inti bigonda sprehhan, inti gab ín sinero muoter.

5. (Lc 7 16) Accepit autem omnes timor, et magnificabant Deum dicentes:  quia propheta magnus surrexit in nobis, et quia Deus visitavit plebem suam.
Gifieng tho alle forhta, inti mihhilosotun gót sus quedante:  bithiu mihhil wízago árstuont in úns, inti bithiu gót wísota sines folkes.

6. (Lc 7 17) Et exiit hic sermo in universam Judæam de eo et omnem circa regionem.
Inti úzgieng tház wórt in alle Iudeon fon imo inti umbi alle thie lantscáf.

L

1. (Mt 8 16) Vespere autem facto obtulerunt ei multos dæmones habentes, et ejiciebat spiritus verbo et omnes male habentes curavit.
Abande giwortanemo brahtun imo manage diwala habente, inti árwarf thie geista mit wortu inti alle ubil habente giheilta.

2. (Mt 8 17) Ut adimpleretur quod dictum est per Esaiam prophetam dicentem:  ipse infirmitates nostras accepit et ægrotationes portavit.
Thaz wurdi gifullit thaz giquetan was thuruh Esaiam then wizagon sus quedantan:  hér unsara ummaht inphieng inti unsa cumida truog.

3. (Mt 8 18) Videns autem Jesus turbas multas circum se, jussit ire trans fretum.
Tho gisah ther heilant managa menigi umbi sih, gibót thaz sie fuorin ubar then giozon.

LI

1. (Mt 8 19) Et accedens unus scriba ait illi:  magister, sequar te quocunque ieris.
Gieng tho zuo ein buochari inti quad imo:  meistar, ih folgen thir só wara so thú ges.

2. (Mt 8 20) Et dicit ei Jesus:  vulpes foveas habent et volucres cæli tabernacula ubi requiescant, filius autem hominis non habet ubi caput reclinet.
Tho quad imo ther heilant:  fohún habent loh inti himiles fugala habent selida thar sie restent, mannes sún ni habet wara hér sin houbit ínthelde.

3. (Lc 9 59) Ait autem ad alterum:  sequere me!  Ille autem dixit:  Domine, permitte me primum ire et sepelire patrem meum.  (86) (Mt 8 22) Jesus autem ait illi:  sequere me et dimitte mortuos sepelire mortuos suos;  (Lc 9 60) tu autem vade, annuntia regnum Dei!
Tho quad her zi andaremo man:  folge mír!  Ther quad imo thó: herro, láz mih ér faran inti bigraban minan fater.  (86) Tho quad imo ther heilant:  folge mír inti láz tote bigraban iro totun;  thú fár inti sage gotes rihhi!

4. (Lc 9 61) Et ait alter:  sequar te, Domine, sed primum permitte mihi renuntiare his qui domi sunt.  62. Ait ad illum Jesus:  nemo mittens manum suam in aratrum et aspiciens retro aptus est regno Dei.
Tho quad ander:  ih folgen thir, herro, ouh ér laz mih fursagen then thie in huse sint.  Tho quad imo ther heilant:  nioman sententi sina hant in phluog inti widarscouwonti ist gifuoglih gotes rihhe.

LII

1. (Mt 8 23) Et ascendente eo in navicula secuti sunt eum discipuli ejus.
Imo stigantemo in skef folgetun imo sine jungiron.

2. (Mt 8 24) Et ecce motus magnus factus est in mari, ita ut navicula operiretur fluctibus.
Inti mihhil giruornessi ward tho in themo sewe, só thaz thaz skef ward bithekit mit then undon.

3. (Mc 4 38) Ipse vero erat in puppi super cervical dormiens.
Her thó was in themo skefe ubar houbitphuliwi slafenti.

4. (Mt 8 25) Et accesserunt et suscitaverunt eum dicentes:  Domine, salva nos, quia perimus!
Sie giengun tho zuo inti wahtun inan sus quedante:  truhtin, heili unsih, wanta wir furwerden!

5. (Mt 8 26) Et dicit eis:  quid timidi estis modicæ fidei?
Tho quad hér ín:  ziu birut ir forhtale luciles gilouben?

6. Tunc surgens imperavit vento et mari (Mc 4 39) et dixit:  tace et obmutesce!  (Mt 8 26) Et facta est tranquillitas magna.
Tho her arstantenti gibót winte inti sewe inti quad:  suige inti árstumme!  Ward tho gitan mihhil stilnessi.

7. (Mt 8 27) Porro homines mirati sunt dicentes ad invicem:  quis aut qualis est hic, (Lc 8 25) quia et ventis imperat et mari, et obœdiunt ei?
Thie man tho wuntrotun sus quedante untar zuisgen:  wer odo wuolih ist ther thie winton gibiutit inti sewe, inti sie horent imo?

LIII

1. (Mt 8 28) Et quum venisset trans fretum in regione Gerasenorum, (87) (Lc 8 26) quæ est contra Galilæam,
Mit thiu her quam ubar thén giozon in lantscaf Gerasenorum, (87) thiu thar ist widar Galileam,

2. (Mt 8 27) Et quum egressus esset ad terram, (Mt 8 28) occurrerunt ei duo habentes dæmonia de monumentis et exeuntes, sævi nimis, ita ut nemo posset transire per viam illam.
Inti mit thiu her úzgieng zí erdu, ingegin liofun imo zwene habente diwala fón grebirun úzgangante, thrato grimme, só thaz thar nioman mohta faran thuruh then wég.

3. (Lc 8 27) Unus enim habebat dæmonia jam temporibus multis, et vestimento non induebatur neque in domo manebat, sed in monumentis,
Ein habeta in imo diwala giu managa zíti, inti mit giwatu ni giwatita síh noh in huse ni giwoneta, ouh in grebirun,

4. (Mc 5 3) Et neque catenis jam quisquam eum poterat ligare;  4. quoniam sæpe compedibus et catenis vinctus dirupisset catenas et compedes comminuisset, et nemo poterat eum domare,
Noh mit ketinun giu mohta ín einig mán gibintan, wanta her ofto mit fuozthruhín inti mit ketinun gibuntan zibrah thie ketinun inti thio fuozthruhi giminnirota, inti nioman mohta ín gizemen.

5. (Mc 5 5) Et semper nocte ac die in montibus erat clamans et concidens se lapidibus.
Inti simbulun nahtes inti tages in bergun was ruofenti inti hío sih mit steinun.

6. (Mc 5 6) Videns autem Jesum a longe occurrit et adoravit eum 7. et clamans voce magna dicit:  (Mt 8 29) quid nobis et tibi, Jesu Fili Dei (Mc 5 7) Altissimi?  (Mt 8 29) Venisti ante tempus torquere nos.
Gisehenti tho then heilant ferrana ingegin liof inti betota inan inti ruofenti mihhileru stemnu quad:  waz ist uns inti thir, Heilant, sún thes hohisten gotes?  Quami ér ziti unsih zi wizinonne.

7. (Mc 5 8) Dicebat enim illi Jesus:  exi, spiritus immunde!  (Lc 8 30) dic quod tibi nomen est.  At ille dixit:  legio, quia intraverunt dæmonia multa in eum.
Tho quad imo ther heilant:  úzgang, thú unsuboro geist!  quid welih namo thir sí. Hér quad thó: menigi, wanta manage diwala giengun in inan.

8. Et rogabant eum (88) (Mc 5 10) ne expelleret eos extra regionem (Lc 8 31) et ne imperaret illis ut in abyssum irent.
Inti batun ín (88) thaz her sie ni tribi uzan thero lantskefi, inti thaz her ín ni gibuti thaz sie in abgrunti fuorin.

9. (Mt 8 30) Erat autem non longe ab illis grex porcorum multorum pascens.  31. Dæmones autem rogabant eum dicentes:  si ejicis nos, mitte nos in gregem porcorum.  32. Et ait illis:  ite.
Was thar nalles fér fon ín cutti suino managero ezenti.  Thie diwala batun ín sus quedante:  oba thú unsih úzwerphes, senti unsih in thaz cutti thero suino.  Tho quad hér ín:  faret.

10. At illi exeuntes abierunt in porcos, (Mc 5 13) et magno impetu grex præcipitatus est in mare ad duo milia, et suffocati sunt in mare.
Sie tho úzgangante fuorun in thiu suin, inti mit mihhilu ungirehhu thaz cutti was biskrenkit in then seo, zua thúsunta, inti warun bithemphit in then seo.

11. (Mt 8 14) Qui autem pascebant eos fugerunt et nuntiaverunt in civitate et in agros (Mt 8 33) omnia.
Thie sie fuotiritun fluhún inti sagetun in burgi inti accarun allu:

12. (Mt 8 34) Et ecce tota civitas exiit obviam Jesu et viso eo (Lc 8 35) et hominem sedentem a quo dæmonia exierant vestitum ac sana mente ad pedes ejus, et timuerunt (Mt 8 34) et rogabant ut transiret a finibus eorum.
Senu tho al thiu burg gieng ingegin themo heilante, inti gisehanemo imo inti then mán sizzentan fon themo thie diwala úzgiengun, giwatitan inti heilemo muote zi sinen fuozin, inti forhtun inti batun ín thaz hér fuori fon iro entin.

13. (Mc 5 18) Quumque ascenderet navem, (Lc 8 38) rogabat eum vir a quo dæmonia exierant, ut cum eo esset, (Mc 5 19) et non admisit eum, sed ait illi:
Mit thiu her tho arsteig in skef, bát ín ther man fon themo thie diwala úzgiengun, thaz her mit imo wari, inti ni liez ín, ouh quad imo:

14. Vade in domum tuam ad tuos (Lc 8 39) et narra quanta tibi Dominus (Mc 5 19) fecerit et misertus est tui.  20. Et abiit prædicans in Decapolim, quanta illi fecisset Jesus, et omnes mirabantur.
Fár in thin hús zi thinen inti sage welihhu thir truhtin teta inti miltita thir.  Gieng her tho predigonti in stat zehen burgo, wuolihhu imo teta ther heilant, inti alle wuntarotun.

LIV

1. (Mt 9 1) (89) Et ascendens in navicula transfretavit et venit in civitatem suam.
(89) Steig tho in skifilin inti ferita inti quam in sina burg.

2. (Lc 5 18) Et ecce (Mc 2 3) quattuor (Lc 5 18) viri portantes in lecto hominem qui erat paralyticus, et quærebant eum inferre et ponere ante Jesum.
Senu tho fior gomman tragente in bette mán thie thar was lám, suohtun inan in zi traganne inti zi sezenne furi then heilant.

3. (Lc 5 19) Et non invenientes qua parte eum inferrent præ turba, ascenderunt supra tectum et per tegulas summiserunt illum cum lecto in medium ante Jesum.
Mit thiu sie ni fundun in welihhemo teile inan brahtin thuruh thie menigi, stigun ubar thie theki, inti thuruh thie thekiziegala santun inan mit thiu bettu in mitti furi then heilant.

4. (Lc 5 20) Quorum fidem ut vidit, dixit:  confide, fili, remittuntur tibi peccata tua!
Thero giloubon soso her gisah, quad:  giloubi, kind, thanne werdent thir furlazano thino sunta!

5. (Lc 5 21) Et cœperunt cogitare scribæ et Pharisæi dicentes:  quis est hic qui loquitur blasphemias?  quis potest dimittere peccata nisi solus Deus?
Bigondun tho thenken thie buohhara inti Pharisei sus quedante:  wer ist these thie thar sprihhit bismarunga?  wer mág furlazan sunta noba ein got?

6. (Lc 5 22) Et quum cognovisset Jesus cogitationes eorum, respondens dixit ad illos:  quid cogitatis mala in cordibus vestris?  23. Sed quid est facilius, dicere:  dimittuntur tibi peccata, an dicere:  surge et ambula?
Tho ther heilant furstuont iro githanca, antwurtenti quad zi ín:  zi híu thenkent ír ubil in iuwaren herzon?  Wedar ist odira, zi quedanne:  sint thir furlazano sunta, odo zi quedanne:  arstant inti gang?

7. (Lc 5 24) Ut autem sciatis quod Filius hominis potestatem habet in terra dimittere peccata, ait paralytico:  tibi dico:  surge, tolle lectum tuum et vade in domum tuam!
Zi thiu thaz ír wizit thaz mannes sun habet giwalt in erdu zi furlazenne sunta, quad themo lamen:  thir quidu:  arstant, nim thin betti inti far in thin hús!

8. (Lc 5 25) Et confestim surgens coram illis tulit in quo jacebat (90) et abiit in domum suam magnificans Deum.  26. Et stupor apprehendit omnes, et magnificabant Deum.
Her tho arstantenti sliumo fora ín nam thar hér analág (90) inti gieng in sín hús mihhilosonti gót.  Inti forhta bifieng sie alle, inti mihhilosotun gót.

9. (Lc 5 27) Et repleti sunt timore dicentes, quia vidimus mirabilia hodie.  (Mt 9 8) Et glorificaverunt Deum, qui dedit potestatem talem hominibus.
Inti wurdun gifulte forhtu sus quedante:  wir gisahumes wuntar hiutu.  Diurisotun gót, thie thar suliha giwalt gáb mannun.

LV

1. (Jn 4 46) Venit ergo iterum in Cana Galilææ, ubi fecit aquam vinum, et erat quidam regulus, cujus filius infirmabatur, Capharnaum.
Quam abur tho in Canán Galileæ, thar hér teta thaz wazar zi wine;  was thar súm rihtari, thes sun was sioh, in Capharnaum.

2. (Jn 4 47) Hic quum audisset quia Jesus veniret a Judæa in Galilæam, abiit ad eum et rogabat eum ut descenderet et sanaret filium ejus, incipiebat enim mori.
Ther mit thiu her gihorta thaz ther heilant quam fon Iudeon zi Galileu, gieng zi imo inti bát inan thaz her nidarstigi inti heilti sinan sún:  ther bigán thó sterban.

3. (Jn 4 48) Dixit ergo Jesus ad eum:  nisi signa et prodigia videritis, non creditis.
Tho quad ther heilant zí imo:  nibi ír zeichan inti wuntar gisehet, anderuúis ni giloubet ír.

4. (Jn 4 49) Dicit ad eum regulus:  Domine, descende, priusquam moriatur filius meus.  50. Dicit ei Jesus:  vade, filius tuus vivit.
Tho quad imo ther rihtari:  truhtin, nidarstíg, ér thanne arsterbe mín sún.  Tho quad imo ther heilant:  fár, thin sún lebet.

5. Credidit homo sermoni quem dixit ei Jesus, et ibat.
Giloupta ther man themo worte thaz imo ther heilant quad, inti fuor.

6. (Jn 4 51) Jam autem descendente eo servi occurrerunt ei et nuntiaverunt dicentes, quia filius ejus viveret.
Imo tho giu nidarstigantemo scalca liofun ingegin imo inti sagetun sus quedanti, thaz sín sún lebeti.

7. (Jn 4 52) Interrogabat ergo horam ab eis in qua melius habuerit, et dixerunt ei:  quia heri (91) hora septima reliquit eum febris.
Tho eiscota hér thie zít zi ín in thero imo bazeta, inti quadun imo:  wanta gesteron (91) zi thero sibuntun ziti furliez inan thaz fiebar.

8. (Jn 4 53) Cognovit ergo pater quod illa hora erat in qua dixit ei Jesus:  filius tuus vivit.  Et credidit ipse et domus ejus tota.
Furstuont tho thie fater thaz thiu zít wás in theru imo quad ther heilant:  thin sun lebet.  Thó giloupta her inti al sín hús.

LVI

1. (Lc 5 29) Et fecit ei convivium magnum Levi in domo sua.
Teta imo gouma mihhila Leui in sinemo hús.

2. (Mt 9 10) Et factum est discumbente eo in domo, ecce multi publicani et peccatores venientes discumbebant cum Jesu et discipulis ejus, (Mc 2 15) erant enim multi qui et sequebantur eum.
Ward tho imo sizentemo in húse, senu thó manage firnfolle inti suntige quemente sazun mit themo heilante inti mit sinen jungoron:  warun manage thie imo folgetun.

3. (Mt 9 16) Et videntes scribæ et Pharisæi quia manducaret cum peccatoribus et publicanis, dicebant discipulis ejus:  quare cum publicanis et peccatoribus manducat et bibit magister vester?
Gisahun tho thie buohhara inti Pharisei thaz her áz mit then suntigon inti then firnfollun, quadun sinen jungiron:  zi hiu mit then firnfollun inti then suntigon ízit inti trinkit íwer meistar?

4. (Mt 9 17) Hoc audito Jesus ait illis:  non necesse habent sani medicum, sed qui male habent.  (Mt 9 13) Euntes discite quid est:  misericordiam volo et non sacrificium.  Non enim veni vocare justos sed peccatores (Lc 5 32) in pænitentiam.
Thaz tho gihortemo ther heilant quad ín:  ni habent nótthurfti thie heilon láches, ouh thie ubil habent.  Faret inti lernet wáz thaz sí: íh wíli miltida, nalles bluostar.  Ni quam zi thiu thaz ih giladoti rehte, ouh suntige, zi riuw.

5. (Mt 9 33) At illi dixerunt ad eum:  quare discipuli Johannis jejunant frequenter et obsecrationes faciunt, similiter et Pharisæorum, tui autem edunt et bibunt (Mc 2 18) et non jejunant?  19. Quibus ipse ait:
Sie quadun tho zi imo:  bi hiu jungiron Iohannes fastent ofto inti gibet tuont, sama ouh thero Phariseo, thine ezent inti trinkent inti ni fastent?  Then quad hér:

6. Nunquid possunt filii (92) nuptiarum quandiu sponsus cum illis est jejunare?  (Mt 9 15) Venient autem dies quum auferetur ab eis sponsus, et tunc jejunabunt (Lc 5 35) in illis diebus.
Eno mugun thiu kind (92) thero brútloufti só lango thie brutigomo mit ín ist fasten?  Quement taga mit thiu arfirrit wirdit fon ín thie brutigomo:  thanne fastent in then tagon.

7. (Mt 9 36) Dicebat autem et similitudinem ad illos:  (Mc 2 21) quia nemo assumentum pannis rudis assuit vestimento veteri, alioquin aufert supplementum novum a veteri, et major scissura fit.
Quad tho gilihnessi zi ín:  nioman blezza niwes duoches nawit altemo giwate, elles nimit fullida thaz niwa fon themo alten, inti ist mera gisliz.

8. (Lc 5 37) Et nemo mittit vinum novum in utres veteres, alioquin rumpet vinum novum utres et ipsud effunditur, et utres peribunt.
Inti nioman sentit niuwan wín in alte belgi, elles brihhit thie niwo wín thie belgi inti wirdit fúrgozzan, inti thie belgi furwerdent.

9. (Lc 5 38) Sed vinum novum in utres novos mittendum est et utraque conservantur.
Ouh niuwan wín in niuwa belgi zi sentenne ist, inti werdent beidu gihaltan.

10. (Lc 5 39) Et nemo bibens vetus statim vult novum, dicit enim:  vetus melius est.
Nioman trinkenti altan wín wili sliumo niuwan, ouh quidit:  thaz alta ist bezira.

LVII

1. (Mt 12 38) Tunc responderunt ei quidam de scribis et Pharisæis dicentes:  magister, volumus a te signum videre.
Thó antlingitun imo sume fon then buohharin inti Phariseis sus quedante:  meistar, wir wollen fon thir zeichan gisehan.

2. (Mt 12 39) Qui respondens ait illis:  generatio mala et adultera signum quærit, et signum non dabitur ei nisi signum Jonæ prophetæ.
Tho antlinginti quad ín:  ubil cunni inti furlegan suohhit zeihhan, inti zeihhan ni wirdit imo gigeban nibi zeihhan Ionases thes wizagen.

3. (Mt 12 40) Sicut enim fuit Jonas in ventre ceti tribus diebus et tribus noctibus, sic erit Filius hominis in corde terræ (93) tribus diebus et tribus noctibus.
Soso wás Ionas in thes wales wámbu thrí taga inti thriio naht, só ist mannes sún in herzen erdu (93) thrí taga inti thriio naht.

4. (Mt 12 41) Viri Ninevitæ surgent in judicio cum generatione ista et condemnabunt eam, quia pænitentiam egerunt in prædicatione Jonæ, et ecce plus quam Jona hic!
Thie Nineuiscun mán arstantent in tuome mit thesemo cunne inti furniderent íz, wanta sie riuwa tatun in predigungu Íonases:  senu hier ist mera thanne Ionas!

5. (Mt 12 42) Regina austri surget in judicio cum generatione ista et condemnabit eam, quia venit a finibus terræ audire sapientiam Salomonis, et ecce plus quam Salomon hic!  Dico autem vobis, quia multi venerunt a finibus terræ audire sapientiam Salomonis, et ideo major Salomon hic.
Sundirinu cuningin arstentit in tuome mit thesemo cunne inti furnidirit íz, wanta siu quam fon ente erdu zi horrenne spahida Salamones:  senu hier ist mera thanne Salamon!  Ih quidu íu, wanta manage quamun fon ente erdun horen spahida Salamones, inti bithiu hier ist mera Salamone.

6. (Mt 12 43) Quum autem immundus spiritus exierit de homine, ambulat per loca arida quærens requiem et non invenit.
Thanne thie unsubiro geist úzgét fon themo manne, gengit thuruh thurro steti, suohhit resti inti ni findit.

7. (Mt 12 44) Tunc dicit:  revertar in domum meam unde exivi, et veniens invenit vacantem scopis mundatam et ornatam.
Thanne quidit:  ih wirbu in mín hús thanan ih úzgieng, inti quementi findit zuomigaz mit besemen gifurbit inti gigarwit.

8. (Mt 12 45) Tunc vadit et assumet septem alios spiritus secum nequiores se, et intrantes habitant ibi, et fiunt novissima hominis illius pejora prioribus.  Sic erit et generationi huic pessimæ.
Thanne ferit inti nimit sibun geista andere mit imo wirsiron thanne her si, inti ingangente artont thar, inti sint thanne thie jungistun thes mannes wirsirun then erirun.  Só ist thesemo cunne themo wirsisten.

LVIII

1. (Lc 11 27) (94) Factum est autem, quum hæc diceret, extollens vocem quædam mulier de turba dixit illi:  beatus venter qui te portavit et ubera quæ suxisti!
(94) Gitán ward tho, mit thiu her thisu quad, arheuenti stemma súm wíb fon thero menigi quad imo:  salig wamba thiu thih truog inti thie manzon thie thú sugi!

2. (Lc 11 28) At ille dixit:  quippe enim beati qui audiunt verbum Dei et custodiunt illud.
Her tho quad:  giwesso só salige sint thie gihorent gotes uvort inti thaz gihaltent.

LIX

1. (Mt 12 46) Adhuc eo loquente ad turbas, ecce mater ejus et fratres stabant foris quærentes loqui ei.
Imo noh thanne sprehhentemo zi thén menigin, senu sín muoter inti sine bruoder stuontun úze, suohtun inan zi gisprehhanne.

2. (Mt 12 47) Dixit autem ei quidam:  ecce mater tua et fratres tui foris stant quærentes te.
Tho quad imo sum:  senu thín muoter inti thine bruoder stantent úze suohhente thih.

3. (Mt 12 48) At ille respondens dicenti sibi ait:  quæ est mater mea et qui sunt fratres mei?
Hér thó ántlinginti imo sus quedantemo quad:  wie ist mín muoter inti wie sint mine bruoder?

4. (Mt 12 49) Et extendens manum in discipulos suos dixit:  ecce mater mea et fratres mei!  50. Quicunque fecerit voluntatem Patris mei qui in cælis est, ipse meus et frater et soror et mater est.
Thenita sina hant in sine jungiron inti quad:  senu mín muoter inti mine bruoder!  Só wer só tuot willon mines fater ther in himile ist, ther ist mín bruoder inti suester inti muoter.

LX

1. (Mt 9 18) Hæc illo loquente ad eos, ecce princeps unus (Lc 8 41) synagogæ, cui nomen Jairus, (Mt 9 18) accessit et adorabat eum dicens:
Imo thó thisu sprehhentemo zi ín, senu tho ein heristo thero samanunga, thes namo was Jairus, gieng zúo inti betota ín sus quedanti:

2. Filia mea modo defuncta est, sed veni, impone manum super eam et vivit.  19. Et surgens Jesus sequebatur eum et discipuli ejus.
Mín dohter nú arstarb, ouh quim inti sezzi thina hant ubar sia, só lebet siu.  Arstuont thó ther heilant, folgeta imo inti sine jungiron.

3. (Mt 9 20) (95) Et ecce mulier quæ sanguinis fluxum patiebatur duodecim annis (Mc 5 26) et fuerat multa perpessa a compluribus medicis et erogaverat omnia sua, (Lc 8 43) nec ab ullo potuit curari, (Mc 5 26) sed magis deterius habebat;
(95) Senu thó wíb thaz thar bluotes fluz tholeta zwelif iár inti was managu tholenti fon wola managen láhhin inti gispentota allu ira, noh fon iro niheinigemo mohta wesan giheilit, ouh mer wirs habeta,

4. (Mt 9 27) Venit in turba retro (Mt 9 20) et tetigit fimbriam vestimenti ejus.  (Mc 5 28) Dicebat enim intra se:  quodsi vel vestimentum ejus tetigero, salva ero.  (Lc 8 44) Et confestim stetit fluxus sanguinis ejus, (Mc 5 29) et sensit corpore quod sanata esset a plaga.
Quam in thero menigi after inti biruorta tradon sines giwates.  Quad thó innan iru:  oba ih sín giwati birinu, thanne wirdu ih heil.  Inti sliumo gistuont thie fluz ira bluotes;  furstuont siu thó in ira lihhamen thaz siu heil was fon theru suhti.

5. (Mt 9 30) Et statim Jesus cognoscens in semetipso ait:  (Lc 8 45) quis me tetigit?
Inti sliumo ther heilant furstantanti in imo selbemo quad:  wer biruorta míh?

6. Dixit Petrus et qui cum illo erant:  præceptor, turbæ te comprimunt et affligunt, et dicis:  quis me tetigit?  43. Et dixit Jesus:  tetigit me aliquis, nam et ego novi virtutem de me exisse.
Tho quad Petrus inti thie mit imo warun:  meistar, theso menigi thrukent thih inti weigent, inti thú quidis:  wer biruorta mih?  Tho quad ther heilant:  sihuúer biruorta mih, ih weiz megin fon mir úzgangen.

7. (Mc 5 32) Et circumspiciebat videre eam quæ hoc fecerat.
Inti scouwota thó umbi thia zi gisehanne thiu thaz teta.

8. (Lc 8 47) Videns autem mulier quia non latuit, tremens venit et procidit ante pedes ejus, et ob quam causam tetigerit eum indicavit coram omni populo, et quemadmodum confestim sanata sit.
Gisah thaz wíb thaz íz bimitan ni was, bibento quam inti fiel zi sinen fuozun, inti bi welihha sahha siu inan biruorta cundita fora allemo folke, inti zi welihheru wisun siu sliumo giheilit ward.

9. (Lc 8 48) At ipse dixit:  filia, fides tua te salvam fecit, (96) vade in pace (Mc 5 34) et esto sana a plaga tua.
Her quad iru thó: dohter, thin giloubo teta thih heila, (96) far in sibbu inti wís heil fón thinero suhti.

10. (Lc 8 35) Adhuc eo loquente venit ab archisynagogo dicens ei:  quia mortua est filia tua, quid ultra vexas magistrum?
Imo noh thanne sprehhentemo quam fon themo furisten thero samanunga quedenti imo:  wanta tót ist thin dohter, zi hiu weigis thu nú elihor then meistar?

11. (Mc 5 36) Jesus autem audito verbo ait archisynagogo:  (Lc 8 50) noli timere, crede tantum et salva erit.  (Mc 5 37) Et non admisit quenquam sequi se nisi Petrum et Jacobum et Johannem fratrem Jacobi.
Ther heilant thó gihortemo worte quad themo furisten thero samanunga:  ni curi thir forhten, giloubi ekorodo inti só wirdit siu heil.  Inti ni liez einigan imo folgen nibi Petrum inti Iacobum inti Iohannem, bruoder Iacobes.

12. (Mt 9 23) Et quum venisset (Mc 5 38) in domum archisynagogi, vidit (Mt 9 23) tubicines et turbam tumultuantem (Mc 5 38) et flentes et ejulantes multum.
Mit thiu her thó quam in hús thes furisten thero samanunga, gisah trumbara inti menigi sturmenta inti wuofenta inti weinonte filu.

13. (Mc 5 39) Et ingressus (Mt 9 23) dicebat:  24. recedite, non est enim mortua puella, sed dormit.  (Lc 8 53) Et deridebant eum scientes quod mortua esset.
Gieng tho ín inti quad:  gét hína:  nist tót thaz magatin, ouh slafit.  Inti skimphitun inan wizente thaz siu tót wás.

14. (Mc 5 40) Ipse vero ejectis omnibus assumpto patre et matre puellæ et qui secum erant et ingreditur ubi erat puella jacens.
Hér thó allen úzarworphanen, ginomanemo fater inti muoter thes magatines inti then mít imo warun, gieng ín thar thaz magatin lág.

15. (Mc 5 41) Et tenens manum ejus ait illi:  thalitha cumi, quod est interpretatum:  puella, tibi dico:  surge!
Inti fieng íra hant inti quad iru:  thalitha cumi, thaz ist arrekit:  magatin, thir quidu thaz thú arstantes!

16. (Lc 8 55) Et reversus est spiritus ejus, (Mc 5 42) et surrexit continuo puella et ambulabat;  erat autem annorum duodecim.
Inti wárb ira geist, inti arstuont sliumo tház magatin inti gieng;  siu wás alt zwelif jaro.

17. Et obstupuerunt (97) omnes stupore maximo, 43. et præcepit illis vehementer ut nemo id sciret.
Arquamun thó (97) alle mihhilero forhtu, inti gibót ín thrato thaz íz nioman ni westi.

18. (Lc 8 55) Et jussit dari illi manducare.  (Mt 9 26) Et exivit fama hæc in universam terram illam.
Gibót her tho zi gebanne iru ézan.  Inti argieng thó úz thiu liumunt in alla thia erda.

LXI

1. (Mt 9 27) Et transeunte inde Jesu secuti sunt duo cæci clamantes et dicentes:  miserere nostri, fili David!
Thanan farantemo themo heilante folgetun zwene blinte ruofente inti quedante:  milti uns, Dauides sún!

2. (Mt 9 28) Quum autem venisset domum, accesserunt ad eum cæci;  et dixit eis Jesus:  creditis quia possum hoc facere vobis?  Dicunt ei:  utique, Domine.
Mit thiu hér quam zi hús, giengun zi imo thie blinton;  tho quad ín ther heilant:  giloubet ír thaz íh íu thaz tuon mugi?  Tho quadun sie imo:  giwesso, truhtin.

3. (Mt 9 29) Tunc tetigit oculos eorum dicens:  secundum fidem vestram fiat vobis!  30. Et aperti sunt oculi illorum.
Thó biruorta hér iru óugun sus quedanti:  after iuwaremo gilouben wese íu!  Inti íntátun sih iro óugun.

4. Et comminatus est illis Jesus dicens:  videte ne quis sciat.  31. Illi autem exeuntes diffamaverunt eum in universam terram illam.
Threwita ín ther heilant quedanti:  gisehet thaz íz wér ní wizi.  Sie tho úzgangante gimaritun inan in allero thero erdu.

5. (Mt 9 32) Egressis autem illis ecce obtulerunt ei hominem mutum dæmonium habentem;  33. et ejecto dæmone locutus est mutus.
Ín thó úzganganten brahtun imo man stumman diwal habentan;  úzarworphanemo diwale sprah thie stummo.

6. Et miratæ sunt turbæ dicentes:  nunquam apparuit sic in Israhel, (Mt 12 23) nunquid iste est filius David?
Inti wuntarotun thio menigi quedento:  nio in altere arougta sih só in Israhel:  ist thiz nú thie Dauides sún?

LXII

1. (Mt 9 34) Pharisæi autem dicebant:  (Lc 11 15) in Beelzebub principe dæmoniorum hic ejicit dæmones.
Thie Pharisei quadun thó: in Belzebube heristen thero diwalo theses wirphit thie diwala.

2. (Mt 9 17) Ipse autem ut vidit cogitationes eorum, (98) dixit eis:  omne regnum in se ipsum divisum desolabitur, (Mt 12 25) et domus divisa adversus se non stabit.
Só hér thó gisah iro githanca, (98) quad ín:  íogiwelih rihhi in imo selbemo ziteilit wirdit ziúworphan, inti hús ziteilit widar imo selbemo ni gistentit.

3. (Lc 11 18) Si autem et Satanas in se ipsum divisus est, quomodo stabit regnum ipsius?  (Mc 3 26) Non potest stare, sed finem habet:  (Lc 11 18) quia dicitis in Beelzebub ejicere me dæmonia.
Oba Satanas in imo selbemo ziteilit ist, wuo gistentit thanne sin rihhi?  íz ni mag gistantan, ouh enti habet:  wanta ír quedet in Belzebube míh werphan diwala.

4. (Lc 11 19) Si autem ego in Beelzebub ejicio dæmonia, filii vestri in quo ejiciunt?  ideo ipsi judices vestri erunt.
Oba ih in Belzebube fórwirphu diwala, íuwaru kind in hiu werphent sie?  bithiu sint sie íuware tuomon.

5. (Lc 11 20) Porro si in digito Dei ejicio dæmonia, profecto pervenit in vos regnum Dei.
Zisperi oba ih in gotes fingare wirphu diwala, giwesso quimit in íuwih gotes rihhi.

6. (Mt 12 29) Aut quomodo potest quisquam intrare in domo fortis et vasa ejus diripere (Lc 11 22) in quibus confidebat, (Mt 12 29) nisi prius alligaverit fortem et tunc domum illius diripiat?
Odo wuo mag einig ingangan in hús strenges inti sinu uaz gineman in thiu hér anagitruweta, nibi her ér gibinte then strengon, inti thanne sín hús imo binimit?

7. (Mt 12 30) Qui non est mecum, contra me est, et qui non congregat mecum, spargit.
Thie mit mir nist, ther ist widar mír, inti thie mit mir ni samanot, ther zispreitit.

8. (Mt 12 31) Ideo dico vobis:  omne peccatum et blasphemia remittetur hominibus, Spiritus autem blasphemia non remittetur.  32. Et quicunque dixerit verbum contra Filium hominis, remittetur ei, qui autem dixerit contra Spiritum Sanctum, non remittetur ei neque in hoc sæculo neque in futuro.
Bithiu quidu ih íu:  iogiwelih sunta inti bismarunga wirdit furlazzan mannun, thes geistes bismarunga ni wirdit furlazan.  Inti só wér só quidit wort widar then mannes sún, wirdit imo fúrlazan;  thie thar quidit widar themo heilagen geiste, ni wirdit imo furlazan noh in therro werolti noh in thero zuoúuartun.

9. (Mt 12 33) (99) Aut facite arborem bonam et fructum ejus bonum, aut facite arborem malam et fructum ejus malum, siquidem e fructu arbor agnoscitur.
(99) Odo tuot guotan boum inti sinan wahsmon guotan, odo tuot ubilan boum inti sinan wahsmon ubilan:  giwesso fon themo wahsmen thie boum wirdit furstantan.

10. (Mt 12 34) Progenies viperarum, quomodo potestis bona loqui, quum sitis mali?  Ex abundantia enim cordis os loquitur.
Barn natrono, wuo mugut ír guotu sprehhan, mit thiu ír ubile birut?  Fon ginuhtsami thes hérzen sprihhit thie mund.

11. (Mt 12 35) Bonus homo de bono thesauro profert bona, et malus homo de malo thesauro profert mala.
Guot man fon guotemo tresowe bringit guotu, inti ubil man fon ubilemo tresowe bringit ubilu.

12. (Mt 12 36) Dico autem vobis, quoniam omne verbum otiosum quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo in die judicii.  37. E verbis enim tuis justificaveris et e verbis tuis condemnaberis.
Ih quidu íu, thaz iogiwelih wort unnuzzi thaz man sprehhenti sint, geltent reda fon themo in tuomes tage.  Fon thinen worton wirdistu girehfestigot inti fon thinen worton wirdistu fornidarit.

LXIII

1. (Lc 10 38) Factum est autem dum irent, et ipse intravit in quoddam castellum, et mulier quædam Martha nomine excepit illum in domum suam.
Ward tho warlihho mit thiu sie fuorun, thaz hér selbo gieng in suma burgilun, inti sum wíb Martha ginemnit inphieng inan in ira hús.

2. (Lc 10 39) Et huic erat soror nomine Maria, quæ etiam sedens secus pedes Domini audiebat verbum illius.
Thero was suester namen Maria, thiu zisperi sáz nah truhtines fuozun, gihorta sín wort.

3. (Lc 10 40) Martha autem satagebat circa frequens ministerium.  Quæ stetit et ait:  Domine, non est tibi curæ quod soror mea reliquit me solam ministrare?  dic ergo illi ut adjuvet me.
Martha warlihho aualota umbi thaz oftiga ambaht.  Thiu stuont tho inti quad:  truhtin, nist thir iz sorga thaz min suester liez míh einun ambahten?  quid iru thaz siu mir helphe.

4. (Lc 10 41) Et respondens dixit illi dominus:  Martha, Martha, (100) sollicita es et turbaris circa plurima:  42. porro unum est necessarium.  43. Maria optimam partem elegit, quæ non auferetur ab ea.
Tho antlingenti quad iru truhtin:  Martha, Martha, (100) thú bis sworcfol inti gitruobit umbi managu:  zisperi eines ist notthurft.  Maria gicós thaz bezista teil, thaz ni wirdit arfirrit fon iru.

LXIV

1. (Mt 11 2) Johannes autem quum audisset in vinculis opera Christi, (Lc 7 19) convocans duos de discipulis suis misit ad Dominum dicens:  tu es qui venturus es, an alium exspectamus?
Iohannes warlihho mit thiu her gihorta in gibentin Cristes werc, gihalota sine jungiron zwene, santa sie zi truhtine inti quad:  bistú ther zuowert ist, odo anderes beitomes?

2. (Mt 11 21) In ipsa autem hora curavit multos a languoribus et plagis et spiritibus malis et cæcis multis donavit visum.
In thero selbun ziti heilta manage fon suhtin inti fon sueren inti fon ubilen geiston, inti managen blinten gáb gisiht.

3. (Mt 11 22) Et respondens dixit illis:  euntes nuntiate Johanni quæ vidistis et audistis, quia cæci vident, claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui resurgunt, pauperes evangelizantur, 23. et beatus est qui non fuerit scandalizatus in me.
Her thó antlingenti quad ín:  gét inti saget Iohanne thaz ír gisahút inti gihórtut, bithiu wanta blinte gisehent, halze gangent, riobe sint gisubirite, toube gihorent, tote arstantent, thurftige sint gipredigot:  ther ist salig thie ni wirdit bisuihhan in mir.

4. (Mt 11 7) Illis autem abeuntibus (Lc 7 24) cœpit dicere de Johanne ad turbas:  quid existis in deserto videre?  arundinem vento moveri?
In thó thanan ganganten bigonda her quedan fon Iohanne zi thero menigi:  zi hiu giengut ír úz in wuostunna sehan?  rora fon winte giwegita?

5. (Mt 11 25) Sed quid existis videre?  hominem mollibus vestimentis indutum?  Ecce qui in veste pretiosa sunt et deliciis, in domibus regum sunt.
Zi hiu giengut úz sehan?  man mit weihhen giwatin giwatitan?  senu thie in diuremo giuúate sint inti in wolun, thie sint in cuningo húsun.

6. (Mt 11 26) Quid existis videre?  prophetam?  utique dico vobis et plus quam prophetam.  (101) 27. Hic enim est de quo scriptum est:  ecce ego mitto angelum meum ante faciem tuam, qui præparavit viam tuam ante te.
Zi hiu giengut ír úz gisehan?  wízagon?  zisperi sagen íh íu meron thanne wízagon.  (101) Thiz ist ther fon themo giscriban ist:  senu ih sentu minan engil furi thín annuzi, ther gigarawit thinan weg fora thir.

7. (Mt 11 28) Amen dico vobis:  major inter natos mulierum propheta Johanne Baptista nemo est;  qui autem minor est in regno cælorum, major est illo.
War quidu ih íu, thaz mera untar wíbo giburti wízago Iohanne themo toufare nioman ist:  thie thar minniro ist in himilo rihhe, mero ist imo.

8. (Mt 11 29) Et ominis populus audiens et publicani justificaverunt Deum, baptizati baptismo Johannis.
Inti ál thaz folc thaz horenti inti thie firnfollun mán rehtfestigotun gót, gitoufite Iohannises toufi.

9. (Mt 11 30) Pharisæi autem et legis periti consilium Dei spreverunt in semetipsos, non baptizati ab eo.
Thie Pharisei inti thie thia éwa lértun gotes giráti úozarnitun in ín selbon, ni gitoufte fon imo.

10. (Mt 11 12) A diebus autem Johannis Baptistæ usque nunc regnum cælorum vim patitur, et violenti rapiunt illud.
Fon then tagun Iohannises thes toufares únzan nú himilo rihhi tholet nót, inti notnumftige nement íz.

11. (Mt 11 13) Omnes enim Prophetæ et Lex usque ad Johannem prophetaverunt;  14. si vultis recipere, ipse est Helias qui venturus est.  15. Qui habet aurem audiendi audiat!
Alle wizagon warlihho inti éwa unzan anan Iohannem wízagotun;  oba ír inphahen wollet, hér ist Helias thie thar zuowert ist.  Thie thar hábe orun zi horenne, thie hóre!

12. (Mt 11 16) Cui autem similem æstimabo generationem istam?  Similis est pueris sedentibus in foro;  clamantes coæqualibus 17. dicunt:  cecinimus vobis et non saltastis, lamentavimus et non planxistis.
Wemo tuon ih gilihhaz thiz cunni?  Gilíh ist knehtun sizenten in strazu;  ruofente ín ebanlihhen quedent:  wír sungun íu inti ir ni salzotut, wir wiofun inti ír ni ruzut.

13. (Mt 11 18) Venit enim Johannes neque manducans (102) neque bibens, et dicunt:  dæmonium habet.
Quam warlihho Iohannes noh ezenti (102) noh trinkenti, inti quedent thanne:  her habet diwal.

14. (Mt 11 19) Venit Filius hominis manducans et bibens, et dicunt:  ecce homo vorax et potator vini, publicanorum et peccatorum amicus.  Et justificata est sapientia a filiis suis.
Quam thie mannes sun ezenti inti trinkenti, inti sie quedent:  senu man filu ezenti inti wíntrinco, firnfollero inti suntigero friunt.  Inti rehtfestigot ist spahida fon iro kindun.

LXV

1. (Mt 11 20) Tunc cœpit exprobrare civitatibus in quibus factæ sunt plurimæ virtutes ejus, quia non egissent pænitentiam.
Tho bigonda itawizon then burgin in then gitanu warun managu sinu megin, bithiu wanta sie ni tatun riuwa.

2. (Mt 11 21) Væ tibi Corozain!  væ tibi Bethsaida!  quia si in Tyro et Sidone factæ fuissent virtutes quæ factæ sunt in vobis, olim in cilicio et cinere pænitentiam egissent.
Uúe thir Corozaín!  we thir Bethsaida!  bithiu oba in Tyro inti in Sidone gitanu wárin megin thiu in íu gitanu sint, forn in haru inti in ascun riuwa tatin.

3. (Mt 11 22) Verumtamen dico vobis:  Tyro et Sidoni remissius erit in die judicii quam vobis.
War sagen ih íu thoh:  Tyro inti Sidoni furlazanera wirdit in tuomes tage thanne íu si.

4. (Mt 11 23) Et tu Capharnaum, nunquid usque in cælum exaltaberis?  usque in infernum descendes.  Quia si in Sodomis factæ fuissent virtutes quæ factæ sunt in te, forte mansissent usque in hunc diem.
Inti thú Capharnaum, eno nú ni arheuistú thih unzan himil?  unzan in hella nidarstigis.  Wanta oba in Sodomu warin gitanu megin thiu thar gitanu sint in thir, odowan wonetin unzan thesan tág.

5. (Mt 11 24) Verumtamen dico vobis, quia terræ Sodomorum remissius erit in die judicii quam tibi.
Thoh war sagen ih íu, thero erdu Sodomorum furlazanor wirdit in tuomes tage thanne thir.

LXVI

1. (Mc 6 30) Et quum venissent apostoli ad Jesum, nuntiaverunt illi omnia quæcunque fecerant et docuerant.
Mit thiu thie postoli quamun zi themo heilante, sagetun imo ellu so welihhu sie tatun inti lértun.

2. (Mc 6 31) Et ait illis:  (103) venite seorsum in desertum locum et requiescite pusillum.
Inti quad her ín:  (103) quemet suntringun in wuosta stát inti restet ein luzil.

3. (Mc 6 32) Erant enim qui veniebant multi, nec manducandi spatium habebant.
Warun warlihho thie thar quamun manage, noh zi ezanne habetun stunta.

LXVII

1. (Lc 10 1) Posthæc autem designavit Dominus, et alios ·LXXII·, et misit illos binos ante faciem suam in omnem civitatem et locum quo erat ipse venturus, 2. et dicebat illis:
After thiu gizeihonota truhtin andere zwene inti sibunzug, inti santa sie zweio furi sín annuzi in íogiwelihha burg inti stat thara hér was zuowart, inti quad in:

2. (Lc 10 16) Qui vos audit, me audit, et qui vos spernit, me spernit;  qui autem me spernit, spernit eum qui me misit.
Thie íu horit, ther horit mír, inti thie íuwih vozirnit, thie vozirnit mih, thie mih vozurnit, thie vozurnit then thie mih santa.

3. (Lc 10 17) Reversi sunt autem septuaginta duo cum gaudio dicentes:  Domine, etiam dæmonia subjiciuntur nobis in nomine tuo.  18. Et ait illis:
Wurbun thó thie zwene inti sibunzug mit giuehen sus quedente:  truhtin, ioh diwala sínt uns untarthiutite in thinemo namen.  Thó quad her ín:

4. Videbam Satanan sicut fulgur de cælo cadentem.
Ih gisah Satanasen soso blekezunga fon himile fallentan.

5. (Lc 10 19) Ecce dedi vobis potestatem calcandi supra serpentes et scorpiones et supra omnem virtutem inimici, et nihil vobis nocebit.
Senu ih gab íu giwalt zi tretanne ubar natrun inti scorpiones inti ubar al megin thes fiiantes, inti niowiht ni terit íu.

6. (Lc 10 20) Verumtamen in hoc nolite gaudere quia spiritus vobis subjiciuntur, gaudete autem quod nomina vestra scripta sunt in cælis.
Thoh widoro in thiu ni curet giuehen thaz íu thie geista sint untarthiutite, giuehet wárlihho thaz íwere namon sint giscribane in himile.

7. (Lc 10 21) In ipsa hora exsultavit Spiritu Sancto (Mt 11 25) et dixit:  confiteor tibi Pater, Domine cæli et terræ, quia abscondisti hæc a sapientibus et prudentibus et revelasti ea parvulis.  (104) 26. Etiam Pater, quia sic fuit placitum ante te.
In thero selbun ziti giuah her in themo heilagen geiste inti quad:  ih lobon thih fater, truhtin himiles inti erdu, wanta thu giburgi thisu fon spahen inti wisen inti intrigi siu luzilen.  (104) Zisperi fater, wanta íz so was gilihhet fora thir.

8. (Lc 10 22) Omnia mihi tradita sunt a Patre meo, et nemo novit Filium nisi Pater, neque Patrem quis novit nisi Filius et cui voluerit Filius revelare.
Allu mir giselitu sint fon minemo fater:  nioman ni weiz then sun nibi thie fater, noh then fater ni weiz nioman nibi thie sún inti themo iz thie sun wili intrihan.

9. (Lc 10 23) Et conversus ad discipulos suos dixit:  (Mt 11 28) venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos.  29. Tollite jugum meum super vos et discite a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris;  30. jugum enim meum suave est, et onus meum leve est.
Inti giwant zi sinen jungiron quad:  quemet zi mir alle thie giarbeitite inti biladane birut, inti ih labon iuwih.  Nemet mín ioh ubar iuwih inti lernet fon mír, thaz ih mandawari bím inti ódmuotig in hérzen, inti ír findet resti íuwaren selun:  min ioh ist suozi inti mín burdin ist lihti.

10. (Lc 14 26) Si quis venit ad me et non odit patrem suum et matrem et uxorem et filios et filias et sorores, adhuc autem et animam suam, non potest esse meus discipulus.
Oba wer quimit zi mir inti ni házot sinan fater inti muoter inti quenun inti kind inti dohter inti suester inti noh nú sin ferah, ni mág wesan mín jungiro.

11. (Lc 14 27) Et qui non bajulat crucem suam et venit post me, non potest esse meus discipulus.
Inti thie ni tregit sín cruci inti quimit after mir, ni mag wesan mín jungiro.

12. (Lc 14 28) Quis enim e vobis volens turrem ædificare non prius sedens computat sumptus qui necessarii sunt, si habet ad perficiendum?
Welih íwer ist ther wolle turra zimbron, nibi hér ér sizenti zele thiu gifuoru thiu thar notthurft sint, oba her habet zi gifremenne?

13. (Lc 14 29) Ne postea quam posuerit fundamentum et non potuerit perficere, omnes qui vident incipiant illudere ei 30. dicentes:  quia hic homo cœpit ædificare (105) et non potuit consummare.
Thaz ni si, after thiu her gilegit thie fundamenta inti ni mag íz gifremen, alle thie íz gisehent biginnen inan bismaron sus quedante:  bithiu these man bigonda zimbron (105) inti ni mohta íz gienton.

14. (Lc 14 31) Aut qui rex iturus committere bellum adversus alium regem, nonne prius sedens cogitat, si possit cum decem milibus occurrere ei qui cum viginti milibus venit ad se;  32. alioquin adhuc illo longe agente legationem mittens rogat ea quæ pacis sunt?
Welih cuning farenti zi gifremenne gifeht widar anderan cuning, nibi her ér sizzenti thenke, oba her mugi mit zehen thusuntin themo ingegin faran ther mit zweinzug thusuntin quam zi imo, nibi halt imo noh thanne ferro farentemo boton sententi bitit thes zi sibbu sí?

15. (Lc 14 33) Sic ergo omnis e vobis qui non renuntiat omnibus quæ possidet, non potest meus esse discipulus.
Só allero giwelih fon íu thie ni fursehhit allen thiu her bisizzit, ni mag mín jungiro wesan.

LXVIII

1. (Lc 6 1) Et factum est in sabbato secundo primo, quum transiret Jesus per sata, vellebant (Mt 12 1) esurientes (Lc 6 1) discipuli ejus spicas et manducabant confricantes manibus.
Was giwortan tho in sambaztag afteren eriren, mit thiu ther heilant fuor ubar sati, ababrachun hungerente sine jungiron thiu éhir inti azun skelente íz mit iro hanton.

2. (Lc 6 2) Quidam autem Pharisæorum dicebant illis:  quid facitis quod non licet in sabbatis?
Sume thero Phariseorum quadun ín:  ziu tuot ir thaz thaz íu arloubit nist in sambaztag?

3. (Lc 6 3) Et respondens Jesus ad eos dixit:  nec hoc legitis quod fecit David, quum esuriret ipse et qui cum ipso erant, 4. quomodo intravit in domum Dei et panes propositionis sumpsit et manducavit et dedit his qui cum eo erant, quos non licebat ei manducare, nisi solis sacerdotibus?  5. Et dicebat illis:
Tho antlingita ther heilant zi ín inti quad:  noh ír thaz lasut thaz Dauid teta, mit thiu ín hungirita inti thie mit imo warun, wuo her íngieng in thaz gotes hús inti brót fora gote gisaztu nám inti áz inti gáb then thie mit imo warun, thiu erloubit ni warun imo zi ezzanne, nibi then einun heithaftun mannon?  Inti quad in:

4. (Mt 12 5) Aut non legistis in Lege, quia in sabbatis sacerdotes (106) in templo sabbatum violant et sine crimine sunt?
Eno ni lasut ír in thero ewu, bithiu in sambaztag heithafte mán (106) in themo templo sambaztag ni uiront inti uzan lastar sint?

5. (Mt 12 6) Dico autem vobis, quia templo major est hic.  (Mc 2 27) Sabbatum propter hominem factum est, et non homo propter sabbatum.
Ih sagen íu, thaz hier mera ist thanne tempal.  Sambaztag thuruh man gitan ist, nalles man thuruh then sambaztag.

LXIX

1. (Lc 6 6) Factum est autem et in alio sabbato ut intraret in synagogam et doceret, et erat ibi homo, et manus ejus dextera arida.
Was thó giwortan in anderemo sambaztage tház her gieng in thie samanunga inti lérta, inti was thár man thes zesua hant thurri was.

2. (Lc 6 7) Observabant autem scribæ et Pharisæi, si in sabbato curaret, ut invenirent accusare illum.
Ín bihieltun thó thie scribara inti thie Pharisei, oba her in sambaztag heilti, thaz sie fundin zi ruogenne inan.

3. (Lc 6 8) Ipse vero sciebat cogitationes eorum et ait homini qui habebat manum aridam:  surge et sta in medium!  et surgens stetit.
Her warlihho wésta iro githanca;  thó quad her themo man, thie thar habeta thia thurrun hant:  arstant inti gistant in mitten!  Her thó úfstantanti gistuont.

4. (Lc 6 9) Ait autem ad illos Jesus:  interrogo vos, si licet sabbato bene facere an male, animam salvam facere an perdere?  (Mc 3 4) At illi tacebant.
Tho quad ther heilant zi ín:  ih fragen íuwih, oba íz arloubit sí in sambaztag wola tuon oda ubilo, séla heila tuon oda fúrliosan?  Thó suigetun sie.

5. (Lc 6 10) Et circumspectis omnibus dixit homini:  (Mt 12 13) extende manum tuam!  Et extendit et restituta est sanitati (Lc 6 10) manus ejus (Mt 12 13) sicut et altera.
Inti umbiscouwonten allen quad themo manne:  ártheni thina hant!  Inti hér arthenita, inti arsezit ward heili sín hánt samasó thíu anderu.

6. (Lc 6 11) Et dixit ad eos:  quis erit e vobis homo, qui habeat ovem unam, et si ceciderit sabbato in foveam, nonne tenebit et levabit eam?  12. Quanto magis melior est homo ove?  Ideoque licet sabbato bene facere.
Tho quad her zi in:  wér ist fon íu mán, thie thar habe ein scaf, inti oba íz bifellit in sambaztag in gruoba, nibi hér neme inti íz úfhéue?  Mihhiles bezira ist ther man themo scafe.  Bithiu gilimphit in sambaztag wola zi tuonne.

7. (Lc 6 11) Ipsi autem repleti sunt (107) insipientia et colloquebantur ad invicem, quidnam facerent Jesu.
Sie thó gifulte warun (107) únwistuome inti sprahhun untar zuisgen, wáz sie tatin themo heilante.

8. (Mt 12 15) Jesus autem sciens secessit inde, et secuti sunt eum multi, et curavit eos omnes 16. et præcepit eis, ne manifestum eum facerent.
Ther heilant wizenti tház fuor thanana, inti folgetun imo manage, inti heilta sie alle;  gibot in thaz sie inan ougazorohtan ni tatin.

9. (Mt 12 17) Ut adimpleretur quod dictum est per Esaiam prophetam dicentem:  18. Ecce puer meus quem elegi, dilectus meus, in quo bene complacuit animæ meæ, ponam Spiritum meum super eum, et judicium gentibus nuntiabit, 19. non contendet neque clamabit, neque audiet aliquis in plateis vocem ejus, 20. arundinem quassatam non confringet et linum fumigans non exstinguet, donec ejiciat ad victoriam judicium, 21. et in nomine ejus gentes sperabunt.
Thaz wari gifullit thaz thar giquetan ist thuruh Esaiam then wizagon sus quedantan:  senu mín kneht then ih gicós, mín giminnoto, in themo wola gilihheta minero selu, ih sezzu minan geist ubar inan, inti tuom thiotun saget, ni stritit noh ni ruofit, noh ni horit síhuúer in strazu sina stemma, rora giknusita ni bibrihhit inti lín riohhenti ni leskit, unzan úzgileite zi sige tuom, inti in sinemo namen thiota gitruwent.

LXX

1. (Lc 6 12) Factum est autem in illis diebus, exiit in montem orare, et erat pernoctans in oratione Dei.
Was tho giwortan in then tagun, gieng in berg beton, inti wás ubar naht wahhenti in gotes gibete.

2. (Lc 6 13) Et quum dies factum esset, vocavit discipulos suos (Mt 13 1) et exiens de domo sedebat secus mare, 2. et congregatæ sunt ad eum turbæ multæ, ita ut in naviculam ascendens sederet, et omnis turba stabat in litore, 3. et locutus est eis multa in parabolis dicens:
Thó tág wás giwortan, gihalota zi imo sine jungiron, inti úzgangenti fon themo huse, sáz nah themo sewe, inti gisamanote warun zi imo manago menigi, só thaz her in skef ínstigenti saz, inti ál thiu menigi stuont in themo stedu, inti sprah ín managu in ratissun sus quedenti:

LXXI

1. (Mt 13 3) Ecce exiit qui seminat seminare.
Senu gieng thó úz thie thar sawit zi sawenne.

2. (Mt 13 4) Et dum seminat, quædam ceciderunt (108) secus viam (Lc 8 5) et conculcata sunt, (Mt 13 4) et venerunt volucres et comederunt ea.
Mit thiu hér thó sata, sumu fielun (108) nah themo wege inti wurdun furtretanu, inti quamun fugala inti frazun thiu.

3. (Mt 13 5) Alia autem ceciderunt in petrosa, ubi non habebat terram multam, et continuo exorta sunt, quia non habebant altitudinem terræ.  6. Sole autem orto æstuaverunt, quia non habebant radicem, aruerunt.
Andaru fielun in steinahti lant, thar ni habeta mihhala erda, inti sliumo giengun úf, wanta sie ni habetun erda tiufi;  úfganganteru sunnun fúrbrantu wurdun:  bithiu sie ni habetun wurzalun, fúrthorretun.

4. (Mt 13 7) Alia autem ceciderunt in spinas, et creverunt spinæ et suffocaverunt ea.
Sumiu fielun in thorna;  thó wohsun thie thorna inti furthamftun íz.

5. (Mt 13 8) Alia vero ceciderunt in terram bonam et dabant fructum, aliud centesimum, aliud sexagesimum, aliud tricesimum.
Andaru fielun in guota erda inti gabun wahsmon, andaru zehenzugfalto, andaru sehszugfalto, andaru thrizugfalto.

6. (Lc 8 8) Hæc dicens clamabat:  qui habet aures audiendi, audiat!
Thisu quedenti riof hér:  thie thar hábe órun zi horenne, hore!

LXXII

1. (Mt 13 24) Aliam parabolam proposuit illis dicens:  simile factum est regnum cælorum homini qui seminavit bonum semen in agro suo.
Andera ratissa furisazta hér ín inti quad:  gilih ist himilo rihhi manne thie thar sata guotan samon in sinan accar.

2. (Mt 13 25) Quum autem dormirent homines, venit inimicus ejus et superseminavit zizania in medio tritici et abiit.
Thó thie man intsliefun, quam sín fiiant inti ubarsata beresboton in mittan thén weizi inti gieng thana.

3. (Mt 13 26) Quum autem crevisset herba et fructum fecisset, tunc apparuerunt et zizania.
Mit thiu thó wuohs tház gras inti wahsmon teta, thó arougta sih thie beresboto.

4. (Mt 13 27) Accedentes autem servi patris familias dixerunt ei:  Domine, nonne bonum semen seminasti in agro tuo:  unde ergo habet zizania?  28. Et ait illis:  (109) inimicus homo hoc fecit.
Thó giengun scalca zuo thes híwiskes fater inti quadun imo:  truhtin, ía thú guotan samon satos in thinan accar:  wanan habet hér thén beresboton?  Thó quad hér ín:  (109) fiiant man teta thaz.

5. Servi autem dixerunt ei:  Vis imus et colligimus ea?  29. Et ait:  non, ne forte colligentes zizania eradicetis simul et triticum cum eis.
Thó quadun imo thie scalca:  wil thú thaz wir faren inti arlesemes íz úz?  Thó quad her:  nein, mín ir samanonte thén beresboton arwurzalot saman then weizi mit imo.

6. (Mt 13 30) Sinite utraque crescere usque ad messem, et in tempore messis dicam messoribus:  colligite primum zizania et alligate ea fasciculos ad comburendum, triticum autem congregate in horreum meum.
Lazet iogiwedar wahsan únzan zi arni:  in thero arnziti quidu ih then arnarin:  gisamanot zi eristen then beresboton inti gibintet ín gerbilinun zi furbrennenne, then weizi gisamanot in mina skiura.

LXXIII

1. (Mt 13 31) Aliam parabolam proposuit illis dicens:  (Lc 13 18) cui simile est regnum Dei, et cui simile esse existimabo illud, (Mc 4 30) aut cui parabolæ comparavimus illud?
Andera ratissa framsazta her ín sus quedenti:  wemo ist gilíh gotes rihhi, inti wemo wanu íh tház íz gilih sí, odo welihhero ratissu widarmezomes íz?

2. (Lc 13 19) Simile est grano sinapis, (Mt 13 31) quod accipiens homo seminavit (Lc 13 19) in hortum suum, (Mt 13 32) quod minimum quidem est omnibus holeribus et fit arbor, ita ut volucres cæli veniant et habitent in ramis ejus.
Iz ist gilih corne senafes, tház inphahenti mán sata íz in sinan garton, thaz ist minnista allero wurzo inti ist boum, só thaz himiles fugala quement inti artont in sinen zwelgon.

LXXIV

1. (Mt 13 33) Aliam parabolam locutus est eis:  simile est regnum cælorum fermento, quod accipiens mulier abscondit in farinæ satis tribus, donec fermentatum est totum.
Andera ratissa sprah hér zi ín:  gilih ist himilo rihhi theismen, thaz inphahenti wíb gibirgit in melewe thrin satilun, unz íz al githeismit wirdit.

2. (Mt 13 34) Hæc omnia locutus est Jesus in parabolis ad turbas.  (Mc 4 33) Et talibus multis parabolis loquebatur eis verbum, prout poterant audire, (Mt 13 54) et sine parabolis (110) non loquebatur eis.
Thisu allu sprah ther heilant in ratissun zi thero menigi.  Inti sulihhen ratissun managen sprah hér in wort, só sie mohtun gihóren, inti úzan ratissa (110) ni sprah her ín.

3. (Mt 13 35) Ut impleretur quod dictum erat per prophetam dicentem:  aperiam in parabolis os meum, eructabo abscondita a constitutione mundi.
Thaz gifullit wurdi thaz giquetan was thuruh then wízagon sus quedentan:  íh aroffonon in ratissun minan mund, íh arrofozu giborganu fon mittiligartes gitati.

4. (Mt 13 10) Et accedentes discipuli dixerunt ei:  quare in parabolis loqueris eis?  11. Qui respondens ait illis:  quia vobis datum est nosse mysteria regni cælorum, illis autem non est datum.
Thó zuogangante thie jungiron quadun imo:  ziu in ratissun sprahhi thú ín?  Tho antlingenti quad ín:  íu ist gigeban zi wizanne girunu himilo rihhes, ín nist íz gigeban.

5. (Mc 4 34) Seorsum autem discipulis suis disserebat omnia.  (Mt 13 13) Ideo in parabolis loquor eis, quia videntes non vident et audientes non audiunt neque intellegunt.
Suntiringun wárlihho sinen jungiron gioffonota allu.  Bithiu sprihhu íh ín in ratissun, wanta sehente ni gisehent inti gihorente ni gihorent noh ni furstantent.

6. (Mc 4 14) Et adimpletur in eis prophetia Esaiæ dicens:  auditu audietis et non intellegetis, et videntes videbitis et non videbitis.  15. Incrassatum est enim cor populi hujus, et auribus graviter audierunt et oculos suos cluserunt, ne quando oculis videant et auribus audiant et corde intellegant et convertantur et sanem eos.
Inti ist gifullit in ín wizagtuom Esaie quedenti:  gihórnessi gihóret ír inti ni furstantet, inti gisehente gisehet inti ni gisehet.  Githiket ist herza thesses folkes, inti órun suarlihho gihortun inti iro ougun bisluzun, mín sie mit ougon sihwanne gisehen inti mit órun gihorent inti mit herzen furstantent inti sín giuverbit inti ih heilu sie.

7. (Mc 4 16) Vestri autem oculi beati quia vident, et aures vestræ quia audiunt.
Íweru ougun saligu in thiu siu gisehent, inti íweru orun bithiu siu gihórent.

8. (Mc 4 17) Amen quippe dico vobis:  quia multi prophetæ et justi cupierunt videre (111) quæ videtis et non viderunt, et audire quæ auditis et non audierunt.
Wár giwesso quidu ih íu:  wanta manage wízagon inti rehte girdinotun gisehan (111) thiu ír gisahut inti ni gisahun, inti horen thiu ír gihórtut inti ni gihórtun.

LXXV

1. M. 13, 18. Vos ergo audite parabolam seminantis:  19. omnis qui audierit verbum regni et non intellegit, venit malus et rapit quod seminatum est in corde ejus.  Hic est qui secus viam seminatus est.
Ír wárlihho horet ratissa sawentes:  íogiwelih thie thar gihorit wort rihhes inti ni furstentit, quimit thie ubilo inti ginimit thaz thar gisawit ist in sinemo herzen.  These ist thie nah themo wege ist gisawit.

2. (Mc 4 20) Qui autem supra petrosa seminatus est, hic est qui verbum audit et continuo cum gaudio accipit illud;  21. non habet autem in se radicem, sed est temporalis;  facta autem tribulatione et persecutione propter verbum continuo scandalizatur.
Thie thar ubar steinahi gisawit ist, thaz ist ther thie wort gihorit inti sliumo mit giuehen inphahit íz;  ni habet in imo selbemo wurzalun, ouh ist wilin;  gitaneru arbeiti inti áhtnessi thuruh thaz wort sliumo wirdit bisuihhan.

3. (Mc 4 22) Qui autem est seminatus in spinis, hic est qui verbum audit, et sollicitudo sæculi istius et fallacia divitiarum suffocat verbum, et sine fructu efficitur.
Thie thar ist gisawit in thorna, thaz ist ther thaz wort gihorit, inti sworcfulli therro werolti inti gitrog thero wolono bithemphit thaz wort, inti uzan wahsmon ist gifremit.

4. (Mc 4 23) Qui vero in terram bonam seminatus est, hic est qui audit verbum et intellegit, et fructum afferet, et facit aliud quidem centum, aliud autem sexaginta, porro aliud triginta.
Thie thar in guota erda gisawit ist, thaz ist ther thie thar gihórit wort inti furstentit inti wahsmon bringit, inti tuot ein zehenzug, ander sehszug, zisperi ander thrizug.

LXXVI

1. (Mc 4 26) Sic est regnum Dei quemadmodum si homo jaceat sementem in terram, 27. et dormiat et exsurgat nocte ac die, et semen germinet et crescat dum nescit ille.
So ist gotes rihhi zi thero wisun oba man wirphit samon in erda, inti sláfe inti arstante nahtes inti tages, inti thie samon bere inti wahse mit thiu hér iz ni weiz.

2. (Mc 4 28) Ultro enim terra (112) fructificat primum herbam, deinde spicam, deinde plenum frumentum in spica.  29. Et quum se produxerit fructus, statim mittit falcem, quoniam adest messis.
Ira thankes erda (112) birit zi eristen grás, after thiu ehír, after thiu folcurni in themo ehíre.  Mit thiu sih framgileitit thie wahsmo, sliumo sentit ana sihhilun, wanta ázist arnzít.

3. (Mt 13 36) Tunc dimissis turbis venit in domum, et accesserunt ad eum discipuli ejus dicentes:  dissere nobis parabolam zizaniorum agri.
Thó furlazenen menigin quam in hús;  giengun thó zi imo sine jungiron sus quedante:  arsage uns ratissa beresbotono thes accares.

4. (Mt 13 37) Qui respondens ait:  qui seminat bonum semen, est Filius hominis, 38. ager autem est mundus, bonum vero semen hi sunt filii regni, zizania autem filii sunt nequam.  39. Inimicus autem qui seminavit ea est diabolus:  messis vero consummatio sæculi est, messores autem angeli sunt.  40. Sicut ergo colliguntur zizania et igne comburentur, sic erit in consummatione sæculi.
Her thó antlingenti quad:  thie thar sawit guotan samon, ther ist mannes sun, thie accar warlihho ist mittiligart, thie guoto samo thaz sint kind rihhes, thie beresboto thaz sint kind thes abuhén.  Thie fiiant thie íz sata thaz ist ther diwal, thiu árn thaz ist enti therro werolti, thie arnara thaz sint engila.  Soso arlesene sint thie beresboton inti in fiure furbrennit, só ist enti therro werolti.

5. (Mt 13 41) Mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala et eos qui faciunt iniquitatem, 42. et mittunt eos in caminum ignis:  ibi erit fletus et stridor dentium.  43. Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno (113) Patris sui.  Qui habet aures, audiat.
Sentit thie mannes sun sine engila, inti arlesent fon sinemo rihhe allu asuih inti thie thar tuont unreht, inti sentent sie in ouan fiures:  thar ist wuoft inti stridunga zeno.  Thanne rehte skinent samasó sunna in rihhe (113) iro fater.  Thie thar habe órun, thie hóre.

LXXVII

1. (Mt 13 44) Simile est regnum cælorum thesauro abscondito in agro, quem qui invenit homo abscondit, et præ gaudio illius vadit et vendit universa quæ habet et emit agrum illum.
Gilíh ist rihhi hímilo tresewe giborganemo in accare, thaz thie íz findit man gibirgit, inti bi gifehen sines gengit inti furcoufit ellu thiu hér habet inti coufit accar then.

2. (Mt 13 45) Iterum simile est regnum cælorum homini quærenti bonas margaritas.  46. Inventa autem una pretiosa margarita abiit et vendidit omnia quæ habet et emit eam.
Abur gilih ist rihhi himilo manne suohhentemo guota merigrioza.  Fundanemo thanne einemo diuremo merigrioze gieng inti furcoufta ellu thiu her habeta inti coufta thén.

3. (Mt 13 47) Iterum simile est regnum cælorum sagenæ missæ in mari et ex omni genere piscium congreganti.  48. Quam quum impleta esset educentes et secus litus sedentes elegerunt bonos in vasa, malos autem foras miserunt.
Abur gilih ist rihhi himilo seginu giworphaneru in seo inti fon allemo cunne fisgo gisamanontero.  Thiu mit diu gifullit was úznemente inti bi stedu sizente arlasun thie guoton in faz, thie ubilon úzwurphun.

4. (Mt 13 49) Sic erit in consummatione sæculi:  exibunt angeli et separabunt malos de medio justorum, 50. et mittent eos in caminum ignis:  ibi erit fletus et stridor dentium.
Só wirdit in fullidu werolti:  úzgangent engila inti arskeident ubile fon mittemen rehtero inti sentent sie in ouan fiures:  thar wirdit wuoft inti clafunga zenio.

5. (Mt 13 51) Intellexistis hæc omnia?  Dicunt ei:  etiam.  52. Ait illis:  ideo omnis scriba doctus in regno cælorum similis est homini patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera.
Furstuontut ír thisu elliu?  Quadun sie imo:  ja.  Quad her ín:  bithiu giwelih buohhari gilérter in rihhe himilo gilih ist manne fatere hiwiskes, thie thar frambringit fon sinemo tresewe niuwu inti altiu.

LXXVIII

1. (Mt 13 53) Et factum est, quum consummasset Jesus parabolas istas, transiit inde.
Ward thó, thó gifulta ther heilant theso ratissa, fuor thana.

2. (Mt 13 54) Et veniens in patriam suam (114) docebat eos in synagogis eorum, ita ut mirarentur et dicerent:  unde huic sapientia hæc (Mc 6 2) et virtutes tales, quæ per manus ejus efficiuntur?
Inti quementi in sinan fatervodil (114) lérta sie in iro samanungun, so thaz sie wuntarotun inti quadun:  wanan ist thesemo thisiu spahida inti solihiu megin, thiu thuruh sino henti werdent gifremit?

3. (Mt 13 55) Nonne hic est fabri filius?  Nonne mater ejus dicitur Maria et fratres ejus Jacob et Joseph et Simon et Judas, 56. et sorores ejus, nonne omnes apud nos sunt?  unde ergo huic omnia ista?  57. Et scandalizabantur in eo.
Eno nist these wercmeistares sun?  ja ist sín muoter ginemnit Maria inti sine bruoder Iacob inti Ioseph inti Simon inti Iudas, inti sino suester eno allo mit uns sint?  wanan thesemo alliu thisiu?  Inti warun bisuihhan in imo.

4. (Lc 4 23) Et ait illis:  utique dicetis mihi hanc similitudinem:  medice, cura te ipsum.  Quanta audivimus facta in Capharnaum, fac et hic in patria tua.
Inti quad hér ín:  zisperi quedet ir mir thiz bilidi:  lahhi, heili thih selbon.  Wuo managu gihortun wir gitanu in Capharnaun, tuo ouh híer in thínemo fatervodile.

5. (Lc 4 24) Amen dico vobis, quia nemo propheta acceptus est in patria sua (Mt 13 57) et in domo sua.
War quidu ih íu, thaz nihéin wizago antphengi ist ín sinemo fatervodile inti in sinemo hús.

6. (Lc 4 58) Et non fecit ibi virtutes multas propter incredulitatem illorum, (Mc 6 5) nisi paucos infirmos impositis manibus curavit, 6. et mirabatur propter incredulitatem eorum.
Inti ni teta thar mnanagu megin thuruh iro ungiloubon, nibi unmanage unmahtige anagilegiten hanton giheilta, inti uuntarota her thuruh iro ungiloubon.

7. (Lc 4 25) In veritate dico vobis:  multæ viduæ erant in diebus Heliæ in Israhel, quando clausum est cælum annis tribus et mensibus sex, quum facta est famis magna in omni terra, 26. et ad nullam illarum missus est (115) Helias nisi in Sarepta Sidoniæ ad mulierem viduam.
In ware quidu ih íu:  manago wituwun warun in Heliases tagun in Israhel, thó bitan was himil thriu íar inti sehs manoda, mit thiu gitan wárd mihhil hungar in alleru erdu, inti zi iro nihheineru gisentit wás (115) Helias nibi in Sarepta Sidoniæ zi wibe wituwun.

8. (Lc 4 27) Et multi leprosi erant in Israhel sub Heliseo propheta, et nemo eorum mundatus est nisi Neman Syrus.
Inti manage riobsuhtige warun in Israhel untar Heliseuse themo wizagen, inti nioman iro gireinit ward nibi Neman ther Sýr.

9. (Lc 4 28) Et repleti sunt omnes in synagoga ira hæc audientes.  29. Et surrexerunt et ejecerunt illum extra civitatem, et duxerunt illum usque ad supercilium montis supra quem civitas illorum erat ædificata, ut præcipitarent eum.  30. Ipse autem transiens per medium eorum ibat.
Thó wurdun sie gifulte alle in theru samanungu gibuluhti thisu horente.  Inti arstuontun inti arwurphun inan uz fon thero burgi, inti leitun inan unzan zi thero brawu thes berges ufan then iro burg was gizimbrotiu, thaz sie inan nidarforscurctin.  Thanan hér farenti thuruh mittilodi iro fuor.

LXXIX

1. (Mt 14 1) In illo tempore Herodes tetrarcha (Mc 6 17) misit ac tenuit Johannem et vinxit eum in carcerem propter Herodiadem uxorem Philippi fratris sui, quia duxerat eam.  18. Dicebat enim Johannes Herodi:  (Mt 14 4) non licet tibi habere eam.
In thero ziti Herodes tetrarcha santa inti nám Iohannem inti giheftita inan in carcare umbi Herodianem Philippes quenun sines bruoder, bithiu hér halota sia.  Quad Iohannes Herode:  nist thir arloubit sia zi habenne.

2. (Mc 6 19) Herodes autem insidiabatur illi et volebat occidere eum, nec poterat.  (Mt 14 5) Timebat enim populum, quia sicut prophetam eum habebant.
Herodias fareta sín inti wolta inan arsláhan, ni mohta:  forhta thén liut, wanta her inan habeta samaso wizzagon.

3. Similiter et Herodes volens eum occidere metuebat (Mc 6 20) sciens eum virum justum et sanctum, et custodiebat eum et audito eo multa faciebat et libenter eum audiebat.
Sama Herodes wollenti inan arslahan, forhta imo wizenti inan rehtan man inti heilagan, inti hielt inan inti gihorentemo imo thaz hér managu teta, inti lustlihho hórta inan.

4. (Mc 6 21) Et quum dies (116) oportunus accidisset, Herodes natalis sui cenam fecit principibus et tribunis et primis Galilææ.
Inti sósó thó tág (116) gilumphlih giburita, Herodes sinero giburti gouma teta then heriston inti then giereton inti then furiston Galileæ.

5. (Mc 6 22) Quumque introisset filia ipsius Herodiadis et saltasset et placuisset Herodi simulque recumbentibus, rex ait puellæ: pete a me quod vis, et dabo tibi.  23. Et juravit illi:  quia quicquid petieris dabo tibi, licet dimidium regni mei.
Sósó thó íngieng dohter thera selbun Herodiadis inti gisalzota inti thaz gilihheta Herode inti then saman sizzenton, ther cuning quad themo magatine:  biti fon mir thaz thu wili, inti ih gibu thír.  Inti giswor iru, thaz só waz só thú bitis só gibu ih thir, thoh thoh halftanod mines rihhes.

6. (Mc 6 24) Quæ quum exisset, dixit matri suæ: quid petam?  At illa dixit:  caput Johannis Baptistæ.
Só siu úzgieng, quad zi ira muoter:  wáz bitu ih?  Inti siu quad:  houbit Iohannes thes toufares.

7. (Mc 6 25) Quumque introisset statim cum festinatione ad regem petivit dicens:  volo ut protinus des mihi in disco caput Johannis Baptistæ.
Só siu tho íngieng sár mit ilungu zi themo cuninge, bát inan quedenti:  ih wili thaz thu sliumo gebes mir in diske Iohannes houbit thes toufares.

8. (Mc 6 26) Et contristatus est rex, propter juramentum autem et simul recumbentes noluit eam contristare.
Inti ward gitruobit ther cuning, thuruh then eid thoh inti thie thar saman sazun ni wolta sia gitruoben.

9. (Mt 14 10) Misitque (Mc 6 27) speculatorem (Mt 14 10) et decollavit Johannem in carcere.  11. Et allatum est caput ejus in disco et datum est puellæ, (Mc 6 28) et dedit matri suæ.
Inti santa sinan wartari inti forhóubitota Iohannem in themo carcare.  Inti ward tho brungan sín houbit in diske inti ward gigeban themo magatine, inti siu gáb íz ira muoter.

10. (Mt 14 12) Et accedentes discipuli ejus tulerunt corpus ejus et sepelierunt illud (Mc 6 29) in monumento, (Mt 14 12) (117) et venientes nuntiaverunt Jesu.
Inti zuogangante sine jungiron namun sina líh inti bigruobun then in grabe, (117) in quemente cunditun themo heilante.

11. (Lc 9 7) Audivit autem Herodes famam Jesu et omnia quæ fiebant ab eo, et hæsitabat, eo quod diceretur 8. a quibusdam quod Johannes surrexit a mortuis, a quibusdam vero quia Helias apparuit, ab aliis autem quod propheta unus de antiquis surrexit.
Thó gihórta Herodes marida thes heilantes inti allu thiu dar wurdun fon imo, inti zwéhota, wanta bithiu gisprohhan was fon sumalihhen thaz Iohannes arstuont fon toten, fon sumalihhen ouh thaz Helias sih arovgta, fon anderen ouh thaz ein wizago fon alten arstuont.

12. (Lc 9 9) Et ait Herodes:  Johannem ego decollavi:  quis autem est iste de quo audio ego talia?  et quærebat videre eum.
Tho quad Herodes:  íh arhoubitota Iohannem:  wer ist thanne these fon themo ih gihoru solihú? inti suohta zi gisehanne inan.

13. (Mt 14 13) Quod quum audisset Jesus, secessit inde in navicula in locum desertum seorsum.  Et quum audissent turbæ, secutæ sunt eum pedestres de civitatibus.
Só thaz thó gihorta ther heilant, fuor thanan in skeffe in wuosta stat suntiringun.  Soso tház tho gihortun thio menigi, folgetun imo fuozfendon fon then burgin.

14. (Mt 14 14) Et exiens vidit turbam multam, et misertus est ejus et curavit languidos eorum.
Inti úzganganter gisah mihhila menigi, inti miltita iru inti heilta iro siohhon.

LXXX

1. (Mt 14 15) Vespere autem facto (Lc 9 12) accedentes duodecim dixerunt illi:  dimitte turbas, ut euntes in castella villasque quæ circa sunt divertant et inveniant escas, quia hic in loco deserto sumus.
Abande giwortanemo zuogangente thie zweliui quadun imo:  furláz theso menigi, thaz sio farento in burgi inti in thorf thiu thar umbi sint sih giwenten inti finden phruonta, bithiu wir hier in wuosteru steti birumes.

2. (Mt 14 16) Jesus autem dixit illis:  non habent necesse ire:  date illis vos manducare.
Tho quad ín ther heilant:  sie ni habent thurfti zi faranne:  gebet ír ín ezzan.

3. (Jn 6 7) Respondit ei Philippus:  (118) ducentorum denariorum panes non sufficiunt eis, ut unusquisque modicum quid accipiat.
Thó antwurtita imo Philippus:  (118) zweihunt phendingo brót ni gimugun ín, thaz iro einero giúuelih luziles wáz inphahé.

4. (Mc 6 38) Et dicit eis:  quot panes habetis?  (J. 6, 8.) Dicit ei unus e discipulis ejus, Andreas, frater Simonis Petri:  9. est puer unus hic, qui habet quinque panes hordeaceos et duos pisces:  sed hæc quid sunt inter tantos, (Lc 9 13) nisi forte nos eamus et emamus in omnem hanc turbam escas.  (Mt 14 18) Qui ait eis:  afferte illos mihi huc.
Tho quad her ín:  wuo managu brot hábet ír?  Quad imo einer fon sinen jungiron, Andreas, bruoder Simones Petres:  hier ist ein kneht, ther habet fimf leiba girstine inti zwene fisca:  noba waz sint thisiu untar só managen, ni si tház wír fáremes inti coufemes in allo theso menigi phruonta.  Hér quad ín:  bringet sie mír héra.

5. (Mc 6 39) Et præcepit illis ut accumbere facerent omnes secundum contubernia supra viride fenum, 40. et discubuerunt in partes per centenos et per quinquagenos.
Inti gibót her ín thaz sizzen tatin after gisellaskefin úfan gruonemo grase, inti sazun sie in teil thuruh zehenzuge inti thuruh fimfzuge.

6. (Lc 9 16) Acceptis autem quinque panibus et duobus piscibus respexit in cælum et benedixit illis, et fregit et distribuit discipulis, (Mt 14 19) discipuli autem turbis.  20. Et manducaverunt omnes et saturati sunt;  tulerunt reliquias duodecim cophinos fragmentorum plenos.  21. Manducantium autem fuit numerus quinque milia virorum exceptis mulieribus et parvulis.
Inphanganen thó fimf brótun inti zwein fiscun scouwota in himil inti giwihita siu, inti bráh inti ziteilta sinen jungiron, thie jungiron thó then menigin.  Inti ázun sie alle inti wurdun gisatote;  namun sie thie áleiba, zwelif birila thero broccono folle.  Thero ezentero wás zala fimf thusunta gommanno úzan wíb inti luzilu kind.

7. (Mt 14 22) Et statim jussit discipulos ascendere in navicula (119) et præcedere eum trans fretum (Mc 6 45) ad Bethsaidam, (Mt 14 22) donec dimitteret turbas.
Inti sár gibót hér thie jungiron stigan in skéf (119) inti furifaran inan ubar then seo zi Bethsaidu, unz az her furliezi thie menigi.

8. (Jn 6 14) Illi ergo homines quum vidissent quod fecerat signum, dicebant:  quia hic est vere propheta qui venturus est in mundum.  15. Jesus autem quum cognovisset quia venturi essent, ut raperent eum et facerent eum regem, fugit, (Mt 14 23) et dimissa turba ascendit in montem solus orare.
Thie man tho sie gisahun thaz her teta zeihhan, quadun, thaz these ist wárlihho wizago thie thar zuowert ist in mittiligart.  Ther heilant tho, soso her thaz inkanta thaz sie zuowerte warun, thaz sie fiengin inan inti tatin inan cuning, floh, inti furlazaneru thero menigi steig in berg eino beton.

LXXXI

1. (Mt 14 23) Vespere autem facto solus erat ibi.  24. Navicula autem in medio mari jactabatur fluctibus;  erat enim contrarius ventus.
Abande giwortanemo eino was her thar.  Thaz skef in mittemo sewe was giworphozit mit then undon:  was in widarwart wint.

2. (Mt 14 25) Quarta autem vigilia noctis (Mc 6 48) videns eos laborantes venit ad eos ambulans supra mare et volebat præterire eos.  (Mt 14 26) Et videntes eum supra mare ambulantem turbati sunt dicentes, quod phantasma est, et præ timore clamaverunt.  27. Statimque Jesus locutus est eis dicens:  habete fiduciam, ego sum, nolite timere.
In thero fiordun wahtu thero naht gisehenti sie winnente quam zi ín ganganter oba themo sewe inti wolta furigangan sie.  Inti sie gisehente inan oba themo sewe gangantan gitruobte wurdun quedente, thaz iz giskin ist, inti bi forhtun arriofun.  Inti sár tho ther heilant sprah ín quedenti:  habet ír beldida, ih bím iz, ni curet íu forhten.

3. (Mt 14 25) Respondens autem Petrus dixit:  Domine, si tu es, jube me venire ad te super aquas.  29. At ipse ait:  veni!  Et descendens Petrus (120) de navicula ambulabat super aquam, ut veniret ad Jesum.
Antwurtenti thó Petrus quad:  trohtin, ob thúz bist, heiz mih queman zi thir ubar thisiu wazzar.  Thara widar her thó quad:  quim!  Inti nidarstiganter Petrus (120) fon themo skefe gieng oba themo wazare, thaz her quami zi themo heilante.

4. (Mt 14 30) Videns vero ventum validum timuit, et quum cœpisset mergi, clamavit dicens:  Domine, salvum me fac!  31. Et continuo Jesus extendens manum apprehendit eum et ait illi:  modice fidei, quare dubitasti?  32. Et quum ascendissent in naviculam, cessavit ventus, (Jn 6, 21.) et statim fuit navis ad terram in quam ibant.
Gisehenti hér thó wint mahtigan forhta imo, inti so her bigonda sinkan, riof quedanter:  truhtin, heilan tuo mih!  Inti sliumo ther heilant thenenti sina hant fieng inan inti quad imo:  luziles gilouben, bihiu zwehotus thú? Inti so sie thó gistigun in skef, bilán ther wint, inti sár wás thaz skef zi lante zi themo sie fuorun.

5. (Mt 14 33) Qui autem in navicula erant, venerunt et adoraverunt eum dicentes:  vere Filius Dei es.
Thie thar in themo skefe warun, quamun inti betotun inan quedante:  zi wáre gotes sún bist.

LXXXII

1. (Mt 14 34) Et quum transfretassent, venerunt in terram Gennesar.  35. Et quum cognovissent eum viri loci illius, miserunt in universam regionem illam et obtulerunt ei omnes male habentes;  36. et rogabant eum, ut vel fimbriam vestimenti ejus tangerent, et quicunque tetigerunt, salvi facti sunt.
Inti só sie thó ubarferitun, quamun in lant Genesár.  Inti sósó inan incantun man thera steti, santun in allaz thaz gewi inti brahtun imo alle ubil habente, inti batun inan thaz sie thoh tradon sines giwates ruortin, inti só welihhe ín biruortun, heile wurdun.

2. (Jn 6 22) Altera die turba quæ stabat trans mare vidit quia navicula alia non erat ibi nisi una, et quia non introisset cum discipulis suis Jesus in navem, sed soli discipuli ejus (121) abissent.
In themo andaremo tage thiu menigi thiu thar stuont anderhalb thes sewes gisah thaz thar ander skef ni wás nibi einaz, inti thaz ni gieng mit sinen jungiron ther heilant in thaz skef, nibi einon sine jungiron (121) thanan fuorun.

3. (Jn 6 23) Aliæ vero supervenerunt naves a Tiberiade juxta locum ubi manducaverant panem gratias agentes Domino.  24. Quum ergo vidisset turba quia Jesus non esset ibi neque discipuli ejus, ascenderunt naviculas et venerunt Capharnaum quærentes Jesum.  25. Et quum invenissent eum trans mare, dixerunt ei:  rabbi, quando huc venisti?
Andaru ouh ubar thaz quamun skef fon Tyberiade bi thero steti thar sie azun thaz brót thanca tuonte truhtine.  Só thó gisah thiu menigi thaz ther heilant thar ni wás noh sine jungiron, stigun in skef inti quamun zi Capharnaum suohhente then heilant.  Inti so sie inan fundun ubar seo, quadun imo:  meistar, wanne quami thú héra?

4. (Jn 6 26) Respondit eis Jesus et dixit:  amen amen dico vobis, quæritis me non quia vidistis signa, sed quia manducastis e panibus et saturati estis.  27. Operamini non cibum qui perit, sed qui permanet in vitam æternam, quem Filius hominis vobis dabit, hunc enim Pater signavit Deus.
Antwurtita ín ther heilant inti quad:  wár wár quidu ih íu, ír suohhet mih nalles bithiu ír gisahut zeihhan, nibi bithiu ír azut fon then brotun inti sate wurdut.  Wirket ír nalles thaz muos thaz furwirdit, nibi thaz thuruhwonet in ēwinaz líb, thaz mannes sun íu thanne gibit, then thie fater zeihhonota gót.

5. (Jn 6 28) Dixerunt ergo ad eum:  quid faciemus, ut operemur opera Dei?  29. Respondit Jesus et dixit eis:  hoc est opus Dei, ut credatis in eum quem misit ille.  30. Dixerunt ergo ei:  quod ergo tu facis signum, ut videamus et credamus tibi?  quid operaris?  31. Patres nostri manna manducaverunt (122) in deserto, sicut scriptum est:  panem de cælo dedit eis manducare.
Quadun sie thó zi imo:  waz tuomes, thaz wir wirkemes gotes werc?  Antuurtita ther heilant inti quad in:  thiz ist gotes werc, thaz ir giloubet in inan then hér santa.  Quadun sie thó imo:  waz zeihhano wirkis thú, thaz wir gisehemes in giloubemes thir?  waz wírkis?  Unsera fatera manna ázun (122) in wuostunnu, só giscriban ist:  brot fon himile gáb her ín ezzan.

6. (Jn 6 32) Dixit ergo eis Jesus:  amen amen dico vobis, non Moyses dedit vobis panem de cælo, sed Pater meus dat vobis panem de cælo verum.  33. Panis enim Dei est qui descendit de cælo et dat vitam mundo.  34. Dixerunt ergo ad eum:  Domine, semper da nobis panem hunc.
Quad in ther heilant:  wár wár quidu ih íu, nalles Moyses gab íu brot fon himile, nibi fater miner gibit íu brót fon himile wáraz.  Brót gotes ist thaz thar nidarstigit fon himile inti gibit líb mittiligarte.  Quadun sie tho zi imo:  truhtin, simbales gíb úns thesan leib.

7. (Jn 6 35) Dixit autem eis Jesus:  ego sum panis vitæ; qui veniet ad me, non esuriet, et qui credit in me non sitiet unquam.  36. Sed dixi vobis, quia et vidistis me et non credidistis.  37. Omne quod dat mihi Pater ad me veniet, et eum qui venit ad me non ejiciam foras.  38. Quia descendi de cælo, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me.  39. Hæc est autem voluntas ejus qui misit me Patris, ut omne quod dedit mihi, non perdam ex eo, sed resuscitem illum novissimo die.  40. Hæc est enim voluntas Patris mei qui misit me, ut omnis qui videt filium et credit in eum, habeat vitam æternam, et resuscitabo eum in novissimo die.
Quad in thó ther heilant:  ih bím leib libes;  thie thar quimit zi mir, ni wirdit hungarager, inti ther in mih giloubit ni wirdit ío thurstager.  Nibi ih quad íu, thaz ir gisahut mih inti ni giloubet.  Ál thaz mir gibit thie fater quimit zi mir, inti then thie thar quimit zi mir ni arwirphu ih úz.  Wanta ih nidarsteig fon himile, nalles thaz ih wirke minan willon, nibi thes willon thie mih santa.  These willo ist thes ther thie mih santa fateres, thaz al thaz her mir gáb, ih ni furliose fon themo, nibi thaz ih arweke then in themo jungisten tage.  These willo ist mines fater thie thar mih santa, thaz giwelih ther thie gisihit then sun inti giloubit in inan, habe ēwinaz líb, inti arweku ih inan in themo lezisten tage.

8. (Jn 6 41) (123) Murmurabant ergo Judæi de illo quia dixisset:  ego sum panis qui de cælo descendi.  42. Et dicebant:  nonne hic est Jesus filius Joseph, cujus nos novimus patrem et matrem?  Quomodo ergo dicit hic:  quia de cælo descendi?
(123) Murmurotun tho thie Iudei fon imo bithiu her quad:  ih bim thaz brót thaz fon himile nidarsteig, inti quadun:  eno nist these Jesus Iosebes sun, thes wir wizumes fater inti muoter?  wuo quidit theser, thaz ih fon himile nidarsteig?

9. (Jn 6 43) Respondit ergo Jesus et dixit eis:  nolite murmurari in invicem.  44. Nemo potest venire ad me, nisi Pater qui misit me traxerit eum, et ego resuscitabo eum novissimo die.  45. Est scriptum in prophetis:  et erunt omnes docibiles Dei.  Omnis qui audivit a Patre et didicit, venit ad me.  46. Non quia Patrem vidit quisquam, nisi is qui est a Deo, hic vidit Patrem.
Antwurtita ther heilant inti quad in:  ni curet ir murmuron untar zuisgen:  nioman mag queman zi mir, nibi thie fater ther mih santa ziohe inan, inti ih arweku inan in themo lezisten tage.  Ist giscriban in wizagon:  inti werdent thanne alle lirige gotes.  Giwelih ther gihorta fon themo fatere in gilerneta, quimit zi mir.  Nalles thaz then fater gisah einiger, nibi ther thie thar ist fon gote, ther gisah then fater.

10. (Jn 6 47) Amen amen dico vobis:  qui credit in me, habet vitam æternam.  48. Ego sum panis vitæ. 49. Patres vestri manducaverunt in deserto manna et mortui sunt:  50. hic est panis de cælo descendens, ut si quis ex ipso manducaverit, non moriatur.  51. Ego sum panis vivus, qui de cælo descendi.  52. Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in æternum, et panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita.
War war quidu ih íu:  ther in mih giloubit, ther habet ēwinaz lib.  Ih bim leib libes.  Íuware fatera azun in wuostunnu manna inti sturbun:  hier ist leib fon himile nidarstiganter, thaz só wér fon themo selben ezze, ni sterbe.  Ih bim ther lebento leib ther fon himile nidarsteig.  Só wér só izzit fon thesemo brote, lebet in ewidu, inti thaz brót thaz ih gibu, thaz ist mín fleisc bi mittiligartes lib.

11. (Jn 6 53) Litigabant ergo Judæi dicentes ad invicem:  (124) quomodo potest hic nobis carnem suam dare ad manducandum?  54. Dixit ergo eis Jesus:  amen amen dico vobis, nisi manducaveritis carnem Filii hominis et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis.  55. Qui manducat meam carnem et bibet meum sanguinem, habet vitam æternam, et ego resuscitabo eum in novissimo die.  56. Caro enim mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus.  57. Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in illo.  58. Sicut misit me vivens Pater et ego vivo propter Patrem, et qui manducat me et ipse vivet propter me.  59. Hic est panis qui de cælo descendit:  non sicut manducaverunt patres vestri manna, et mortui sunt:  qui manducat hunc panem, vivet in æternum.
Stritun tho thie Iudei untar zuisgen quedante:  (124) wuo mag these uns sín fleisc geban zi ezzanne?  Tho quad ín ther heilant:  wár wár quidu ih íu, ni si thaz ír ezzet fleisc mannes sunes inti trinket sín bluot, ni habet ír thanne líb in íu.  Thér thar izzit min fleisg inti trinkit min bluot, habet ēwin lib, inti ih arweccu inan in themo jungisten tage.  Min fleisg warlicho ist muos inti min bluot warlicho ist trang.  Thér thar izzit min fleisg inti trinkit min bluot, in mir wonet inti ih in imo.  Soso mih santa lebanti fater inti ih leben thuruh then fater, inti thér thar mih izzit, inti her lebet thuruh mih.  Thiz ist brot thaz fon himile nidarsteig:  nalles soso azzun hiuwara fatara manna inti sturbun:  thér thar izzit thiz brot, lebet zi ewidu.

11a. (Jn 6 60) Hæc dixit in synagoga docens in Capharnaum.  61. Multi ergo audientes e discipulis ejus dixerunt:  durus est hic sermo, quis potest eum audire?  62. Sciens autem Jesus apud semetipsum quia murmurarent de hoc (125) discipuli ejus, dixit eis:  hoc vos scandalizat?  63. Si ergo videritis Filium hominis ascendentem ubi erat prius?  64. Spiritus est qui vivificat, caro non prodest quicquam:  verba quæ ego locutus sum vobis Spiritus et vita sunt.  65. Sed sunt quidam e vobis qui non credunt.  66. Et dicebat:  propterea dixi vobis, quia nemo potest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo.
Thisu quad he in samanungu lerenti in Capharnaum.  Manege gihorente fon sinen jungiron quadun:  hart ist thiz wort, wer mag thaz gihoren?  Wizzanti heilant mit imo selbomo thaz murmorotun fon thiu (125) sina jungoron, quad in:  thaz ist hiu aswih?  Oba ir gisehat then mannes sun úfstiganten thar he ér was?  Geist ist the dár libfestigot, fleisg nist biderbi íowiht;  wort thiu ih sprah iu, geist inti lib sint.  Ouh suma sint fon iu thie dar ni giloubent.  Inti quad:  bidiu quad ih iu, wanta neoman ni mag biquemen zi mir, niba imo werda gigeban fon minemo fater.

12. (Jn 6 67) Ex hoc multi discipulorum ejus abierunt retro et jam non cum illo ambulabant.  68. Dixit ergo Jesus ad duodecim:  nunquid et vos vultis abire?  69. Respondit ergo Simon Petrus:  Domine, ad quem ibimus?  verba vitæ æternæ habes, 70. et nos credimus, et cognovimus quia tu es Christus Filius Dei.  71. Respondit eis Jesus:  nonne ego vos duodecim elegi?  et e vobis unus diabolus est.  72. Dicebat autem Judam Simonis Iscariotis;  hic enim erat traditurus eum, quum esset unus de duodecim.
Fon thanan manege sinero jungerono fuorun widar inti giu nalles mit imo giengun.  Quad dér heilant ad duodecim:  eno nu wollet ir faran?  Antuurtenti Simon Petrus:  trohtin, zi wemo farames?  wort ēwines libes habes, inti wir giloubtomes inti vorstuontumes wanta thu bis Crist gotes sun.  Antuurtenti in der heilant:  eno nu ih iuwih zwelifi gicoos?  inti fon iu ein tiwal ist.  Quad warlicho Iudam Simonem Scariothen, dér was selanti inan mit thiu was ein fon then zwelifin.

LXXXIII

1. (Lc 11 37) (126) Rogavit autem illum quidam Pharisæus ut pranderet apud se.  Et ingressus recubuit.  38. Pharisæus autem cœpit intra se reputans dicere, quare non baptizatus esset ante prandium.
(126) Bat inan sum Phariseus thaz he goumoti mit imo.  Inti ingieng inti gisaz.  Bigonda the Phariseus innan imo hahtonti queden:  bi hiu ni wari thu githwagan eer goumu?

2. (Lc 11 39) Et ait Dominus ad illum:  nunc vos Pharisæi quod de foris est calicis et catini mundatis, quod autem intus est vestrum, plenum est rapina et iniquitate.  40. Stulti!  nonne qui fecit quod de foris est, etiam id quod de intus est fecit?  41. Verumtamen quod superest, date eleemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis.
Inti quad trohtin zi imo:  nu ir Pharisei thaz dar uzzana ist thes keliches inti thero scuzzilun subret, thaz dar warlicho innan iu ist, fol ist notnunfti inti unrehte.  Tumbe!  eno nu the teta thaz dar uzzana ist, giwesso thaz thaz dar innana ist teta?  Thoh widoro thaz ubiri ist gebet elimosinam, inti senu elliu gisubritiu werdant iu.

LXXXIV

1. (Mc 7 1) Pharisæi et quidam de scribis venientes ab Hierosolymis, 2. et quum vidissent quosdam e discipulis communibus manibus, id est non lotis manibus, manducare panes, vituperaverunt (Mt 15 1) dicentes:  2. quare discipuli tui transgrediuntur traditionem seniorum?  non enim lavant manus suas, quum panem manducant.
Pharisei inti sume fon then scribis quemente ab Hierusolimis, inti mittiu see gisahun sume fon sinen jungoron mit unsubren hantun, thaz ist ni giwasganen hantun, ezzan brot, lastrotun sie sus quedente:  bi hiu thine jungoron ubargangent lera altero?  ni wasgent iro henti, mittiu se brot ezzant.

2. (Mc 7 3) Ipse autem respondens ait illis:  quare et vos transgredimini mandatum Dei propter (127) traditionem vestram?  nam Deus dixit:  4. honora patrem et matrem, et qui maledixerit patri vel matri, morte moriatur.
He warlicho antwurtenti quad in:  bi hiu ir ubargangent gotes bibot thuruh (127) iuwar gisasznissi?  bidiu got quad:  eere thinan fater inti muoter, inti de dar fluochot sinemo fater inti muoter, dode arsterbe.

3. (Mc 7 5) Vos autem dicitis:  quicunque dixerit patri vel matri:  munus quodcunque est e me tibi proderit, 6. et non honorificabit patrem suum aut matrem, et irritum fecistis mandatum Dei propter traditionem vestram.
Ir giwesso quedent:  so wer so quidit sinemo fater inti muoter:  so welih geba so ist fon mir, thir ist biderbi, inti ni eeret sinan fater inti muoter, inti gimerrit tatun gotes bibot thuruh iuwar gisaznissi.

4. (Mc 7 3) Pharisæi enim et omnes Judæi nisi crebro lavent manus non manducant, tenentes traditionem seniorum, 4. et a foro nisi baptizentur non comedunt, et alia multa quæ tradita sunt illis servare, baptismata calicum et urceorum, et æramentorum et lectorum, 8. et alia his similia faciunt multa;  (Mt 15 6) irritum fecistis mandatum Dei propter traditionem vestram.
Thie Pharisei inti alle Iudei nobe see oftto wasgen iro henti ni ezzant, habente gisaznissi altero, inti fon strazu noba sih githuahan ni ezzant, inti andriu manigu thiu gigebanu sint in zi haltanne, wasgan kelicho inti urceolo inti erfazzo inti betteo, inti andriu gilichu then tuont manigiu, inti gimerrit tatun gotes bibot thuruh iuwar gisaznissi.

5. (Mc 7 7) Hypocritæ! bene prophetavit de vobis Esaias dicens:  8. populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me;  9. sine causa autem colunt me docentes doctrinas mandata hominum, (Mc 7 8) relinquentes enim mandatum Dei (128) tenetis traditionem hominum.
Lichazera!  wola wizogota fon îu Esaias quedanti:  thiz folc mit leffurun eeret mih, iro herza ist uerro fon mir;  uzzan sacha bigangent mih, lerente lerunga inti manno bibot;  forlazzente warlicho gotes bibot (128) habet manno gisaznissi.

6. (Mt 15 10) Et convocatis ad se turbis dixit eis:  audite et intellegite.  11. Non quod intrat in os, coinquinat hominem, sed quod procedit ex ore, hoc coinquinat hominem.
Inti giladoten zi imo menigin quad in:  gihoret inti vorstantent.  Nalles thaz ingengit in mund, giunsubrit man, ouh thaz dar uzgengit fon themo munde, unsubrit man.

7. (Mt 15 12) Tunc accedentes discipuli ejus dixerunt ei:  scis quia Pharisæi audito verbo scandalizati sunt?  13. At ille respondens ait:  omnis plantatio quam non plantavit Pater meus cælestis eradicabitur.  14. Sinite illos:  cæci sunt, duces cæcorum.  Cæcus autem si cæco ducatum præstet, ambo in foveam cadunt.
Tho zuogangente sina jungoron quadun imo:  weistu thaz the Farisei gihortemo worte sint biswichana?  Er tho antwurtenti quad:  eogilih flanzunga the dar ni flanzoota min fater himilisch, aruurzolot wirdit.  Lazet sie, sie sint blinte inti blintero leitidon.  Blinter oba blintemo leitidon forgibit, beidae in gruobe uallent.

8. (Mc 7 17) Et quum introisset in domum a turba, interrogabat eum (Mt 15 15) Petrus:  edissere nobis parabolam istam.  16. At ille dixit:  adhuc et vos sine intellectu estis?  17. Non intellegitis?  omne quod in os intrat in ventrem vadit et in secessum emittitur;  18. quæ autem procedunt de ore, de corde exeunt, et ea coinquinant hominem.
Inti mittiu ingeng in huus fon dero menigi, tho fragata inan Petrus:  arsage uns thesa ratissa.  Er quad tho:  inti ir birut noh uzan vorstantnissi?  ni vorstantent ir?  al daz in mund inget, in wamba uerit inti in uzgang wirdit gisentit;  thiu dar framgangent fon themo munde, fon themo herzen uzgangent, inti thiu unsubrent man.

9. (Mc 7 19) De corde enim exeunt cogitationes malæ, homicidia, adulteria, fornicationes, furta, falsa testimonia, (Mc 7 22) avaritia, nequitiæ, dolus, (129) impudicitia, oculus malus, blasphemia, superbia, stultitia.  (Mt 15 20) Hæ sunt quæ coinquinant hominem, non lotis autem manibus manducare non coinquinat hominem.
Fon herzen uzgangent ubila githanca, manslahti, forligiri, huor, thiuba, luggiu giwiznissu, girida, balarati, feichan, (129) uncusgida, ubil ouga, bismarunga, ubarhuht, tumpnissi.  Thisiu sint thiu dar unsubrent man, nalles mit ungiwasganen hantun ezzan ni unsubrit man.

LXXXV

1. (Mt 15 21) Et inde surgens abiit in partes Tyri et Sidonis.
Thanan arstantanti fuor in thiu enti Tyri et Sidonis.

2. (Mt 15 22) Et ecce mulier Chananæa (Mc 7 26) gentilis, Syrophœnissa genere (Mt 15 22) clamavit dicens:  miserere mei Domine fili David, filia mea male a dæmonio vexatur.
Inti senu tho wib heidin Syrophenissa cunne reof quedenti:  milti mir, trohtin sun Dauides, min tohter ubilo fon themo tiwale giweigit ist.

3. (Mt 15 23) Jesus autem non respondit ei verbum, et accedentes discipuli ejus rogabant eum dicentes:  dimitte eam, quia clamat post nos.  24. Ipse autem respondens ait:  non sum missus nisi ad oves quæ perierant domus Israhel.
Ther heilant ni gab iru nihhein antwurti, inti giengun tho sina jungoron, batun inan quedente:  forlaz sie, wanta siu ruofit after uns.  Her tho antwurtanti inti quad:  ni bin gisentit noba zi scafun thiu dar vorwurdun Israhelo huses.

4. (Mt 15 25) At illa venit et adoravit eum dicens:  Domine, adjuva me!  (Mc 7 27) Qui dixit:  sine prius saturari filios.  (Mt 15 26) Non est enim bonum sumere panem filiorum et mittere canibus.  27. At illa dixit:  etiam, Domine, nam et catelli edunt de micis quæ cadunt de mensa dominorum suorum.  28. Et tunc ait illi:  o mulier, magna est fides tua, fiat tibi sicut vis.  Et sanata est filia illius ex illa hora.
Siu quam tho inti betota inan quedenti:  trohtin, hilf mir.  Er quad tho:  laz eer thiu kind gisatotiu werden.  Nist guot zi nemenna thero ckindo brot inti zi werfenna huntun.  Siu quad tho:  zisperi, trohtin, wanta welfa ezzant fon brosmun theo dar fallent fon discu iro herono.  Tho quad iru:  wib, mihil ist thin giloubo, wesa dir so du wili.  Inti was tho giheilit iro tohter fon dero ziti.

LXXXVI

1. (Mc 7 31) (130) Et iterum exiens de finibus Tyri venit per Sidonem ad mare Galilææ inter medios fines Decapoleos.  32. Et adducunt ei surdum et mutum et deprecabantur eum ut imponat illi manum.  33. Et apprehendens eum de turba seorsum misit digitos suos in auriculas et exspuens tetigit linguam ejus.  34. Et suspiciens in cælum ingemuit et ait illi:  ephphetha, quod est adaperire.  35. Et statim apertæ sunt aures ejus et solutum est vinculum linguæ ejus, et loquebatur recte.
(130) Inti abur uzgangenti fon marcun Tyri quam thuruh Sidonem zemo sewe Galileæ untar mitte marca zehen burgo.  Tho brahtun zi imo touban inti stumman inti batun in thaz he sina hant anan inan legiti.  Er tho nam inan fon thero menigi suntrigun, santa sina uingara in sina orun inti uzspiwanti ruorta sina zungun.  Scouwonti in himil sufttota inti quad imo:  effeta, thaz ist intuo.  Inti tho sliumo giofnotun sih sinu orun inti zilosta sih gibenti sineru zungun, inti sprah rehto.

2. (Mc 7 36) Et præcepit illis ne cui dicerent;  quanto autem eis præcipiebat tanto magis plus prædicabant 37. et eo amplius admirabantur dicentes:  bene omnia fecit, et surdos fecit audire et mutos loqui.
Gibot her in tho thaz sie niheinagamo ni sagatin;  so her iz mer forbót so sie iz mer predigotun inti eo so mer wuntorotun sus quedente:  alliu teta wola, inti touba teta horente inti stumma sprechente.

LXXXVII

1. (Jn 4 4) Oportebat autem eum transire per Samariam.  5. Venit in civitatem Samariæ quæ dicitur Sichar, juxta prædium quod dedit Jacob Joseph filio suo.  6. Erat ibi fons Jacob.  Jesus ergo fatigatus ex itinere sedebat sic super fontem;  hora erat quasi sexta.
Gilamf inan uaran thuruh Samariam.  Inti quam tho in burg Samariae thiu dar ist giquetan Sychar, nah uodile den dar gab Iacob Iosebe sinemo sune.  Was dar brunno Iacobes.  Der heilant was giweigit fon dero wegeuerti, saz so oba themo brunnen;  was tho zit nah sehsta.

2. (Jn 4 7) Venit mulier de Samaria haurire aquam.  Dicit ei Jesus:  da mihi bibere.  (131) 8. Discipuli enim ejus abierant in civitatem, ut cibos emerent.  9. Dicit ergo ei mulier illa Samaritana:  quomodo tu Judæus quum sis bibere a me poscis quæ sum mulier Samaritana?  non enim coutuntur Judæi Samaritanis.
Quam tho wib fon Samariu sceffen wazzar.  Tho quad iru der heilant:  gib mir trinkan.  (131) Sine jungoron giengun in burg, thaz sie muos couftin.  Tho quad imo wib thaz samaritanisga:  weo thu mit thiu Iudeisg bis trinkan fon mir bitis, mit thiu bin wib samaritanisg?  ni ebanbruchent Iudei Samaritanis.

3. (Jn 4 10) Respondit Jesus et dixit ei:  si scires donum Dei et quis est qui dicit tibi:  da mihi bibere, tu forsitan petisses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam.  11, Dicit ei mulier:  Domine, neque in quo haurias habes et puteus altus est:  unde ergo habes aquam vivam?  12. Nunquid tu major es patre nostro Jacob qui dedit nobis puteum, et ipse ex eo bibit et filii ejus et pecora ejus?
Tho antlingita ther heilant inti quad iru:  oba thu wessis gotes geba inti wer ist the dir quidit:  gib mir trinkan, thu odowan batis fon imo thaz he dir gabi lebenti wazzar.  Tho quad imo thaz wib:  hérro, thu nu ni habes mit hiu scefes inti thiu fuzze teof ist:  wanan habes lebenti wazzar?  Eno thu bistu mera unsaremo fater Iacobe the dar gab uns den phuzi:  her tranc fon imo inti sina suni inti sin fihu.

4. (Jn 4 13) Respondit Jesus et dixit ei:  omnis qui bibet ex aqua hac sitiet iterum, qui autem biberit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiet in æternum, 14. sed aqua quam ego dabo ei fiet in eo fons aquæ salientis in vitam æternam.
Tho antwurtanti der heilant in quad iru:  giwelih de dar trinkit fon wazzare thesemo, thurstit inan abur, de dar trinkit fon thesemo wazzare thaz ih gibu, ni thurstit zi ewidu, ouh wazzar thaz ih imo gibu ist in imo brunno wazzares ufspringanti in ēwin lib.

5. (Jn 4 15) Dicit ad eum mulier:  Domine, da mihi hanc aquam, ut non sitiam neque veniam (132) huc haurire.  16. Dicit ei Jesus:  vade, voca virum tuum et veni.  17. Respondit mulier et dixit:  non habeo virum.  Dicit ei Jesus:  bene dixisti, quia non habeo virum;  18. quinque enim viros habuisti, et nunc quem habes non est tuus vir:  hoc vere dixisti.  19. Dicit ei mulier:  Domine, video quia propheta es tu.  20. Patres nostri in monte hoc adoraverunt, et vos dicitis quia in Hierosolymis est locus ubi adorare oportet.  21. Dicit ei Jesus:  mulier, crede mihi, quia veniet hora, quando neque in monte hoc neque in Hierosolymis adorabitis Patrem.  22. Vos adoratis quod nescitis, nos adoramus quod scimus, quia salus e Judæis est.  23. Sed venit hora et nunc est, quando veri adoratores adorabunt Patrem in Spiritu et veritate, nam et Pater tales quærit qui adorent eum.  24. Spiritus est Deus, et eos qui adorant eum, in Spiritu et veritate oportet adorare.
Tho quad zi imo thaz wib:  hérro, gib mir thaz wazzar, thaz mih ni thurste noh ni queme (132) hera scephen.  Tho quad iru der heilant:  uar inti halo thinan gomman inti quim (hara). Antuurtanti daz wib inti quad:  ni habu gomman.  Tho quad iru der heilant:  wola quadi thaz thu ni habes gomman:  thu habetos finf gomman, inti den thu nu habes nist din gomman:  thaz quadi du war.  Tho quad imo daz wib:  hérro, ih gisihu daz thu wizogo bist.  Unsara fatera in thesemo berge betotun, inti ir quedent, wanta in Hierusalem ist stat dar gilimphit zi bettonne.  Tho quad iru der heilant:  wib, giloubi mir, wanta quimit zit danna noh in thesemo berge noh in Hierusolimis betot ir fater.  Ir bettot daz ir ni wizzunt, wir betomes daz wir wizzumes, wanta heili fon Iudeis ist.  Ouh quimit zit inti nu ist, danna thie waron betere betont den fater in geiste inti in ware, wanta der fater sulicha suochit de dar beton inan.  Geist ist got, inti the dar inan betont, in geiste inti ware gilimfit zi

6. (Jn 4 25) Dicit ei mulier:  scio quia Messias venit, qui dicitur Christus;  quum ergo venerit ille, nobis annuntiabit omnia.  26. Dicit ei Jesus:  ego sum qui loquor tecum.
Tho quad imo daz wib:  ih weiz wanta Messias quimit, the giquetan ist Crist:  thanna her quimit, her gisaget uns alliu.  Tho quad iru der heilant:  ih bin the sprichu mit thir.

7. (Jn 4 27) Et continuo (133) venerunt discipuli ejus, et mirabantur quare cum muliere loquebatur.  Nemo tamen dixit:  quid quæris aut quid loqueris cum ea?  28. Reliquit ergo hydriam suam mulier et abiit in civitatem et dicit illis hominibus:  29. venite et videte hominem qui dixit mihi omnia quæcunque feci, nunquid ipse est Christus?  30. Exierunt de civitate et veniebant ad eum.
Inti sliumo (133) quamun tho sina jungoron, inti wuntrotun bi hiu her mit wibe sprachi.  Neman ni quad thoh:  waz suochis odo waz sprichis mit iru?  Forliez tho iru wazzarfaz daz wib inti fuor in burg inti sagata then mannun:  quemet inti gisehet then man the mir quad alliu so welichu so ih teta, eno nist her Crist?  Tho giengun sie uz fon dero burgi inti quamun zi imo.

8. (Jn 4 31) Interea rogabant eum discipuli dicentes:  Rabbi, manduca.  32. Ille autem dixit eis:  ego cibum habeo manducare quem vos non scitis.  33. Dicebant ergo discipuli ad invicem:  nunquid aliquis attulit ei manducare?  34. Dicit eis Jesus:  meus cibus est ut faciam voluntatem ejus qui misit me, ut perficiam opus ejus.  35. Nonne vos dicitis, quod adhuc quattuor menses sunt et messis venit?  Ecce dico vobis:  levate oculos vestros et videte regiones quia albæ sunt jam ad messem.  36. Et qui metit mercedem accipit et congregat fructum in vitam æternam, ut et qui seminat simul gaudeat (134) et qui metit.  37. In hoc enim est verbum verum:  quia alius est qui seminat et alius est qui metit.  38. Ego misi vos metere quod vos non laborastis:  alii laboraverunt, et vos in labores eorum introistis.
Untar diu batun inan sina jungoron sus quedente:  meister, iz, Her quad in tho:  ih muos haben zi ezzenna thaz ir ni wizzunt.  Tho quadun the jungoron untar in zwisgen:  eno ni brahta imo wer zi ezzanna?  Tho quad in der heilant:  min muos ist thaz ih wirche thes willon the mih santa, thaz ih thuruhfreme sin werc.  Eno ni quedet ir, thaz noh nu uior manoda sint inti arn quimit?  ih quidu íu:  hebet úf iuwariu ougun inti sehet thiu lant, bidiu siu wizu sint íu zi arni.  Inti the dar arnot, mieta intfahit inti samonot fruht in ēwin lib, thaz der the sahit saman giueha (134) inti the dar arnot.  In thiu ist war wort:  wanta andar ist the sahit inti ander ist the arnot.  Ih santa iuwih zi arnonne thaz ir ni arbeitotut:  andre arbeitotun, inti ir in iro arbeit ingiengunt.

9. (Jn 4 39) E civitate autem illa multi crediderunt in eum Samaritanorum propter verbum mulieris testimonium perhibentis:  quia dixit mihi omnia quæcunque feci.  40. Quum venissent ergo ad illum Samaritani, rogaverunt eum ut ibi maneret;  et mansit ibi duos dies.  41. Et multo plures crediderunt propter sermonem ejus 42. et mulieri dicebant:  quia jam non propter tuam loquelam credimus;  ipsi enim audivimus, et scimus quia vere hic est salvator mundi.
Fon dero burgi manege giloubtun in inan thero Samaritanorum thuruh wort thes wibes giwizscaf imo sagantes:  wanta quad mir alliu thiu ih teta.  Tho sie zi imo quamun the Samaritani, batun inan thaz her dar wonati, inti wonata dár zwena taga.  Inti michilu menigiron giloubtun thuruh sin wort inti themo wibe quadun:  bidiu wir iu nalles thuruh dina spracha giloubemes:  wir selbon gihortomes, inti wizzumes wanta zi wara theser ist heilant mittilgartes.

LXXXVIII

1. (Jn 5 1) Post hæc erat dies festus Judæorum, et ascendit Jesus Hierosolymis.  Est Hierosolymis probatica piscina, quæ cognominatur hebraice Bethsaida, quinque porticus habens.  3. In his jacebat multitudo magna languentium, cæcorum, claudorum, aridorum, exspectantium aquæ motum.  4. Angelus autem Domini secundum tempus descendebat (135) in piscinam et movebat aquam.  Qui ergo primus descendisset post motum aquæ, sanus fiebat a quocunque languore tenebatur.
After thiu was itmali tag Iudeono, inti arsteig der heilant zi Hierusalem.  Ist in Hierusalem scāfwīwāri, the ginemnit ist in ebreiscun Bethsaida, uinf phorzicha habenti.  In then lag mihil menigi seohhoro blintero halzaro inti durrero, beitontero wazzeres giruornissi.  Gotes engil after ziti nidarsteig (135) in den wīwāri inti ruorta thaz wazzar.  Der dar erist ingisteig after giruornisse thes wasseres, heil was fon so welichero suhti was bihabet.

2. (Jn 5 5) Erat autem quidam homo ibi triginta octo annos habens in infirmitate sua.  6. Hunc quum vidisset Jesus jacentem et cognovisset quia jam multum tempus habet, dicit ei:  vis sanus fieri?  7. Respondit ei languidus:  Domine, hominem non habeo, ut quum turbata fuerit aqua mittat me in piscinam;  dum venio enim ego, alius ante me descendit.
Was sum man dar drizog inti ahto íar habenti in sinero unmahti.  Then mittiu der heilant gisah ligentan inti vorstuont bidiu her iu manege ziti habeta, quad imo:  wil thu heil wesan?  Tho antwurtita imo the seocho:  trohtin, ni haben man, mittiu daz wazzer giruorit wirdit, der mih sente in den wīwāri;  mittiu danne ih quimu, ander eer mir nidarstigit.

3. (Jn 5 8) Dicit ei Jesus:  surge, tolle grabatum tuum et ambula.  9. Et statim sanus factus est homo, et sustulit grabatum suum et ambulabat.  Erat autem sabbatum in illo die.
Tho quad imo der heilant:  arstant inti nim thin dragabetti inti gang.  Inti sliumo heil gidan ward der man, inti nam sin dragabetti inti gieng.  Was sambaztag in themo tage.

4. (Jn 5 10) Dicebant Judæi illi qui sanus fuerat:  sabbatum est, non licet tibi tollere grabatum tuum.  11. Respondit eis:  qui me fecit sanum, ille mihi dixit:  tolle grabatum tuum et ambula.  12. Interrogaverunt ergo eum:  quis est ille homo qui dicit tibi:  tolle grabatum tuum et ambula?  (136) 13. Is autem qui sanus fuerat effectus, nesciebat quis esset, Jesus enim declinavit a turba constituta in loco.
Tho quadun Iudei imo der dar heil ward:  sambastag ist, nist arloubit dir zi nemmenna thin dragabetti.  Tho antwurtita in:  der dar mih teta heilan, der quad mir:  nim thin dragabetti inti gang.  Tho fragutun sie inan:  wer ist der man der dir quad:  nim thin dragabetti inti gang?  (136) Der the dar heil was gidan, ni westa wer iz was.  Tho der heilant árfuor fon menigi gisaztero in steti.

5. (Jn 5 14) Postea invenit eum Jesus in templo et dixit illi:  ecce sanus factus es, jam noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat.  15. Abiit ille homo et nuntiavit Judæis quia Jesus esset qui fecit eum sanum.
Aftter thiu uant inan der heilant in templo inti quad imo:  senu heil gidan bist, iu ni curi sunteon, daz dir sihwaz wirseren ni gibure.  Gieng der man inti sagata den Iudeon daz der heilant was der dar teta inan heilan.

6. (Jn 5 16) Propterea persequebantur Judæi Jesum, quia hæc faciebat in sabbato.  17. Jesus autem respondit eis:  Pater meus usque modo operatur, et ego operor.  18. Propterea ergo magis quærebant eum Judæi interficere, quia non solum solvebat sabbatum, sed etiam Patrem suum dicebat Deum, æqualem se faciens Deo.
Bidiu háhtitun Iudei then heilant, wanta thisiu teta in sambaztaga.  Tho antwurtita in der heilant:  min fater inzin nu wirkit, inti ih wirku.  Bidiu warlicho méer suohtun inan Iudei zi arslahanne, wanta eccorodo ni zilosta sambaztag, ouh sinan fater quad got, ebanlichan sih tuanti gote.

7. Respondit itaque Jesus et dixit eis:  19. amen amen dico vobis:  non potest Filius a se facere quicquam, nisi quod viderit Patrem facientem;  quæcunque enim ille fecerit, hæc et filius similiter faciet.  (137) 20. Pater enim diligit Filium et omnia demonstrat ei quæ ipse facit;  et majora his demonstrabit ei opera, ut vos miremini:  21. sicut enim Pater suscitat mortuos et vivificat, sic et Filius quos vult vivificat.  22. Neque enim Pater judicat quenquam, sed judicium omne dedit Filio, 23. ut omnes honorificent Filium sicut honorificant Patrem:  qui non honorificat Filium, non honorificat Patrem qui misit illum.
Tho antwurtanti giwesso der heilant inti quad in:  war quidu ih iu:  ni mág der sun fon imo selbomo tuon íowiht, nibi daz her gisihit den fater tuontan:  so welichu so her tuot, thiu der sun sama tuot.  (137) Der fater minnot den sun inti alliu gizeinit imo thiu her tuot;  inti meron then gizeinit imo werc, thaz ir uuntorot:  soso der fater wecchit tote inti libfestigot, so der sun thie her wili libfestigot.  Noh der fater tuomit einigan, ouh allan then tuom gab themo sune, thaz alle eren then sun so sie erent then fater:  der ni eret then sun, ni eret then fater der inan santa.

8. (Jn 5 24) Amen amen dico vobis, quia qui verbum meum audit et credit ei qui misit me, habet vitam æternam et in judicium non venit, sed transiet a morte in vitam.  25. Amen amen dico vobis, quia venit hora et nunc est, quando mortui audient vocem Filii Dei, et qui audierint, vivent.  26. Sicut enim Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in semetipso, (138) 27. et potestatem dedit ei et judicium facere, quia Filius hominis est.
War war quidu ih iu, bidiu der min wort horit inti gloubit imo der mih santa, habet lib ēwin inti in tuom ni cumit, ouh uerit fon tode in lib.  War war quidu ih iu, bidiu cumit zit inti nu ist, thanna thie toton horent stemma gotes sunes, inti thie sia gihorent, lebent.  Soso der fater habet lib in imo selbomo, so gab her themo sune lib haben in imo selbomo, (138) inti giwalt gab imo tuom tuon, wanta her mannes sun ist.

9. (Jn 5 28) Nolite mirari hoc, quia venit hora in qua omnes qui in monumentis sunt audient vocem ejus, 29. et procedent qui bona fecerunt in resurrectionem vitæ, qui vero mala egerunt in resurrectionem judicii.
Ni curet daz wuntron, wanta quam zit in deru alle thie in grebirun sint horent sina stemma, inti framgangent the dar guot tatun in urresti libes, thie dar ubilo tatun in urresti tuomes.

10. (Jn 5 30) Non possum ego a me ipso facere quicquam:  sicut audio judico, et judicium meum justum est.  31. Si ergo testimonium perhibeo de me, testimonium meum non est verum.  32. Alius est qui testimonium perhibet de me, et scio quia verum est testimonium quod perhibet de me.
Ni mag ih fon mir selbomo tuon íowiht:  soso ih horiu tuomiu, inti min tuom reht ist.  Oba ih giwizscaf sagu fon mir, min giwizscaf nist war.  Ander ist der dar giwizscaf saget fon mir, inti weiz bidiu war ist giwizscaf daz her saget fon mir.

11. (Jn 5 33) Vos misistis ad Johannem, et testimonium perhibuit veritati.  34. Ego autem non ab homine testimonium accipio, sed hæc dico, ut vos salvi sitis.  35. Ille erat lucerna ardens et lucens, vos autem voluistis exsultare ad horam in luce ejus.
Ir santunt zi Iohanne, inti her giwizscaf sagata ware.  Ih nalles fon manne giwizscaf infahu, ouh ih quidu thisiu, daz ir heile sit.  Her was lioht brinnenti inti liuhtanti, ir woltut gifehan zi ziti in sinemo liohte.

12. (Jn 5 36) Ego autem habeo testimonium (139) majus Johanne, opera enim quæ dedit mihi Pater ut perficiam ea, ipsa opera quæ ego facio testimonium perhibent de me, quia Pater me misit.  37. Et qui misit me Pater, ipse testimonium perhibuit de me, et neque vocem ejus unquam audistis neque speciem ejus vidistis.  38. Et verbum ejus non habetis in vobis manens, quia quem misit ille, huic vos non creditis.
Ih habu giwizscaf (139) merun Iohanne:  thiu werc thiu mir gab der fater, daz ih thiu thuruhtuo, thiu selbon werc thiu ih tuon giwizscaf sagant fon mir, wanta der fater mih santa.  Inti der mih santa fater, her giwizscaf sagata fon mir inti noh sina stemma eo in altere gihortut noh sina aucsiuni gisahut, inti sin wort ni habet in íu wonanti, bidiu den her santa, themo ír ni giloubet.

13. (Jn 5 39) Scrutamini Scripturas, quia vos putatis in ipsis vitam æternam habere, et illæ sunt quæ testimonium perhibent de me, 40. et non vultis venire ad me ut vitam habeatis.  41. Claritatem ab hominibus non accipio.  42. Sed cognovi vos, quia dilectionem Dei non habetis in vobis.  43. Ego veni in nomine Patris mei et non accipitis me:  si alius venerit in nomine suo, illum accipietis.  44. Quomodo potestis vos credere, qui gloriam ab invicem accipitis (140) et gloriam quæ a solo est Deo non quæritis?  45. Nolite putare quia ego accusaturus sim vos apud patrem:  est qui accusat vos Moyses, in quo vos speratis.  46. Si enim crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi, de me autem ille scripsit.  47. Si autem illius litteris non creditis, quomodo meis verbis credetis?
Scrutot giscrip, bidiu wanet iuwih in den selbon ēwin lib haben, inti thiu sint thiu dar giwizscaf sagant fon mir, inti ni wollent cuman zi mir, daz ir lib habet.  Perahtnissi fon mannun ni infahu.  Oh ih uórstuont iuwih, wanta ir gotes minna ni habet in íu.  Ih quam in nammen mines fater inti ir ni infahent mih:  oba ander cumit in sinemo nammen, then infahet.  Wo mugut ir gilouben, thie dar diurida untar zwisgen infahet (140) inti diurida thiu fon einemo gote ist ni suochet?  Ni curet wanen thaz ih ruoge iuwih mit temo fater:  ist der iuwih ruogit Moyses, in den ir gitruwet.  Oba ir giloubtit Moysi, odowan giloubtit mir:  fon mir screib her.  Oba ir sinen buohstabun ni giloubet, wuo minen wortun giloubet?

LXXXIX

1. (Mt 16 4) Et relictis illis (Mc 8 1) in illis diebus, iterum quum multa turba esset, (Mt 15 32) convocatis discipulis suis dixit:  misereor turbæ, quia ecce triduo jam perseverant mecum et non habent quod manducent, et dimittere eos jejunos nolo, ne deficiant in via.  33. Et dicunt ei discipuli:  unde ergo nobis in deserto panes tantos, ut saturemus turbam tantam?
Inti forlazanen den in den tagun, abur mittiu manag menigi was, gihaloten sinan jungoron quad:  miltiu dero menigi, bidiu iu dri taga thuruhwonent mit mir inti ni habent waz ezzen, inti forlazen sie fastante ni wil, daz sie ni zigangen in wege.  Tho quadun imo thie jungoron:  wanan uns sint in wostinnu so manigu brot, daz wir satumes so michila menigi?

2. (Mt 16 34) Et ait illis Jesus:  quot panes habetis?  At illi dixerunt:  septem, et paucos pisciculos.  35. Et præcepit turbæ, ut discumberent super terram, 36. et accipiens septem panes (141) et pisces et gratias agens fregit et dedit discipulis suis, et discipuli dederunt populo.
Tho quad in der heilant:  wuo manigu brot habet ir?  Sie quadun tho:  sibinu, inti fohe uisga.  Inti gibót her deru menigi daz siu gisazi obar erdu, inti fahanti sibun brot (141) inti uisga inti thanc tuonti prah inti gab sinen jungoron, inti thie jungiron gabun themo folche.

3. (Mt 16 37) Et comederunt omnes et saturati sunt, et quod superfuit de fragmentis tulerunt septem sportas plenas.  38. Erant autem qui manducaverunt ·IIII·M·  hominum extra parvulos et mulieres.
Inti azzun alle inti gisatotun sih;  daz dar ubiri was fon den aleibun namun sibun sportella uolla.  Warun thero the dar azzun ueor thusunta manno uzzan luziliu cind inti wib.

4. (Mc 8 9) Et dimisit eos 10. et statim ascendens navem cum discipulis suis venit in partes Dalmanutha.  (Mt 16 5) Et quum venissent discipuli ejus trans fretum, obliti sunt panes accipere, (Mc 8 14) et nisi unum panem non habebant in navi.  15. Et præcipiebat eis dicens:  (Mt 16 6) intuemini et cavete a fermento Pharisæorum et Sadducæorum (Mc 8 15) et a fermento Herodis.  (Mt 16 7) At illi cogitabant inter se dicentes:  (Mc 8 16) quia panes non habemus.
Inti forliez sie inti sliumo stiganti in scef mit sinen jungoron quam in thiu teil Dalmanutha.  Inti mittiu quamun sine jungoron ubar iz wazzer, argazun brot zi infahanne, inti nibi ein brot ni habetun in themo scefe.  Inti gibóot her in sus quedenti:  scouwot inti wartet fon themo theismon Fariseorum inti Saduceorum inti fon themo theismen Herodises.  Sie tho thahtun untar in sus quedente:  wanta wir brot ni habemes.

5. (Mt 16 8) Sciens autem Jesus dixit:  quid cogitatis inter vos, modicæ fidei, quia panes non habetis?  9. Nondum intellegitis neque recordamini?  (Mc 8 17) adhuc cæcatum habetis (142) cor vestrum?  18. Oculos habentes non videtis et aures habentes non auditis nec recordamini, 19. quando quinque panes fregi in quinque milia et quot cophinos fragmentorum plenos sustulistis?  Dicunt ei:  duodecim.  20. Quando et septem panes in quattuor milia, quot sportas fragmentorum sustulistis?  Et dicunt ei ·VII·
Daz wizzanti der heilant quad:  waz thenket ir untar iu, luziles gilouben, wanta ir brot ni habet?  Noh nu ni vorstantet ir noh ni gihuget?  noh nu blintaz habet (142) iuwar herza?  Ougun habenti ni gisehet inti horun habenti ni gihoret noh ni gihuget ir, wanna ih uinf brot prah in uinf thusunta inti wuo manege corba thero aleibono folla namut?  Tho quadun sie imo:  zwelifi.  Danna ir sibun brot in ueor thusunta teiltut, wuo manege sportella thero aleibono namut?  Inti quadun sie imo:  sibuni.

6. (Mt 16 11) Quare non intellegitis quia non de pane dixi vobis:  cavete a fermento Pharisæorum et Sadducæorum.  12. Tunc intellexerunt quia non dixerit cavendum a fermento panum, sed a doctrina Pharisæorum et Sadducæorum.
Bi hiu ni uirstantet ir thaz ih fon themo brote ni quad íu:  wartet fon theismen dero Phariseorum et Saduceorum.  Tho vorstotun daz ni quad zi wartenna fon themo theismen broto, oh fon thero leru Phariseorum inti Saduceorum.

XC

1. (Mt 16 13) Venit autem Jesus in partes Cæsareæ Philippi, et interrogabat discipulos suos dicens:  quem me dicunt homines esse Filium hominis?  14. At illi dixerunt:  alii Johannem Baptistam, alii autem Heliam, alii vero Hieremiam aut unum e prophetis.
Quam der heilant in thiu teil thero burgi thiu hiez Cæsarea Philippi, inti fragata sine jungoron sus quedenti:  wenan quedent mih man wesen mannes sun?  Sie tho quadun:  andre Iohannem den touffari, andre warlicho Heliam, andre Hieremiam odo einan e prophetis.

2. (Mt 16 15) Dicit illis:  vos autem (143) quem me esse dicitis?  16. Respondens Simon Petrus dixit:  tu es Christus Filius Dei vivi.  17. Respondens autem Jesus dixit:  beatus es Simon Bar-Jona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui in cælis est.
Tho quad her in:  ir warlicho (143) wen mih quedet wesen?  Tho antwurtita Simon Petrus inti quad:  thu bist Christ sun gotes lebentiges.  Tho antwurtita der heilant inti quad:  salig bist Simon tubun sun, wanta fleisg inti bluot ni gioffonata thir thaz, oh min fater der in himile ist.

3. (Mt 16 18) Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam, et portæ inferi non prævalebunt adversus eam.  19. Et tibi dabo claves regni cælorum, et quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in cælis, et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in cælis.  20. Tunc præcepit discipulis suis ut nemini dicerent quia ipse esset Jesus Christus.
Inti ih quidu thir, bidiu thu bist Petrus, inti ubar thesen stein gizimbron mina kirichun, inti hellephorta ni gimugun widar iru.  Inti dir gibu sluzzila himilo riches, inti so waz thu gibintis ubar erdu, daz wirdit gibuntan in himile, inti so waz thu zilosis obar erdu, daz wirdit zilosit in himile.  Tho giboot her sinen jungoron thaz sie niomanne ni quadin thaz her wari heilant Crist.

4. (Mt 16 21) Exinde cœpit Jesus ostendere discipulis suis, quia oportet eum ire Hierosolymam et multa pati a senioribus (144) et scribis et principibus sacerdotum et occidi et tertia die resurgere.  22. Et assumens eum Petrus cœpit increpare illum dicens:  absit a te, Domine, non erit tibi hoc!  23. Qui conversus dixit Petro:  vade post me, Satana:  scandalum es mihi, quia non sapis ea quæ Dei sunt, sed ea quæ hominum.
Fon thanen bigonda der heilant arougen sinen jungeron, bidiu gilimfit inan uaran zi Hierusolimam inti manegiu thruoen fon then alton, (144) fon den buocharin inti fon heriston thero heithaftero inti arslagan wesan inti dritten tage arstanten.  Tho inan nementi Petrus bigonda inan increbon sus quedenti:  wan si fon dir, trohtin, ní si dir daz!  Her tho giwentit quad Petro:  uar after mir, satanas:  aswih bist mir, wanta thu ni weist thiu thiu gotes sint, oh thiu thiu manno.

5. Tunc (Mc 8 34) convocata turba cum discipulis suis dixit eis:  (Mt 16 24) si quis vult post me venire, abneget semetipsum et tollat crucem suam et sequatur me.  25. Qui enim voluerit animam suam salvam facere, perdet eam, qui autem perdiderit animam suam propter me, inveniet eam.  26. Quid enim prodest homini, si mundum universum lucretur, animæ vero suæ detrimentum patiatur, aut quam dabit commutationem homo pro anima sua?
Tho gihalatero menigi mit sinen jungoron quad in:  oba wer wolla after mir quemen, forsacha sih selbon inti neme sin cruci inti folge mir.  The dar wolla sina sela heila tuon, forliose sie, der dar forliusit sina sela thuruh mih, der uintit sia.  Waz biderbo ist manne, oba her alle werlt in eht gihalot, sineru selu forwurt tholet, odo welih wehsal gibit man furi sina sela?

6. (Mt 16 27) Filius enim hominis venturus est in gloria Patris sui cum angelis suis, et tunc reddet unicuique secundum (145) opus ejus.  28. Amen dico vobis, sunt quidam de astantibus qui non gustabunt mortem donec videant Filium hominis venientem in regno suo.
Der mannes sun zuowart ist in turidu sines fater mit sinen engilun, inti danna giltit her einero giwelichemo after (145) sinemo werke.  War quidu ih íu, sint suma fon hier stantenten de dar ni gicorent dodes eér danne sie gisehent den mannes sun quementan in sinemo riche.

XCI

1. (Mt 17 1) Et post dies sex assumpsit Petrum et Jacobum et Johannem fratrem ejus et ducit illos in montem excelsum seorsum, (Lc 9 28) ut oraret.  29. Et factum est, dum oraret, (Mt 17 2) transfiguratus est ante eos, et resplenduit facies ejus sicut sol, vestimenta autem ejus facta sunt alba sicut nix (Mc 9 2) splendentia candida nimis, qualia fullo super terram non potest candida facere.
Inti after sehs tagun nam Petrum inti Iacobum inti Johannem sinan bruoder inti leita sie in hoan berg suntringon, thaz her betoti.  Inti ward tho, mittiu her betota, wanta sin glinissi fora in, inti scein sin annuzi so sunna, sinu giwatiu wurdun wizu so sneo, drato wizu inti scinaftiu, sulichu so cesalari obar erdu ni mag wizu tuon.

2. (Mt 17 3) Et ecce apparuit illis Moyses et Helias cum eo loquentes (Lc 9 31) in majestate et dicebant excessum ejus, quæ completurus erat in Jerusalem.  (Mt 17 4) Respondens Petrus dixit ad Jesum:  Domine, bonum est nobis hic esse:  si vis, faciamus hic tria tabernacula, tibi unum, Moysi unum et Heliæ unum.
Arougta sih tho in Moises inti Helias mit imo sprechente in sinero michilnissi inti quadun imo sina hinauart, thiu her fullanti was in Hierusalem.  Tho antwurtita Petrus inti quad demo heilante:  trohtin, guot ist uns hir zi wesanne:  oba thu wili, tuomes hir driio selida, dir eina inti Moisi eina inti Heliæ eina.

3. (Mt 17 5) Adhuc eo loquente ecce nubes lucida obumbravit eos, (146) et ecce vox de nube dicens:  hic est Filius meus dilectus in quo mihi bene complacuit:  ipsum audite.  6. Et audientes discipuli ceciderunt in faciem suam et timuerunt valde.  7. Et accessit Jesus et tetigit eos dixitque eis:  surgite et nolite timere.  8. Levantes autem oculos suos neminem viderunt nisi solum Jesum.
Noh thanna imo sprechentemo leoht wolcan biscatawita sie, (146) inti senu tho stemma fon wolcane sus quedenti:  thiz ist min sun leobar in themo mir wola gilicheta:  imo horet.  Inti gihorente thie jungoron fielun in iro annuzi inti foruhtun thrato.  Inti zuogieng der heilant inti biruorta sie inti quad in:  arstantet inti ni curet iu forahten.  Ufhebente iro ougun neomannen gisahun noba then einon heilant.

4. (Mt 17 9) Et descendentibus illis de monte præcepit Jesus dicens:  nemini dixeritis visionem, donec Filius hominis a mortuis resurgat.  10. Et interrogaverunt eum discipuli dicentes:  quid ergo scribæ dicunt quia Heliam oporteat primum venire?  11. At ille respondens ait illis:  Helias quidem venturus est et restituet omnia.
Inti nidarstiganten in fon themo berge giboot der heilant sus quedenti:  neomanne ni saget ir thie gisicht, eér thanne der mannes sun fon tode arstante.  Inti fragutun inan sina jungeron sus quedente:  waz sagant thie buochera thaz gilimpha Heliam zi erist queman?  Her antwurtita inti quad in:  Helias giwesso quimit inti arsezit alliu.

5. (Mt 17 12) Dico autem vobis, quia Helias jam venit et non cognoverunt eum, sed fecerunt in eo quæcunque voluerunt:  sic et Filius hominis passurus est ab eis.  13. Tunc intellexerunt discipuli (147) quia de Johanne Baptista dixisset.
Quidu iu, thaz Helias iu quam, inti nincnatun inan, ouh tatun in imo so waz so sie woltun:  so der mannes sun druoanti ist fon in.  Tho vorstuontun thie jungeron (147) thaz her fon Iohanne themo touffare quad.

6. (Mt 17 14) Et quum venisset ad turbam, (Mc 9 13) vidit scribas conquirentes cum illis, 14. et confestim omnis populus videns eum stupefactus est, expaverunt et occurrentes salutabant eum, 15. et interrogavit eos:  quid inter vos conquiritis?
Tho her quam zi deru menigi, gisah her thie buochera suochente mit in, inti sliumo al thaz folc gisehanti inan arquam, arforuhtun inti zuoloufante heilizitun inan.  Tho fragata her sie:  waz untar iu hahtot ir?

XCII

1. (Lc 13 31) In ipsa die accesserunt quidam Pharisæorum dicentes illi:  exi et vade hinc, quia Herodes vult te occidere.  32. Et ait illis:  ite, dicite vulpi illi:  ecce ejicio dæmonia et sanitates perficio hodie et cras, et tertia consummor;  33. verumtamen oportet me hodie et cras et sequenti ambulare, quia non capit prophetam perire extra Jerusalem.
In themo selben tage zuogiengun sume thero Phariseorum quedente imo:  gang uz inti far hina, wanta Herodes wili thih arslahan.  Tho quad her in:  geet inti quedet thero fohun:  senu uzwirphu diwala inti heili thuruhfremiu hiutu inti morgana, inti themo dritten gienton;  thoh widuru gilimfit mih hiutu inti morgane inti themo folgenten gangen, wanta ni bifahit wizagon vorwerda uzan Hierusalem.

2. (Lc 9 37) Factum est autem in sequenti die, (Mt 17 14) accessit ad eum homo provolutis genibus (Lc 9 38) et exclamavit dicens:  (Mt 17 14) Domine, miserere (148) filio meo, (Lc 9 38) quia unicus est mihi, (Mt 17 14) et lunaticus est, et spiritus apprehendit eum, (Mc 9 17) allidet et spumat et stridet dentibus et arescit (Mt 17 14) et male patitur, nam sæpe cadet in ignem et crebro in aquam (Lc 9 39) et subito clamat et dissipat eum et vix discedit dilanians eum.  40. Et rogavi discipulos tuos, ut ejicerent illum, (Mt 17 15) et non potuerunt curare eum.
Giwortan was tho in themo afteren tage, gieng zi imo man nidargiwalzten cnewon inti reof quedenti:  trohtin, milti (148) minemo sune, wanta einago ist mir, inti manodseoh ist, inti vorwergit geist fahit inan inti cnusit;  inti scumit inti gisgrimmot zenin inti dorret inti ubil druoet, mittiu her ofto fellit in fiur inti ofto in wazzer, inti sliumo ruofit inti zibrichit inan inti cumo arwizit slizanti inan.  Inti bat thine jungoron thaz sie uzuurfin inan, inti ni mohtun giheilen inan.

3. (Lc 9 41) Respondens autem Jesus dixit:  o generatio infidelis et perversa, usquequo ero apud vos et patiar vos?  (Mc 9 18) Afferte illum ad me.
Tho antwurtita der heilant inti quad:  wuolaga ungitriuwi cunni inti abuh, inzin wara bin ih mit íu inti tholen iuwih?  Bringent inan zi mir.

4. (Lc 9 42) Et quum accederet (Mc 9 19) et vidisset illum, statim spiritus conturbavit puerum, et elisus in terram volutabatur spumans.  20. Et interrogavit patrem ejus:  quantum temporis est e quo hoc ei accidit?  At ille ait:  ab infantia.  21. Sed si quid potes, adjuva nos misertus nostri.
Mittiu zuogeng inti inan gisah, sliumo der geist gitruobta then kneht, inti gicnusit in erda walzota scumenti.  Inti fragata sinan fater:  wuo michil stunta ist fon thiu imo thaz giburita?  Her quad tho:  fon cindheiti.  Oba thu waz mugis, hilf uns miltenti unser.

5. (Lc 9 22) Jesus autem ait illi:  si potes credere, omnia possibilia credenti.  23. Et exclamans pater pueri (149) cum lacrimis ajebat:  credo, Domine:  adjuva incredulitatem meam!
Tho quad imo der heilant:  oba thu maht gilouben, alliu sint odiu themo giloubenten.  Inti arruofenti thes cnehtes fater (149) mit zaharin quad:  giloubu, trohtin:  hilf minero ungiloubfulli!

6. (Lc 9 24) Et quum videret Jesus concurrentem turbam, comminatus est spiritui immundo dicens illi:  surde et mute spiritus, ego tibi præcipio, exi ab eo et amplius ne introeas in eum!  25. Et exclamans et discerpens eum exiit ab eo, et factus est sicut mortuus, ita ut multi dicerent, quia mortuus est.
Inti mittiu der heilant gisah zuolouffante thie menigi, threwita themo unsubremo geiste quedenti imo:  thu toubo inti stummo geist, ih gibiutu thir, uzgang fon imo inti elichor ni ingang in inan!  Her tho ruofenti inti slizanti inan uzgieng fon imo, inti ward samoso toter, soso manege quadun:  toot ist her.

7. (Lc 9 26) Jesus autem tenens manum ejus elevavit eum, et surrexit (Mt 17 17) et curatus est puer ex illa hora.  (Lc 9 43) Et reddidit illum patri ejus.
Ther heilant habenti sina hant huob inan uf, inti arstuont inti giheilit ward der cneht fon theru ziti.  Inti argab inan sinemo fater.

8. (Mt 17 18) Tunc accesserunt discipuli ejus ad Jesum secreto et dixerunt:  quare nos non potuimus ejicere illum?  19. Dicit illis Jesus:  propter incredulitatem vestram amen quippe dico vobis, si habueritis fidem sicut granum sinapis, dicetis monti huic:  transi hinc, et transibit, et nihil impossibile erit vobis.  (150) 20. Hoc autem genus dæmoniorum non ejicitur nisi per orationem et jejunium.
Tho giengun thie jungoron zi imo heilante tougolo inti quadun:  bi hiu wir ni mohtumes inan uzwerfen?  Tho quad in der heilant:  thuruh iuwaran ungiloubon war quidu ih iu, oba ir habet giloubon soso senefes corn inti quedet thesemo berge:  far hina, inti her ferit, inti newiht unodes ist iu.  (150) Thiz cunni diwolo ni wirdit arworfan noba thuruh gibet inti fastun.

XCIII

1. (Mt 17 21) Conversantibus autem eis in Galilæa dixit illis Jesus:  Filius hominis tradendus est in manus hominum, 22. et occident eum, et tertia die resurgit.  Et contristati sunt vehementer.
In tho wonanten in Galileu quad in der heilant:  mannes sun ist zi sellenne in hant manno, inti sie slahent inan, inti dritten taga arstentit.  Inti gitruobta warun thrato sie.

2. (Mt 17 23) Et quum venissent Capharnaum, accesserunt qui didrachma accipiebant ad Petrum et dixerunt:  magister vester non solvit didrachma.  24. Ait:  etiam.  Et quum intrasset domum, prævenit eum Jesus dicens:  quid tibi videtur, Simon?  reges terræ a quibus accipiunt tributum vel censum, a filiis suis an ab alienis?
Inti mittiu sie quamun Capharnaum, zuogiengun thie dar zinsscaz intfiengun zi Petre inti quadun:  iuwer meistar ni losit zinsscaz.  Quad:  zisperi.  Inti tho her ingieng in thaz hus, foraquam inan der heilant quedenti:  waz ist dir gisehan, Simon?  erdcuniga fon wen intfahent thribuz odo zins, fon iro sunin odo fon fremiden?

3. (Mt 17 25) Et ille dixit:  ab alienis.  Dixit illi Jesus:  ergo liberi sunt filii.  26. Ut autem non scandalizemus eos, vade ad mare et mitte hamum, et eum piscem qui primus ascenderit tolle, et aperto ore ejus invenies staterem:  illum sumens da eis pro me et te.
Her quad tho:  fon fremiden.  Tho quad imo der heilant:  thanne sint thiu kind friiu.  Zi thiu thaz wir sie ni biswichemes, far zi themo sewe inti wirf thinan angul, inti then fisg thie dar erist ufquimit nim, inti giofnotomo sinemo munde fintis scaz:  then thanne nemmenti gib in furi mih inti thih.

XCIV

1. (Mt 18 1) In illa hora, (Mc 9 32) quum domi esset, interrogabat eos:  quid in via (151) tractabatis?  33. At illi tacebant, siquidem inter se in via disputaverant, quis esset illorum major.
In thero ziti, mittiu her in hus was, fragata sie:  waz ir in wega (151) trahtotut?  Sie tho swigetun:  sie giwesso untar im in wega ahtotun, welih wari iro mero.

2. (Mt 18 1) Et accesserunt discipuli ad Jesum dicentes:  quis putas major est in regno cælorum?  2. Et advocans Jesus parvolum statuit eum in medio eorum 3. et dixit:  amen dico vobis, nisi conversi fueritis et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum cælorum.
Tho giengun the jungoron zi imo quedente:  wer ist mero in himilo riche?  Inti gihalota der heilant luzil kind, sazta iz untar sie mitte inti quad:  war quidu ih íu, nibu ir werdet giwentita inti gifremite soso theser luzilo, ni geet ir in himilo richi.

3. (Mt 18 4) Quicunque ergo humiliaverit se sicut parvulus iste, hic est major in regno cælorum.  (Mc 9 34) Si quis vult primus esse, erit omnium novissimus et minister.
So wer sih giotmuotigot soso theser luzilo, ther ist mero in himilo riche.  Oba wer wili uurista wesen, ther ist allero jungisto inti ambaht.

4. (Mt 18 5) Et qui susceperit unum parvulum in nomine meo, me suscipit.  6. Qui autem scandalizaverit unum de pusillis istis qui in me credunt, expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus et demergatur in profundum maris.
Inti ther dar intfahit einan luzilan in minemo namen, mih intfahit.  Ther dar biswichit einan fon thesen luzilon the dár in mih giloubent, biderbi ist imo daz ana si hangan quirnstein in sinan hals inti si forsenchit in tiufi sewes.

XCV

1. (Lc 9 49) Respondens autem Johannes dixit:  magister, vidimus quendam in nomine tuo ejicientem (152) dæmonia, et prohibuimus eum, qui non sequitur nobiscum.
Tho antwurtita Iohannes inti quad:  meistar, gisahomes sihwenan in thinemo namen uzwerfenten (152) diwala, inti wir weritomes inan, ther dar ni folget uns.

2. (Mc 9 38) Jesus autem ait:  nolite prohibere eum, nemo est enim qui faciat virtutem in nomine meo et possit cito male loqui de me.  39. Qui enim non est adversus vos, pro vobis est.
Tho quad der heilant:  ni curet biweren imo:  nioman ist ther dar tuoa megin in minemo namen inti mugi sliumo ubilo sprechen fon mir.  Ther dar nist widar íu, furi iuwih ist.

3. (Mt 18 7) Væ mundo a scandalis!  Necesse est enim ut veniant scandala, verumtamen væ homini per quem scandalum venit!
Uúe mittilgarte fon aswichin!  Notdurft ist thaz quemen aswicha, thoch widoro wé manne thuruh then quimit aswih!

4. (Mt 18 8) Si autem manus tua vel pes tuus scandalizat te, abscide eum et projice abs te:  bonum tibi est ad vitam ingredi debilem vel claudum, quam duas manus vel duos pedes habentem mitti in ignem æternum.
Oba thin hant odo thin fuoz biswicha thih, abasnit inan inti arwirf fon thir:  guot ist thir zi libe ingangen wanaheilan odo halzan, thanna zwa henti odo zwene fuozi habenten gisentit werde in ēwin fiur.

5. (Mt 18 9) Et si oculus tuus scandalizat te, erue eum et projice abs te:  bonum tibi est luscum in vitam regnare, quam duos oculos habentem mitti in gehennam ignis, (Mc 9 47) ubi vermis eorum non moritur et ignis non exstinguitur.  48. Omnis enim igne salietur et omnis victima sale salietur.
Inti oba thin ouga thih biswicha, uzlosi iz inti arwirf fon thir:  guot ist thir einougen in libe richison, thanna zwei ougun habenten gisentit werden in hellifiur, thar iro wurm ni stirbit inti fiur ni arlisgit.  Allero giwelih mit fiure wirdit gisalzen, inti éogilih bluostar salza wirdit gisalzan.

XCVI

1. (Mt 18 10) (153) Videte ne condemnatis unum ex his pusillis;  dico enim vobis, quia angeli eorum in cælis semper vident faciem Patris mei qui in cælis est.  11. Venit enim Filius hominis salvare quod perierat.
(153) Gisehet thaz ir ni fornidaret einan fon thesen luzilon;  ih quidu íu, thaz iro engila in himilun simbulun gisehant annuzi mines fater thes dar in himile ist.  Quam ther mannes sun heilan thaz dar forward.

2. (Lc 15 3) Et ait ad illos istam parabolam dicens:  (Mt 18 12) quid vobis videtur?  si fuerint alicui centum oves et erraverit una ex eis, nonne relinquit nonaginta novem in montibus (Lc 15 4) vel in deserto (Mt 18 12) et vadit quærere eam quæ erravit?  13. Et si contigerit ut inveniat eam, (Lc 15 5) imponit in umeros suos gaudens, 6. et veniens domum convocat amicos et vicinos dicens illis:  congratulamini mihi, quia inveni ovem meam quæ perierat.
Inti quad her tho zi in thesa ratissa quedenti:  waz ist iu gisehan?  oba wemo werdant cehenzog scafo inti forirrot ein fon ín, eno ía vorlazit niun inti niunzog in bergon odo in wuostinna inti ferit thaz suochen thaz dar giirrota?  Inti oba iz giburit thaz her iz fintit, arheuit iz in sina scultra giuehenti, inti thanne quementi zi sinemo huse gihalot sine friunta inti nahiston quedenti in:  giuehet mit mir, wanta ih fant min scaf thaz dár vorward.

3. (Mt 18 13) Amen dico vobis, quia gaudebit super eam magis quam super nonaginta novem quæ non erraverunt (Lc 15 7) et non indigent pænitentia.
War quidu ih íu, wanta her giuihit ubar thaz mer thanna ubar niun inti niunzog thiu dar ni giirrotun inti ni bithurfun riuwa.

4. (Mt 18 14) Sic non est voluntas ante Patrem vestrum (154) qui in cælis est, ut pereat unus de pusillis istis.
So nist willo fora iuwaramo fater (154) ther dar in himile ist, thaz vorwerde ein fon thesen luzilon.

5. (Lc 15 8) Aut quæ mulier habens drachmas ·X·, si perdiderit drachmam unam, nonne accendit lucernam et evertit domum et quærit diligenter donec inveniat?  9. Et quum invenerit, convocat amicas et vicinas dicens:  congratulamini mihi, quia inveni drachmam quam perdideram.
Odo welih wib habet zehen dragmas, oba siu vorliusit eina dragma, eno ja inbrennit leohtfaz inti arwuolit thaz hus inti suochit ageleizo unzin sie fintit?  Inti mittiu siu thanne fintit, gihalot friuntinna inti nahiston quedenti:  giuehet mit mir, wanta ih fant thie dragmam thie ih forlós.

6. (Lc 15 10) Ita dico vobis:  gaudium erit in cælo coram angelis Dei super uno peccatore pænitentiam agentem (Lc 15 7) quam super nonaginta novem justos qui non indigent pænitentia.
So quidu ih íu:  giueho ist in himile fora gotes engilun ubar einan suntigan riuwa tuontan thanne ubar niuni inti niunzug rehte thie ni bithurfun riuwa.

XCVII

1. (Lc 15 11) Ait autem:  homo quidam habuit duos filios.  12. Et dixit adolescentior ex illis patri:  pater, da mihi portionem substantiæ quæ me contingit.  Et divisit illis substantiam.  13. Et non post multos dies congregatis omnibus adolescentior filius peregre profectus est in regionem longinquam et ibi dissipavit substantiam suam (155) vivendo luxuriose.
Quad tho:  sum man habata zwene suni.  Quad tho der jungoro fon then themo fater:  fater, gib mir teil thero hehti thiu mir gibure.  Her tho teilta thia héht.  Nalles after manegen tagon gisamonoten allen ther jungoro sun elilentes fuor in uerra lantscaf inti dar ziwarf sina héht (155) lebento uirnlustigo.

2. (Lc 15 14) Et postquam omnia consummasset, facta est fames valida in regione illa, et ipse cœpit egere.  15. Et abiit et adhæsit uni civium regionis illius, et misit illum in villam suam, ut pasceret porcos.  16. Et cupiebat implere ventrem suum de siliquis quas porci manducabant, et nemo illi dabat.
Inti after thiu her iz al forlós, ward hungar strengi in thero lantscefi;  her bigonda tho armen.  Inti gieng inti zuoclebeta einemo thero burgliuto thero lantscefi, inti santa inan in sin thorf, thaz her fuotriti swin.  Inti girdinota gifullen sina wamba fon siliquis theo thiu swin azzun, inti nioman imo ni gab.

3. (Lc 15 17) In se autem reversus dixit:  quanti mercennarii patris mei abundant panibus, ego autem hic fame pereo!  18. Surgam et ibo ad patrem meum et dicam illi:  pater, peccavi in cælum et coram te, 19. et jam non sum dignus vocari filius tuus:  fac me sicut unum de mercennariis tuis.
Her tho in sih giworban quad:  wuo manege asnere mines fater ginuht habent brotes, ih vorwirdu hier hungere!  Arstantu inti faru zi minemo fater inti quidu imo:  fater, ih suntota in himil inti fora thir, inti ni bim iu wirdig ginemnit wesan thin sun:  tuo mih so einan fon thinen asnerin.

4. (Lc 15 20) Et surgens venit ad patrem suum.  Quum autem adhuc longe esset, vidit illum pater ipsius, et misericordia motus est et occurrens cecidit supra collum ejus et osculatus est illum.  21. Dixitque ei filius:  pater, peccavi in cælum et coram te, jam non sum (156) dignus vocari filius tuus.
Inti arstantanti quam zi sinemo fater.  Mittiu thanne noh ferro was, gisah inan sin fater, inti miltida giruorit ward inti ingegin louffenti fiel ubar sinan hals inti custa inan.  Tho quad imo der sun:  fater, ih suntota in himil inti fora thir:  iu ni bim (156) wirdig ginemnit wesan thin sun.

5. (Lc 15 22) Dixit autem pater ad servos suos:  cito proferte stolam primam et induite illum et date anulum in manum ejus et calceamenta in pedes, 23. et adducite vitulum saginatum et occidite, et manducemus et epulemur, 24. quia hic filius meus mortuus erat et revixit, perierat et inventus est.  Et cœperunt epulari.
Tho quad ther fater zi sinen scalcun:  sliumo bringet thaz erira giwati inti giwatet inan inti gebet fingirin in sina hant inti giscuohiu in fuozi, inti leitet gifuotrit calb inti arslahet, inti ezzemes inti goumumes, wanta theser min sun tóot was inti arqueketa, forward inti funtan ward.  Bigondun tho goumon.

6. (Lc 15 25) Erat autem filius ejus senior in agro, et quum veniret et appropinquaret domui, audivit symphoniam et chorum.  26. Et vocavit unum de servis et interrogavit quæ hæc essent.  27. Isque dixit illi:  frater tuus venit, et occidit pater tuus vitulum saginatum, quia salvum illum recepit.  28. Indignatus est autem et nolebat introire.  Pater ergo illius egressus cœpit rogare illum.
Was sin sun altero in achre, inti mittiu tho quam inti nalichota themo húse, gihorta gistimmi sang inti chor.  Inti gruozta einan fon then scalcun inti frageta waz thiu warin.  Ther tho quad imo:  thin bruoder quam, inti arsluog thin fater gifuotrit calb, bithiu inan heilan intfieng.  Unwerdota her thaz inti ni wolta ingangan.  Sin fater uzgangenti bigonda tho fragen inan.

7. (Lc 15 29) At ille respondens dixit patri suo:  ecce tot annis servio tibi et nunquam mandatum tuum præterii, et nunquam dedisti mihi hædum, ut cum amicis meis epularer;  30. sed postquam filius tuus hic (157) qui devoravit substantiam suam cum meretricibus venit, occidisti illi vitulum saginatum.
Her tho antwurtenti quad sinemo fater:  senu so manigiu jar theonon thir inti neo in altre thin bibot ni ubargeng, inti neo in altre ni gabi mir zikin, thaz ih minen friuntun goumti;  ouh after thiu theser thin sun (157) ther dar fraz alla sina heht mit huorun quam, arsluogi imo gifuotrit calb.

8. (Lc 15 31) At ipse dixit illi:  fili, tu semper mecum es, et omnia mea tua sunt:  32. epulari autem et gaudere te oportebat, quia frater tuus hic mortuus erat et revixit, perierat et inventus est.
Her tho quad imo:  kind, thu bis simblum mit mir, inti alliu minu thinu sint:  goumon inti gifehan thir gilampf, wanta theser thin bruoder tót was inti arqueketa, forward inti funtan ward.

XCVIII

1. (Lc 17 3) Attendite vobis!  Si peccaverit in te frater tuus, (Mt 18 15) vade et corripe eum inter te et ipsum solum.  16. Si te audierit (Lc 17 3) et pænitentiam egerit, dimitte illi, (Mt 18 15) et lucratus eris fratrem tuum.
Scouwot íuwer!  Oba sunto in thir thin bruoder, far thanne inti increbo inan untar thir inti inan einon.  Oba her thir hore inti riuwa tuoa, forlâz imo, inti gistrunis thinan bruoder.

2. (Lc 17 16) Si autem non te audierit, adhibe tecum adhuc unum vel duos, ut in ore duorum testium vel trium stet omne verbum.  17. Quod si non audierit eos, dic ecclesiæ;  si autem et ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus.
Oba her thir ni hore, giholo mit thir noh thanna einan odo zwene, thaz in munde zweiero urcundono odo thriio giste íogilih wort.  Oba her sie ni hore, quid thero samanungu;  oba her theru samanungu ni hore, si thir thanne so heithin inti firnfol.

3. (Lc 17 18) Amen dico vobis, quæcunque alligaveritis super terram, erunt ligata et in cælo, et quæcunque solveritis super terram, erunt soluta et in cælo.  19. Iterum dico vobis, (158) quia si duo e vobis consenserit super terram de omni re quamcunque petierint, fiet illis a Patre meo qui in cælis est.  20. Ubi enim sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum.
War quidu ih íu, so welichu so ir gibintet obar erdu, werdent gibuntanu in himile, inti so welichu so ir arloset obar erdu, werdent arlóstu in himile.  Abur quidu ih iu, (158) wanta oba zwene fon íu gizuftigont sih obar erdu fon eogilicheru rachu, so welichu so sie pittent, wesent in fon minemo fater ther dar in himile ist.  Thar dar sint zwena odo thri gisamonate in minemo namen, thar bin ih in mitten iro.

4. (Lc 17 21) Tunc accedens Petrus ad eum dixit:  Domine, quoties peccavit in me frater meus et dimittam ei?  usque septies?  22. Dicit illi Jesus:  non dicam tibi usque septies, sed usque septuagies septies.
Tho gieng Petrus zi imo inti quad:  trohtin, so ofto gisuntot in mir min bruoder inti ih thanne forlazu imo?  unzan sibun stunt?  Tho quad imo ther heilant:  ni quidu ih thir unzan sibun stunt, ouh unzin sibunzug stuntun sibun warb.

XCIX

1. (Mt 18 23) Ideo assimilatum est regnum cælorum homini regi qui voluit rationem ponere cum servis suis.  24. Et quum cœpisset rationem ponere, oblatus est ei unus qui debebat decem milia talenta.
Bidiu gibilidot ist himilo richi manne cuninge ther dar wolta redea sezzan mit sinen scalcon.  Inti mittiu her bigonda redea sezzan, braht ward imo ein, ther scolta zehen thusunta talentono.

2. (Mt 18 25) Quum autem non haberet unde redderet, jussit eum dominus venundari et uxorem ejus et filios et omnia quæ habebat et reddi.  26. Procidens autem servus ille orabat eum (159) dicens:  patientiam habe in me, et omnia reddam tibi.  27. Misertus autem dominus servi illius dimisit eum et debitum dimisit ei.
Mittiu her ni habata wanan gulti, gibót inan ther herro zi forkoufanne inti sina quenun inti kind inti elliu thiu her habeta inti forgeltan.  Nidar tho fallanti ther scalc bat inan (159) quedenti:  gidult haba in mir, inti ih forgiltu alliu thir.  Miltanti ther herro thes scalkes forliez inan inti thie sculd forliez imo.

3. (Mt 18 28) Egressus servus ille invenit unum de conservis suis qui debebat ei centum denarios, et tenens suffocabat eum dicens:  redde quod debes.  29. Et procidens conservus ejus rogabat eum dicens:  patientiam habe in me, et omnia reddam tibi.  30. Ille autem noluit, sed abiit et misit eum in carcerem, donec redderet debitum.
Uzganganti tho ther scalc fant einan sinan ebanscalk, ther scolta imo zehenzug pfendingo, inti gifahanti thamfta inan sus quedenti:  forgilt thaz thu scalt.  Nidar tho fallanti sin ebanscalk bat inan sus quedenti:  gidult haba in mir, inti ih forgiltu alliu thir.  Her tho ni wolta, ouh geng inti santa inan in karkeri, unz forgulti thie sculd.

4. (Mt 18 31) Videntes autem conservi ejus quæ fiebant contristati sunt valde, et venerunt et narraverunt domino suo omnia quæ facta fuerant.  32. Tunc vocavit illum dominus suus et ait illi:  serve nequam, omne debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me:  33. non ergo oportuit et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum?
Tho gisehante sine ebanscalka thiu dar warun gitruobta wurdun thrato, inti quamun inti sagetun iro hêrren alliu thiu gitaniu warun.  Tho gihalota inan sin herro inti quad imo:  abuh scalk, alla sculd forliez thir, wanta thu mih bati:  ni gilamf thir zi miltenne thines ebenscalkes, soso ih thir milti was?

5. (Mt 18 34) Et iratus dominus ejus tradidit eum tortoribus, quoadusque redderet (160) universum debitum.  35. Sic et Pater meus cælestis faciet vobis, si non remiseritis unusquisque fratri suo de cordibus vestris.
Tho arbolgan ward sin herro, salta inan wizzinarin, unzan forgulti (160) alla thie sculd.  Inti so min fater himilisg tuot iu, oba ni forlazzit einero giwelih sinemo bruoder fon iuwaren herzon.

C

1. (Mt 19 1) Et factum est, quum consummasset Jesus sermones istos, migravit a Galilæa et venit in fines Judææ trans Jordanen, 2. et secutæ sunt eum turbæ multæ, et curavit eos ibi.
Inti ward tho gitahan, mittiu gientota ther heilant thisu wort, fuor fon Galilea inti quam in thiu enti Iudeae ubar Iordanen, inti folgetun inan manege menigi, inti heilta sie thar.

2. (Mt 19 3) Et accesserunt ad eum Pharisæi temptantes eum et dicentes:  si licet homini dimittere uxorem suam quacunque e causa?
Inti zuogiengun tho zi imo thie Pharisei costente inan inti quadun:  ist arloubit manne zi forlazzanna sina quenun fon sihwelicheru sachu?

3. (Mt 19 4) Qui respondens ait eis:  non legistis, quia qui fecit ab initio masculum et feminam fecit eos et dixit:  5. propter hoc dimittet homo patrem et matrem et adhærebit uxori suæ, et erunt duo in carne una.  6. Itaque jam non sunt duo, sed una caro.  Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet.
Her tho antwurtita inti quad in:  ni lasut ir, thaz thie dar tetta fon anaginne gomman inti wib tetta sie inti quad:  thuruh thaz forlazzit man fater inti muoter inti zuoclebet sinero quenun, inti sint zwei in einemo fleisge.  Iu giwesso ni sint zwei, ouh ein fleisg.  Thaz got zisamena gispien, man ni zisceida.

4. (Mt 19 7) Dicunt illi:  quid Moyses mandavit dari libellum (161) repudii et dimittere?  8. Ait illis:  quoniam Moyses ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimittere uxores vestras, ab initio autem non sic fuit.
Tho quadun sie imo:  waz Moyses gibot zi gebanne buoh (161) artribannes inti zi forlázzanne?  Tho quad her ín:  wanta Moyses zi herti iuwares herzen forliez iu forlazzan iuwara quenun, fon anaginne ni was so.

5. (Mt 19 9) Dico autem, quia quicunque dimiserit uxorem suam nisi ob fornicationem et aliam duxerit, mœchatur, et qui dimissam duxerit, mœchatur.  10. Dicunt ei discipuli ejus:  si ita est causa hominis cum muliere, non expedit nubere.
Ih quidu, bidiu so welih forlazzit sina quenun noba thuruh huor inti andera leitit, huorot, inti ther thia forlazzanun gihalot, huorot.  Tho quadun imo sine jungoron:  oba so ist mannes sacha mit wibe, thanne nist biderbi zi gihiwenne.

6. (Mt 19 11) Qui dixit:  non omnes capiunt verbum istud, sed quibus datum est.  12. Sunt enim eunuchi qui de matris utero sic nati sunt, et sunt eunuchi qui facti sunt ab hominibus, et sunt eunuchi qui se ipsos castraverunt propter regnum cælorum.  Qui potest capere, capiat.
Her quad tho:  nalles alle ni gifahant thiz wort, ouh then gigeban ist.  Sint aruiurte thie dar fon iro muoter reua so giborane sint, inti sint aruiurte thie dar gitane sint fon mannun, inti sint aruiurte thie sih selbon aruiurtun thuruh himilo richi.  Ther mugi bifahan, bifahe.

CI

1. (Mt 19 13) Tunc oblati sunt ei parvuli, ut manus eis imponeret et oraret;  discipuli autem increpabant eos.  14. Jesus vero ait eis:  sinite parvulos (162) et nolite eos prohibere ad me venire, talium est enim regnum cælorum.  15. Et quum imposuisset eis manus, abiit inde.
Tho brahtun imo luzile, thaz her sino henti in sie sazti inti bettoti;  sine jungoron increbotun sie.  Ther heilant quad tho in:  lazzet thie luzilon (162) inti ni curet sie weren zi mir cuman:  sulichero ist himilo richi.  Inti mittiu anasazta in sino henti, gieng thana.

2. (Lc 15 1) Erant autem appropinquantes ei publicani et peccatores multi, ut audirent eum.  2. Et murmurabant Pharisæi et scribæ dicentes:  quia hic peccatores recipit et manducat cum illis.  (Jn 7 1) Post hæc ambulabat Jesus in Galilæa;  non enim volebat in Judæam ambulare, quia quærebant eum Judæi interficere.
Warun tho nahenti sih imo firnfolle man inti suntiga manege, thaz sie inan gihortin.  Inti murmorotun thie Pharisei inti thíe scribere sús quedenti:  these intfahit suntiga inti izzit mít in.  After thiu gieng ther heilant in Galileam:  ni wolta her in Iudeam gangen, bidiu suohtun inan Iudei zí arslahanna.

CII

1. (Lc 13 1) Aderant autem quidam ipso in tempore nuntiantes illi de Galilæis quorum sanguinem Pilatus miscuit cum sacrificiis eorum.  2. Et respondens dixit illis:  putatis quod hi Galilæi præ omnibus Galilæis peccatores fuerunt, quia talia passi sunt?  3. Non dico vobis;  sed nisi pænitentiam habueritis, omnes similiter peribitis.  4. Sicut illi decem et octo supra quos (163) cecidit turris in Siloam et occidit eos:  putatis quia et ipsi debitores fuerunt præter omnes homines habitantes in Jerusalem?  5. Non dico vobis;  sed si non pænitentiam egeritis, omnes similiter peribitis.
Warun thar sume az in theru ziti, sagetun imo fon Galileis thero bluot Pilatus misgita mít iro bluostrun.  Tho antwurtita inti quad:  wanet ír thaz thesa Galilei fora allen Galileis suntiga warin, wanta sie sulichu thruotun?  Ni quidu ih íu thaz;  ouh oba ir riuwa ni habet, alla samant forwerdet.  Samaso thie hahtuzeheni, ubar thie (163) gifiel tura in Siloa inti arsluog sie:  wanet ir thaz thie sculdige warin ubar alle man artonte in Hierusalem?  Ni quidu ih íu so;  ouh oba ir riuwa ni tuot, alle selpsama forwerdet.

2. (Lc 13 6) Dicebat autem hanc similitudinem:  arborem fici habebat quidam plantatam in vinea sua, et venit quærens fructum in illa et non invenit.  7. Dixit autem ad cultorem vineæ:  ecce anni tres sunt e quo venio quærens fructum in ficulnea hac et non invenio;  succide ergo illam:  utquid etiam terram occupat?  8. At ille respondens dixit illi:  domine, dimitte illam et hoc anno, usque dum fodiam circa illam et mittam stercora, 9. et siquidem fecerit fructum;  sin autem, in futurum succides eam.
Tho quad her thesa ratissa:  phígboum habeta sum giflanzotan in sinemo wingarten, inti qúam suochen wahsamon in themo boume inti ni fant.  Tho quad her zi themo bigangere thes wingarten:  senu nú sint thriu jar fon thiu ih quementi suochen wahsamon in thesemo phigboume inti ni fintu;  hou inan thana:  ziu habet hér thie erda in gimeitun?  Her tho antwurtenti quad imo:  herro, forlaz ín thiz eina iár, unzin ih inan umbigrabu inti mist zuogituon, oba her thanne wahsamon tuoe:  anderes in zuowarti hau in thana.

CIII

1. (Lc 13 10) Erat autem docens in synagoga eorum sabbatis.  11. Et ecce mulier quæ habebat spiritum infirmitatis (164) annis decem et octo, et erat inclinata nec omnino poterat sursum respicere.
Was lerenti in thinge iro sambaztagun.  Senu tho wib thiu habeta geist unmahti (164) hahtuzehen iár, inti was nidargineigit noh zi thuruhslahti ni mohta úfscouwon.

2. (Lc 13 12) Quam quum vidisset Jesus, vocavit ad se et ait illi:  mulier, dimissa es ab infirmitate tua.  13. Et imposuit illi manus, et confestim erecta est et glorificabat Deum.
Thie mittiu gisah ther heilant, gihalota sia zi imo inti quad iru:  wib, forlazan bis fon thineru unmahti.  Inti anasazta iru hant, inti sliumo ward árrihtit inti tiurisota got.

3. (Lc 13 14) Respondens autem archisynagogus, indignans quia sabbato curasset Jesus, dicebat turbæ:  sex dies sunt in quibus oportet operari;  in his ergo venite et curamini, et non in die sabbati.
Antuurtita tho heristo thes thinges, unwirdanti thaz in sambuztag ther heilant heilta, quad theru menigi:  sehs taga sint in then gilimphit zi wirkenne:  in then cumet ír inti werdet giheilit, nalles in sambuztag.

4. (Lc 13 15) Respondens autem Jesus et dixit:  hypocritæ, unusquisque vestrum sabbato non solvit bovem suum aut asinum a præsæpio et ducit adaquare?
Tho antwurtita ther heilant inti quad:  lichezera, einero giwelih íuwar in sambuztag ni losit sinan ohson odo esil fon crippu inti leitit inan zi trenku?

5. (Lc 13 16) Hanc autem filiam Abrahæ, quam alligavit Satanas ecce decem et octo annis, non oportuit solvi a vinculo isto die sabbati?  17. Et quum hæc diceret, erubescebant omnes adversarii ejus, et omnis populus gaudebat in universis (165) quæ gloriose fiebant ab eo.
Thesa tohter Abrahames, thie dar gibant Satanas senu ahtozehen íar, ni gilamf sia zi losenne fon thesemo gibente in sambuztag?  Tho her thisiu quad, scamatun sih alle sine geginsachon, inti al thaz folc gifáh in then (165) thiu dar tiurlicho warun fon imo.

CIV

1. (Jn 7 2) Erat autem in proximo dies festus Judæorum, Scenopegia.  3. Dixerunt autem ad eum fratres ejus:  transi hinc et vade in Judæam, ut et discipuli tui videant opera tua quæ facis.  4. Nemo quippe in occulto quid facit, et quærit ipse in palam esse:  si hæc facis, manifesta te ipsum mundo.  5. Neque enim fratres ejus credebant in eum.
Was warlicho in nahi itmali tag Iudeno scatoselidono.  Tho quadon zi imo sine bruoder:  far hina inti far in Iudeno lant, thaz thine jungeron gisehen thinu werc thiu thu tuost.  Nioman giwisso in taugle waz tuot, inti suochit her in offane wesan:  oba thu thiz tuost, offono thih selbon mittilegarten.  Noh sine bruoder giloubton in inan.

2. (Jn 7 6) Dicit ergo eis Jesus:  tempus meum nondum advenit, tempus autem vestrum semper est paratum.  7. Non potest mundus odisse vos, me autem odit, quia ego (166) testimonium perhibeo de illo, quia opera ejus mala sunt.  8. Vos ascendite ad diem festum hunc, ego non ascendo ad diem festum istum, quia meum tempus nondum impletum est.
Tho quad in der heilant:  min zít ni quam noh nu, iuwar zít simblon ist garo.  Ni mag ther mittiligarto hazzon iuwih:  mih hazzot, bithiu wande ih (166) giwiznessi sagen uona imo, bithiu wanta sinu werc ubilu sint.  Ir erstigent zi desemo itmalen dage, ih nerstigu ze desemo itmalen dage, bithiu wante min zít nist noh nu erfullit.

3. (Jn 7 9) Hæc quum dixisset, ipse mansit in Galilæa.  10. Ut autem ascenderunt fratres ejus, tunc et ipse ascendit ad diem festum, non manifeste, sed quasi in occulto.  11. Judæi ergo quærebant eum in die festo et dicebant:  ubi est ille?  12. Et murmur multus de eo erat in turba.  Quidam enim dicebant:  quia bonus est, alii autem dicebant:  non, sed seducit turbas.  13. Nemo tamen palam loquebatur de illo propter metum Judæorum.
Mit thiu er thisu quad, her wonada in Galileu.  Tho the stigun sine bruoder, tho ersteig her úf zi themo itmalen dage, nalles ofphano, ouh sose [her] touglo.  Iudei wárlicho suohton inan in itmallichemo tage inti quadun:  war ist er?  Inti manag murmurunga fona imo was in thero menigi.  Sume quadun:  guot ist er, andre quadun:  nein, ouh forleitit menigi.  Nioman thoh widero offono sprah fon imo thuruh thero Iudeno forahta.

4. (Jn 7 14) Jam autem die festo mediante ascendit Jesus in templum et docebat.  15. Et mirabantur Judæi (167) dicentes:  quomodo hic litteras scit, quum non didicerit?
Iu tho themo itmalen tage halpscritanemo arsteig ther heilant in tempal inti leerta.  Inti wuntraton thie Iudæi (167) sus quedenti:  wo theser buohstaba weiz, mittiu er sie ni lerneta?

5. (Jn 7 16) Respondit eis Jesus et dixit:  mea doctrina non est mea, sed ejus qui misit me.  17. Si quis voluerit voluntatem ejus facere, cognoscit de doctrina, utrum e Deo sit an ego a me ipso loquar.  18. Qui a semetipso loquitur, gloriam propriam quærit, qui autem quærit gloriam ejus qui misit illum, hic verax est, et injustitia in illo non est.  19. Nonne Moyses dedit vobis legem, et nemo e vobis facit legem?  20. Quid me quæritis interficere?  Respondit turba et dixit:  dæmonium habes:  quis te quærit interficere?
Tho antlingita in ther heilant inti quad:  min lera nist min, ouh thes thie mih santa.  Oba wer wili sinan willon tuon, vorstentit fon leru, wedar fon gote si odo ih fon mir selbomo spreche.  Ther fon imo selbomo sprichit, eigina tiurida suochit, ther thar suochit sina tiurida ther inan santa, ther ist warwurti, inti unreht nist in imo.  Eno Moyses gab hiu ewa, inti nioman fon iu tuot ewa?  Zi hiu mih suochet zi arslahanne?  Tho antelengita thiu menigi inti quad:  tiwal habes:  wer suochit thih zi arslahanne?

6. (Jn 7 21) Respondit Jesus et dixit:  unum opus feci, et omnes miramini.  22. Propterea Moyses dedit vobis circumcisionem, non quia e Moyse est, (168) sed e patribus, et in sabbato circumciditis hominem.  23. Si circumcisionem accipit homo in sabbato, ut non solvatur lex Moysi, mihi indignamini, quia totum hominem sanum feci in sabbato?  24. Nolite judicare adversus faciem, sed justum judicium judicate.
Tho antwurtita ther heilant inti quad:  eín wérc téta íh, inti alle wuntrot ír.  Thuruh tház Moyses gáb íú bisnítnessi, nalles bidiu thaz siu fon Moyse sí, (168) óh fon fatoron, inti in sambaztag bisnidet ir man.  Oba umbisnitnessi infahit man in sambaztág, thaz ni sí zilosit Moyseses ewa, míh unwirdet, bithiu wantih allan man heilan teta in sambaztág?  Ni curet duoman wídar annuze, óh rehtan duom duomet.

7. (Jn 7 25) Dicebant ergo quidam ex Hierosolymis:  nonne hic est quem quærunt interficere?  26. Et ecce palam loquitur, et nihil ei dicunt.  Nunquid vere cognoverunt principes quia hic est Christus?  27. Sed hunc scimus unde sit:  Christus autem quum venerit, nemo scit unde sit.
Tho quadun sume fon Hierusalem:  eno nist thiz thér then ir suochet zi arslahanne?  Inti her offano sprihhit, inti sie ni quædent imo niowíht.  Eno ni forstuotun zi wáre thie heroston thaz thiz ist Christus?  Óh thesan wizzumes wanan her ist:  Christ thanne her quimit, thanne ni weiz nioman wanan hér ist.

8. (Jn 7 29) Clamabat ergo docens in templo Jesus et dicens:  et me scitis et unde sim scitis, et a me ipso non veni, sed est verus qui misit me, quem vos nescitis.  (169) 29. Ego scio eum, quia ab ipso sum et ipse me misit.  (J. 8, 55.) Et si dixero quia nescio eum, ero similis vobis mendax.
Reof hér lerenti in themo temple ther heilant inti quædenti:  inti míh wizzut ír inti wanan ih si wizzunt, inti fon mir selbomo ni quam, óh her wár ist ther mih santa, then ír ni wizzunt.  (169) Ih weiz inan, bithiu wanta fón imo bín, inti her santa mih.  Inti oba ih quidu thaz ih ni weiz inan, thanne bin ih gilih íú luggi.

9. (Jn 7 30) Quærebant ergo eum apprehendere, et nemo misit in illum manus, quia nondum venerat hora ejus.  31. De turba autem multi crediderunt in eum et dicebant:  Christus quum venerit, nunquid plura signa faciet quam quæ hic facit?
Tho suohtun sie inan zi gifahanne, inti neoman ni santa in inan sina hant, bithiu nóh thanne ni quam sin zít.  Fon theru menigi manage giloubdun in inan inti quadun:  Christ thanne hér qúimit, eno tuot her thanne managerun zeichan thanne theser tuot?

CV

1. (Lc 12 13) Ait autem ei quidam de turba:  magister, dic fratri meo ut dividat mecum hereditatem.  14. At ille dixit ei:  homo, quis me constituit judicem aut divisorem supra vos?  15. Dixitque ad illos:  videte et cavete ab omni avaritia, quia non in abundantia cujusquam vita ejus est ex his quæ possidet.
Tho quad imo súm fon theru menigi:  meistar, quid minemo bruoder thaz her teile mit mir erbi.  Her quat imo thó: mán, wer mih sazta zi duomen odo teilari ubar íúuúih?  Tho quad her zi ín:  gisehet inti wartét fon alleru giridu, bithíu wanta nist in ginuhtsami eininges líb fon then thiu her bisizzit.

2. (Lc 12 16) Dixit autem similitudinem ad illos dicens:  (170) hominis cujusdam divitis uberes fructus ager attulit.  17. Et cogitabat intra se dicens:  quid faciam, quod non habeo quo congregem fructus meos?  18. Et dixit:  hoc faciam:  destruam horrea mea et majora faciam, et illuc congregabo omnia quæ nata sunt mihi et bona mea.  19. Et dicam animæ meæ:  anima, habes multa bona posita in annos plurimos:  requiesce, comede, bibe, epulare.
Tho quad her gilihnessi zi in sus quædenti:  (170) sihweliches mannes otages ginuhtsama fruht accar frambráhta.  Inti thahta innan imo sus quædenti:  waz tuon, thaz ih ni haben wara ih gisamano mine wahsmon?  Inti quad:  thaz tuon:  zibrichu mina scíura inti merun tuon, inti thara gisamanon alliu thiu dar giboraniu sint mír inti miniu guot.  Inti quídu mineru selu:  sela, habes managiu guot gisaztiu in managiu jar:  resti, iz inti trink inti goumi.

3. (Lc 12 20) Dixit autem illi Deus:  stulte, hac nocte animam tuam repetunt a te:  quæ autem parasti, cujus erunt?  21. Sic est qui sibi thesaurizat et non est in Deum dives.
Tho quad imo gót:  tumbo, in therra naht thina sela suochent fon thír:  thiu thu gigarawitas, wes sint thíu?  So ist ther ther imo selbomo drisiwit inti nist in gote otág.

CVI

1. (Mc 10 17) Et quum egressus esset in viam, procurrens quidam genu flexo ante eum rogabat eum dicens:  (Mt 19 16) magister bone, quid boni faciam ut habeam vitam æternam?  17. Qui dixit ei:  quid me interrogas de bono?  (Mc 10 18) nemo bonus nisi unus Deus.  (Mt 19 17) Si autem vis ad vitam ingredi, (171) serva mandata.
Mittiu her uzgangenti wás in wek, furiloufanti sum giboganemo knewe furi inan bat inan sus quædenti:  guot meistar, waz guotes tuon thaz ih habe ēwin lib?  Tho qwat her imo:  waz mih frages fon guote?  neoman nist guot nibi ein got.  Oba thu wolles zi libe ingangan, (171) halt bibot.

2. (Mc 10 18) Dixit illi:  quæ? Jesus autem dixit:  non occides, non adulterabis, non furtum facies, non falsum testimonium dices;  19. honora patrem tuum et matrem, et diligis proximum tuum sicut te ipsum.
Thó quad her imo:  welichiu?  Tho quad thér heilant:  ni slahes, ni húoros, ni tues thiuba, ni quædes luggi giwiznessi;  ere thinan fater inti muoter, inti mínnos thínan náhiston so thih selbon.

3. (Mc 10 20) Dicit illi adulescens:  omnia hæc custodivi a juventute mea:  quid adhuc mihi deest?  (Mc 10 21) Jesus autem intuitus eum dilexit eum et dixit illi:  unum tibi deest:  (Mt 19 21) si vis perfectus esse, vade, vende quæ habes et da pauperibus, et habebis thesaurum in cælo, et veni, sequere me.  22. Quum audisset adulescens verbum, abiit tristis, (Lc 18 23) erat enim dives valde (Mt 19 22) et multas possessiones habens.
Tho quad imo ther jungo:  alliu thisu gihielt ih fon minera iugundi:  waz ist mir noh nu wan?  Tho ther heilant inan scóuwonti minnota inan inti quad imo:  ein ist thir wan:  oba thu wolles thuruhthigan wésan, fár, forcoufi thiu thu habes inti gib thiu thurftigon, inti thannæ habes treso in hímile, inti quim, folge mir.  Mittiu gihórta ther jungo thaz wort, gieng gitruobit:  wás éhtig thrato inti manago éhti habenti.

4. (Mc 10 23) Et circumspiciens Jesus ait discipulis suis:  quam difficile qui pecunias habent in regnum Dei introibunt!  (Mt 19 23) Amen dico vobis, quia dives difficile intrabit in regnum cælorum.  (172) 24. Et iterum dico vobis:  facilius est camelum per foramen acus transire quam divitem intrare in regno cælorum.  25. Auditis autem his discipuli mirabantur valde dicentes:  quis ergo poterit salvus esse?
Inti umbiscouwonti ther heilant quad sinen jungoron:  wio unodo thie dar scáz habent in gotes richi ingangent!  War quidu ih íú, wanta otag únodo ingengit in richi hímilo.  (172) Inti abur quidu ih íú: odira ist olbentun thuruh loh naldun zi faranne thanne otagan zi ganganne in himilo richi.  Then gihorten thie jungoron wuntrotun thrato sus quedenti:  wer mag heil wesan?

5. (Mc 10 26) Aspiciens autem Jesus dixit illis:  apud homines hoc impossibile est, apud Deum autem omnia possibilia sunt.  27. Tunc respondens Petrus dixit ei:  ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te:  quid ergo erit nobis?  (Mt 19 28) Jesus autem dixit illis:  amen dico vobis, quod vos qui secuti estis me, in regeneratione, quum sederit Filius hominis in sede majestatis suæ, sedebitis et vos super sedes duodecim judicantes duodecim tribus Israhel.
Scouwonti ther heilant quad in:  mit mannon thiz ist unodi, mit gote alliu sint odi.  Tho antalengita Petrus inti quad imo:  sinu wir forliezumes alliu inti folgemes thir:  waz ist uns nu?  Tho quad in ther heilant:  war quidu ih íú, thaz ir thie dar mir folget, in thera aburburti, mit thiu ther mannes sun sizzit in sedale sinera michilnessi, inti sizzet ir ubar zwelif sedal tuomenti zwelif cunni Israhelo.

6. (Mc 10 29) Amen dico vobis:  (Mt 19 29) omnis qui relinquit domum aut parentes vel fratres aut sorores aut patrem aut matrem (173) aut uxorem aut filios aut agros (Lc 18 29) propter regnum cælorum (Mt 19 29) et nomen meum (Mc 10 29) et propter evangelium, (Mt 19 29) centuplum accipiet, (Mc 10 30) nunc in hoc tempore domos et fratres et sorores et matres et filios et agros cum persecutionibus, et in futuro (Mt 19 29) vitam æternam possidebunt.  30. Multi autem erunt primi novissimi et novissimi primi.
War quidu ih íú: giwelih ther dar forlazit hus odo sine eldiron odo bruoder odo swister odo fater odo muoter (173) odo quænun odo kind odo accara thuruh himilo richi inti minan namon inti thuruh euangelium, zehenzucfalt intfahit, nu in therra ziti hus inti bruoder inti swister inti muoter inti kind inti accara mit áhtnessin, inti in zuowarti ēwin lib bisizzent.  Manege werdent eriston jungiston inti thie jungiston eriston.

7. (Lc 16 14) Audiebant autem omnia hæc Pharisæi, qui erant avari, et deridebant illum.  15. Et ait illis:  vos estis qui justificatis vos coram hominibus, Deus autem novit corda vestra, quia quod hominibus altum est, abhominatio est ante Deum.
Gihortun alliu thisu thie Pharisei, thie dar warun gíre, inti scínfitun inan.  Tho quad her in:  ír birut thie dar íúwíh rehtfestigot fora mannon:  got weiz íúwariu herzun, bidiu thaz mit mannon hoh ist, thaz ist leidlih fora gote.

CVII

1. Iterum dixit:  (Lc 16 19) homo quidam erat dives et induebatur purpura et bysso et epulabatur cotidie splendide.  20. Et erat quidam mendicus nomine Lazarus, qui jacebat ad januam ejus (174) ulceribus plenus, 21. cupiens saturari de micis quæ cadebant de mensa divitis, sed et canes veniebant et lingebant ulcera ejus.
Tho quad her in abur:  sum mán was otag inti garawita sih mit gotauúebbæ inti mit lininimo inti goumota gitágo berahto.  Inti was sum árm betalari ginemnit Lazarus, ther lag zi sinen turun (174) fol gisuúeres, gerota sih zi gisatonne fon then brosmon thie dar nidarfielun fon themo disgæ thes otagen, óh hunta quamun inti leccodun siniu giswer.

2. (Lc 16 22) Factum est autem ut moreretur mendicus et portaretur ab angelis in sinum Abrahæ.  Mortuus est autem et dives et sepultus est in inferno.  23. Elevans autem oculos suos, quum esset in tormentis, videbat Abraham a longe et Lazarum in sinu ejus.  24. Et ipse clamans dixit:  pater Abraham, miserere mei et mitte Lazarum, ut intingat extremum digiti sui in aqua, ut refrigeret linguam meam, quia crucior in hac flamma.
Wárd thó gitan thaz arstárp ther betalari inti was gitragan fon éngilon in barm Abrahames.  Arstarp ouh ther otago inti ward bigraban in helliu.  Úfheuenti siniu ougun, mit thíu her wás in wizin, gisah Abrahaman rumana inti Lazarum in sinemo bárme.  Inti her ruofenti quad:  fater Abraham, milti mír inti senti Lazarum, thaz her dunco thaz lezzista teil sines fingares in wazzar, thaz her gicuole mina zungun, wanta ih quilu in thesemo lóuge.

3. (Lc 16 25) Et dixit illi Abraham:  fili, recordare quia recepisti bona in vita tua et Lazarus similiter mala:  nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris.  26. Et in his omnibus inter vos et nos (175) chaos magnum firmatum est, ut hi qui volunt hinc transire ad vos non possunt, neque inde huc transmeare.  27. Rogo ergo te, pater, ut mittas eum in domum patris mei;  28. habeo enim quinque fratres, ut testetur illis, ne et ipsi veniant in locum hunc tormentorum.
Tho quad imo Abraham:  kind, gihugi bithíu thú intfiengi guotiu in thinemo libe inti Lazarus so sama ubiliu:  nu ist theser gifluobrit, thú bist giquælit.  Inti in thesen allen untar íú inti untar uns (175) michil untarmerchi gifestinot ist, thaz thie dar wollent hinan faran zi íú ni mugun, noh thanan hera faran.  Ih bitiu thih, fater, thaz inan sentes in hús mines fater:  haben finf bruoder, thaz her in cunde, min sie quæmen in thesa stát wizo.

4. (Lc 16 29) Et ait illi Abraham:  habent Moysen et prophetas:  audiant illos.  30. At ille dixit:  non, pater Abraham, sed si quis e mortuis ierit ad eos, pænitentiam agent.  31. Ait autem illi:  si Moysen et prophetas non audiunt, neque si quis e mortuis resurrexit credent.
Tho quad imo Abraham:  habent Moysen inti wizogon:  horen sie.  Tho quad hér:  ni, fater Abraham, óh oba wer fon toten gengit zi ín, riuwa tuont.  Tho quad her imo:  oba sie Moysen inti wizogon ni horent, noh oba wer fon tode arstentit giloubent.

CVIII

1. (Lc 16 1) Dicebat autem et ad discipulos suos:  homo quidam erat dives, qui habebat vilicum, et hic diffamatus est apud illum, quasi dissipasset bona ipsius.  2. Et vocavit illum et ait illi:  quid hoc audio de te?  redde rationem vilicationis tuæ, jam enim non poteris vilicare.
Tho quad her zi sinen jungeron:  sum man was otag, ther habeta sculdheizon, inti ther was unliumunthaft mit ímo, samaso her ziuúrfi siniu guot.  Inti gihalota ínan inti quad imo:  zi hiu gihoriu ih sulih lastar fon thír?  gib reda thínes ambahtes:  iu ni mahtú sculdheizo sin.

2. (Lc 16 3) Ait autem vilicus intra se:  quid faciam, quia dominus meus (176) auferet a me vilicationem?  fodere non valeo, mendicare erubesco.  4. Scio quid faciam, ut quum amotus fuero a vilicatione, recipiant me in domos suas.
Tho quad ther sculdheizo innan imo:  waz tuon ih, wanta min hérro (176) arfirrit fon mir mín ambaht?  ih ni mag graban, betolon scamen mih.  Ih weiz waz tuon, thanne ih arworfan wirdu fon themo ambahte, intfahen mih in iro hús.

3. (Lc 16 5) Convocatis itaque singulis debitoribus domini sui dicebat primo:  quantum debes domino meo?  6. At ille dixit:  centum cados olei.  Dixitque illi:  accipe cautionem tuam et sede cito, scribe quinquaginta.  7. Deinde alio dixit:  tu vero quantum debes?  Qui ait:  centum choros tritici.  Ait illi:  accipe litteras tuas et scribe octoginta.
Gihaloten thó suntar giwelihen sculdigon sines hérren quad thémo éristen:  wio filu scalttu minemo hérren?  Her quad thó: zehenzug mezzo oles.  Tho quad her imo:  intfah thín scríbazzusi inti sízzi sliumo inti scrib fínfzug.  Tho quad her andremo:  wio filu scalttu?  Ther quad thó: zehenzug mezzo weizzes.  Tho quad her imo:  intfah thine buohstaba inti scrib ahtozug.

4. (Lc 16 8) Et laudavit dominus vilicum iniquitatis, quia prudenter fecisset, quia filii hujus sæculi prudentiores filiis lucis in generatione sua sunt.  9. Et ego vobis dico:  facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut quum defeceritis, recipiant vos in æterna tabernacula.
Inti lobota ther herro then ambaht thes unrehtes, wanta her wislicho teta, bidíu wanta thiu kind therra weraldi wiseron then liohtes kindon in iro cunne sint.  Inti ih quidu íú: tuot íú friunta fon then wolon unrehtes, mittiu ir ziganget, intfahen íúwih in ēwina selida.

5. (Lc 16 10) Qui fidelis est in minimo, et in majori fidelis est, (177) et qui in modico iniquus est, et in majori iniquus est.  11. Si ergo in iniquo mammona fideles non fuistis, quod vestrum est quis credit vobis, 12. et si in alieno fideles non fuistis, quod vestrum est quis dabit vobis?
Ther dar gitriuwi ist in minnisten, ther ist in themo meren gitriuwi, (177) ther dar in themo luzilen unreht ist, ther ist in themo meren unreht.  Oba ir in themo unrehten wolen gitriuwe ni warut, thaz dar íúwer ist, wer bifilihit iz íú, inti oba ir in themo fremiden gitriuwi ni warut, thaz dar iuwer ist, wer gibit iz íú?

6. (Lc 12 47) Ille autem servus qui cognovit voluntatem domini sui et non præparavit et non fecit secundum voluntatem ejus, vapulabit multis, 48. qui autem non cognovit et fecit digna, plagis vapulabit paucis.  Omni autem cui multum datum est, multum quæretur ab eo, et cui commendaverunt multum, plus petent ab eo.
Ther scalc ther dar forstuont sines herren willon inti ni garawita inti ni teta after sinemo willen, wirdit manegen bifillit, ther dar ni forstuont inti teta wirdigiu, wirdit bifillit luzilen fillungon.  Íógilichemo themo dar filo gigeban ist, filo suochit man fon imo, inti themo filu bifuluhun, mer uergont fon imo.

7. (Lc 12 49) Nescitis quia ignem veni mittere in terra, et quid volo, nisi ut accendatur?  50. Baptismum habeo baptizari, et quomodo turbor, usque dum perficiatur!
Ni wizzut itr thaz ih fiur quam zi sentanne in erda, inti waz willu, noba iz inbrennit werde?  Ih haben toufi gitoufit werdan, inti wio bin gitruobit, unza iz gifremit wirdit!

CIX

1. (Mt 20 1) Simile est enim regnum cælorum homini patri familias qui exiit primo mane conducere operarios in vineam suam.  2. Conventione autem facta cum operariis e denario diurno (178) misit eos in vineam suam.  3. Et egressus circa horam tertiam vidit alios stantes in foro otiosos.  4. Et illis dixit:  ite et vos in vineam, et quod justum fuerit dabo vobis.  5. Illi autem abierunt.  Iterum autem exiit circa sextam et nonam horam et fecit similiter.  6. Circa undecimam vero exiit et invenit alios stantes et dicit illis:  quid hic statis tota die otiosi?  7. Dicunt ei:  quia nemo nos conduxit.  Dicit illis:  ite et vos in vineam.
Gilih ist himilo richi manne hiwisges fater ther dar uzgieng fruo in morgan gileitan wurhton in sinan wingart.  Gizunfti gitanera mit then wurhton fon tagelone (178) santa sie in sinan wingart.  Inti uzgangenti umbi thie thritun zít gisah andre stantente in strazu in gimeitun.  Inti quad ín:  faret ir in minan wingart, inti thaz zi rehte wirdit gibu íú. Sie thó giengun.  Abur gieng her tho umbi thia sextun inti umbi thia niuntun zít inti téta sama.  Umbi thia einliftun zit úzgieng inti fant andre stantente inti quad ín:  ziu stet ir allan tag unnuze?  Quadun ímo:  wanta nioman unsih gileita.  Tho quad her ín:  faret ír in minan wingart.

2. (Mt 20 8) Quum sero autem factum esset, dicit dominus vineæ procuratori suo:  voca operarios et redde illis mercedem incipiens a novissimis usque ad primos.  9. Quum venissent ergo qui circa undecimam horam venerant, acceperunt singulos denarios.  10. Venientes autem et primi arbitrati sunt quod plus essent accepturi, acceperunt autem et ipsi singulos denarios.  11. Et accipientes murmurabant adversus patrem familias 12. dicentes:  (179) hi novissimi una hora fecerunt, et pares illos nobis fecisti, qui portavimus pondus diei et æstus.
Tho iz aband ward, quad ther herro thes wingarten sinemo ambahte:  halo thíe wurhton inti gilt in mieta biginnenti fon then jungiston unzun thie eriston.  Tho thie quamun thie dar umbi thia eínliftun zit quamun, intfiegun suntringon phenninga.  Tho quamun thie eriston, wantun thaz sie mera warin intfahenti:  intfiengun sie suntringon phenninga.  Inti tho intfahenti murmulotun widar fater thes hiwisges quædenti:  (179) these jungiston éina zit tatun, inti ebangiliche tati sie uns, wir thie truogumes burdin thes dages inti thera hizza.

3. (Mt 20 13) At ille respondens uni eorum dixit:  amice, non facio tibi injuriam:  nonne convenisti mecum e denario?  14. Tolle quod tuum est et vade;  volo autem et huic novissimo dare sicut et tibi.  15. Aut non licet mihi quod volo facere?  an oculus tuus nequam est quia ego bonus sum?  16. Sic erunt novissimi primi et primi novissimi;  multi enim sunt vocati, pauci autem electi.
Her antwurtita íro einomo inti quad:  friunt, ni tuon ih thír hárm:  eno ni gizunftigotastu thíh mit mir fon themo phennige?  Nim thaz dar thin ist inti fár:  ih willa themo jungisten géban samaso thír.  Odo nist mir arloubit thaz ih willa tuon, odo thin ouga abuh ist bidiu wanta ih guot bin?  So sint thie jungiston eriston inti thie eriston jungiston:  manege sint giladote, fohe sint gicorone.

CX

1. (Lc 14 1) Et factum est ut intraret in domum cujusdam principis Pharisæorum sabbato manducare panem, et ipsi observabant eum.  2. Et ecce homo quidam hydropicus erat ante illum.  3. Et respondens Jesus dixit ad legisperitos et Pharisæos dicens:  si licet sabbato curare?  4. At illi tacuerunt.  (180) Ipse vero apprehensum sanavit eum ac dimisit.
Inti giburita, tho her ingieng in hús sumiliches heristen Fariseo in sambaztag zi ezzanne brot, inti sie bihieltun ínan.  Inti sinu sum man wazzarsioh was fora ímo.  Tho antwurtita ther heilant, quad zi then ewa gilerten inti zi then Farisein quædenti:  ist arloubit in sambaztag zi heilanne?  Sie swigetun.  (180) Her tho bifanganan heilta inan inti forliez.

2. (Lc 14 5) Et respondens ad illos dixit:  cujus vestrum asinus aut bos in puteum cadet, et non continuo extrahet illum die sabbati?  6. Et non poterant ad hæc respondere illi.
Inti her tho antwurtita zi ín, quad:  weliches iuwer esil odo óhso in phuzzi fellit, inti thanne ní slíumo ziuhit inan uz in sambaztag?  Inti sie ni mohtun zi then giantwurtan imo.

3. (Lc 14 7) Dicebat autem et ad invitatos parabolam, intendens quomodo primos accubitus eligerent, dicens ad illos:  8. quum invitatus fueris ad nuptias, non discumbas in primo loco, ne forte honoratior te sit invitatus ab eo, 9. et veniens is qui te et illum vocavit dicat tibi:  da huic locum, et tunc incipias cum rubore novissimum locum tenere.  10. Sed quum vocatus fueris, vade, recumbe in novissimo loco, ut quum venerit qui te invitavit dicat tibi:  amice, ascende superius.  Tunc erit tibi gloria coram simul discumbentibus, 11. quia omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur.
Quad her tho zi then giladoten ratissa, scouwonti wio sie thiu furistun sedal gicurun, quædenti zi ín:  thanne thú giladot werdes zi brutlouftin, ni gisizzes in thera furistun steti, min odowán erwirdigoro thir si giladot fon imo, inti quementi ther ther thih inti inan giladota quæde thir:  gib thesomo stat, inti thanne biginnistu mit scamu thia jungistun stat bihaben.  Oh thanne thu giladot wirdis, far inti sizzi in thera jungistun steti, thanne ther quæme ther thih giladota quæde thir:  friunt, arstig furdir.  Thanne ist thir tíurida fora then thie mit thir samant sizzent, wanta eogilih ther sih arheuit wirdit giodmotigot, inti ther sih giodmotigot wirdit ufarhaban.

4. (Lc 14 12) (181) Dicebat autem et ei qui se invitaverat:  quum facis prandium aut cenam, noli vocare amicos tuos neque fratres tuos neque cognatos neque vicinos divites, ne forte et ipsi te reinvitent et fiat tibi retributio.  13. Sed quum facis convivium, voca pauperes, debiles, claudos, cæcos, 14. et beatus eris, quia non habent unde retribuent tibi;  retribuetur enim tibi in resurrectione justorum.  15. Hæc quum audisset quidam de simul discumbentibus, dixit illi:  beatus qui manducat panem in regno Dei.
(181) Tho quad her themo ther inan ladota:  thanne thu tues tagamúos odo abandmuos, ni curi giladon thine friunt noh thine bruoder noh thine maga noh thine gibura ehtige, min odo sie thih abur widarladon, inti ist thir gilonot.  Oh thanne thú gouma tues, gihalo thurftigon wanheile halze blinte, inti salig bist, wanta sie ni habent wanan thir gilonon:  thir wirdit gilonot in thera arstantnessi rehtoro.  Thisiu mit diu sum gihorta fon then samant sizzenten, quad imo:  salig ist ther dar izzit brot in gotes riche.

CXI

1. (Jn 7 1) (Jn 7 2) Post hæc in proximo erat (Jn 6 4) Pascha, dies festus Judæorum.  (Lc 17 11) Et factum est, dum iret in Jerusalem, transiebat per mediam Samariam et Galilæam.  12. Et quum ingrederetur quoddam castellum, occurrerunt ei ·X· viri leprosi, qui steterunt a longe.  13. Et levaverunt vocem dicentes:  Jesu præceptor, miserere nostri.
After thiu was in nahi óstrun, itmali dag Iudono.  Inti ward giworht, mittiu her fuor in Hierusalem, fuor thuruh mitti Samariun inti Galilæam.  Inti mittiu her tho ingieng in sumilicha burgilun, ingegin liofun imo zehen man riobe, thie gistuontun ferro.  Inti arhuobun stemma quædente:  thú heilant biboteri, milti úns.

2. (Jn 7 14) Quos ut vidit, dixit:  (182) ite, ostendite vos sacerdotibus.  Et factum est, dum irent, mundati sunt.  15. Unus autem ex illis, ut vidit quia mundatus est, regressus est cum magna voce magnificans Deum.  16. Et cecidit in faciem ante pedes ejus gratias agens, et hic erat Samaritanus.
Thie tho her sie gisah, quad:  (182) gét inti arouget íúwih then bisgofon.  Inti ward thó, mittiu sie fúorun, thaz sie gisubrit wurdun.  Ein fon thén, so her gisah thaz hér gireinit wás, warb widar mit michilera stémmu michilosonti got.  Inti fiel in sin annuzi furi síne fúozi thánca tuonti, inti ther was Samaritanus.

3. (Jn 7 17) Respondens autem Jesus dixit:  nonne decem mundati sunt, et novem ubi sunt?  18. Non est inventus qui rediret et daret gloriam Deo, nisi hic alienigena?  19. Et ait illi:  surge, vade, quia fides tua te salvum fecit.
Tho antwurtita ther heilant inti quad:  eno ja wurdun zéheni gihéilte, inti war sint thie níuni?  Nist fundan ther dar uúrbi inti gabi guollichi gote, nibi therer fremidera thiota mán?  Tho quad her imo:  arstant nu inti fár, wanta thin giloubo thih heilan téta.

CXII

1. (Mc 10 32) Assumens autem iterum duodecim (Mt 20 17) ait illis:  (Lc 18 31) ecce ascendimus Hierosolymam, et consummabuntur omnia quæ scripta sunt per prophetas de Filio hominis.  (Mc 10 33) Tradetur enim principibus sacerdotum et scribis, (Mt 20 19) et tradent eum gentibus, (Lc 18 32) et illudetur et flagellabitur et conspuetur et crucifigitur, 33. et tertia die resurget.
Nementi tho abur thie zuéliui quad ín:  senu arstígemes zi Hierosolimam, inti werdent gientot alliu thiu dar giscriban sint thuruh thie wizogon fon themo mannes súne.  Wirdit giselit then heriston thero biscofo inti then buocharin, inti sie selent inan thioton, in ist giscínfit inti wirdit bifillit inti anagispíwan inti arhángan, inti thritten tage arstentit.

2. (Mt 20 20) Tunc accessit ad eum mater filiorum Zebedæi cum filiis suis adorans (183) et petens aliquid ab eo.  21. Qui dixit ei:  quid vis?  Ait illi:  dic ut sedeant hi duo filii mei unus ad dexteram tuam et unus ad sinistram in regno tuo.  22. Respondens autem Jesus dixit eis:  nescitis quid petatis.  Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum, (Mc 10 38) aut baptismum quo ego baptizor baptizari?  (Mt 20 22) Dicunt ei:  possumus.  23. Ait illis:  calicem quidem meum bibetis (Mc 10 39) et baptismum meum quo ego baptizor baptizabimini.  (Mt 20 23) Sedere autem ad dexteram meam et sinistram non est meum dare vobis, sed quibus paratum est a Patre meo.
Tho gieng zi imo thíu muoter thero kindo Zebedéuses mit iro kindon betonti (183) inti bát sihwaz fon imo.  Her quad íru:  waz wílis?  Tho quad síu imo:  quid thaz sizzen these zwene mine súni eín zi thínero zesowun inti eín zi thíneru wínestrun in thinemo richæ. Tho antwurtita ther heilant, quad ín:  ni wizzut waz ir bítet.  Mugut ir trincan kelih then ih trincan scál, odo toufi in theru ih gitoufit wirdu ir gitoufit wésan?  Tho quadun sie imo:  mugumes.  Tho quad her ín:  minan kelih trinket ir inti mina toufi in theru ih gitoufit wirdu werdet gitoufite.  Sizzan zi minera zesuwún inti zi wínistrun nist mín íu zi gebanne, oh then iz garo ist fon minemo fater.

3. (Mt 20 24) Et audientes decem indignati sunt de duobus fratribus.  25. Jesus autem vocavit eos ad se et ait:  scitis quia principes gentium dominantur eorum, et qui majores sunt potestatem exercent in eos.  26. Non ita erit inter vos, (185) sed quicunque voluerit inter vos major fieri, sit vester minister, 27. et qui voluerit inter vos primus esse, erit vester servus.  28. Sicut Filius hominis non venit ut ministraretur ei, sed ut ministraret, et dare animam suam redemptionem pro multis.
Thaz horenti thie zeheni unwirditun fon then zwein bruodoron.  Ther heilant gihalota sie zi imo inti quad:  wizzut ir thaz thíe heriston thioto waltent iro, inti thie dar meron sint giwalt bigangent in sie.  Ni si iz so untar íu, (185) ouh so wer so wolle untar íu mero wésan, si íuwer ambaht, inti ther dar wolle untar íu eristo wesan, wese íuwer scalc.  So ther mannes sun ni quam thaz man imo ambahteti, ouh her ambahteti, inti geban sin ferah zi lósungu furi manege.

CXIII

1. (Lc 13 23) Et ait illi quidam:  Domine, ergo pauci sunt qui salvi fiant?  Ipse autem dixit ad illos:  24. contendite intrare per angustam portam, quia multi, dico vobis, quærunt intrare et non potuerunt.  25. Quum autem intraverit pater familias et cluserit ostium, et incipietis foris stare et pulsare dicentes:  Domine, aperi nobis, et respondens dicit:  nescio vos unde sitis.  26. Tunc incipietis dicere:  manducavimus coram te et bibimus et in plateis nostris docuisti.  27. Et dicit vobis:  (186) nescio vos unde sitis:  discedite a me omnes operarii iniquitatis.
Inti quad imo tho sum:  trúhtin, fohe sint thie dar heile werden?  Her quad zi ín:  flizet íngangan thuruh thia éngun phorta, bidiu wanta manage, quidu íu, súohtun inzigangenne inti ni móhtun.  Mittiu ingengit fater thes híwisges inti bislíuzit thia túri, thanne bigínnet ir uze stán inti clofon sus quædente:  truhtin, intuo úns, inti her antwurtenti qúidit:  ni weiz íuwih wanan ir sít.  Thanne biginnet ir quædan:  wir azumes fora thir inti truncumes, inti in unseron strazon lertostú. Inti thanne quidit íu:  (186) ih ni weiz íuwih wanan ir sit:  arwizet fon mir alle uúrhton unrehtes.

2. (Lc 13 28) Ibi erit fletus et stridor dentium, quum videritis Abraham et Isaac et Jacob et omnes prophetas intrare in regnum Dei, vos autem expelli foras.  29. Et venient ab oriente et occidente et aquilone et austro et accumbent in regno Dei.  30. Et ecce sunt novissimi qui erunt primi, et sunt primi qui erunt novissimi.
Thar ist thanne wóft inti zeno stredunga, mittiu ir gisehet Abrabam inti Isaac inti Iacob inti alle wizogon ingangan in gotes richi, íuwih uztriban.  Inti quæment fon óstana inti fon westana inti nordana inti sundana inti gisizzent in gotes riche.  Inti sint thanne thíe jungiston thie dar ér warun eriston, inti sint thanne eriston thie dar ér warun jungiston.

CXIV

1. (Lc 19 1) Et ingressus perambulabat Hiericho.  2. Et ecce vir nomine Zachæus, et hic erat princeps publicanorum et ipse dives, 3. et quærebat videre Jesum, quis esset, et non poterat præ turba, quia statura illius pusillus erat.  4. Et præcurrens ascendit in arborem sycomorum, ut videret illum, (187) quia inde erat transiturus.  5. Et quum venisset ad locum, suspiciens Jesus vidit illum et dixit ad eum:  Zachæe, festinans descende, quia hodie in domo tua oportet me manere.  6. Et festinans descendit et excepit illum gaudens.
Inti ingangenti thuruhfuor Hiericho.  Inti sínu man in namen Zacheus, inti ther was heristo firnfollero manno inti ther selbo was otag, inti suohta then heilant zi gisehanne, wer her wári, inti ni mohta fora thera menigi, bidiu wanta sin wahst luzil wás.  Inti her furiloufanti arsteig in einan murbóum, thaz her inan gisahi, (187) wanta her thanan was farenti.  Inti mittiu her quam zi thera steti, scóuwonti ther heilant gisah ínan inti quad zi imo:  Zachæ, ilanti nidarstig, wanta hiutu in thinemo hús gilimphit mir zi wónanne.  Inti ilenti nidarsteig inti intfieng inan giuehenti.

2. (Lc 19 7) Et quum viderent omnes, murmurabant dicentes, quia ad hominem peccatorem devertisset.  8. Stans autem Zachæus dixit ad Dominum:  ecce dimidium bonorum meorum, Domine, do pauperibus, et si quid aliquem defraudavi, reddo quadruplum.  9. Ait Jesus ad eum:  quia hodie salus domui huic facta est, eo quod et ipse filius sit Abrahæ.  10. Venit enim Filius hominis quærere et salvum facere quod perierat.
Inti mittiu gisahun alle, murmulotun quædente, bidiu wanta sih zi suntigomo man gikérta.  Stantenti tho Zacheus quad zi trohtine:  sinu halftonod minero gúoto, trohtin, gibu thurftigon;  oba ih in sihhiu welichan biuehnota, ih giltu fierualt.  Tho quad ther heilant zi imo:  wanta hiutu heili thesemo huse gitan ist, bidiu wanta her ist sun Abrahames.  Quam ther mannes sún suochan inti heil tuon thaz dar forward.

CXV

1. (Mt 20 29) Et egredientibus eis a Hiericho secuta est eum turba multa.  30. Et ecce duo cæci, (188) (Mc 10 46) e quibus erat Bartimæus, filius Timæi, (Mt 20 30) sedentes secus viam audierunt quia Jesus Nazarenus transiret, et clamaverunt dicentes:  Domine, miserere nostri, fili David!  31. Turba autem increpabat eos, ut tacerent.  At illi magis clamabant dicentes:  Domine, miserere nostri, fili David!
Inti ín úzgangenten fon Hiericho folgeta inan mihil menigi.  Inti sinu zuúene blinte, (188) fon then wás Parthimeus Thimeuses sún, sizzente nah themo wége, gihórtun thaz thaz heilant thér nazarenisgo thar furifuori, inti reofun sus quædente:  trohtin, milti úns, Dauides sun!  Thiu menigi increbota sie, thaz sie suúigetin.  Sie tho mer reofun sus quedente:  trohtin, milti uns, Dauides sun!

2. (Mt 20 32) Et stetit Jesus et vocavit eos et ait:  quid vultis ut faciam vobis?  33. Dicunt illi:  Domine, ut aperiantur oculi nostri.  34. Misertus autem eorum Jesus tetigit oculos eorum, et confestim viderunt et secuti sunt eum (Lc 18 43) magnificantes Dominum.  Et omnis plebs, ut vidit, dedit laudem Deo.
Inti stuont ther heilant inti gihalota sie inti quad:  waz wollet ír thaz ih íu túe?  Tho quadun sie imo:  trohtin, thaz sin gioffonot unsariu óugun.  Tho miltita ín ther heilant inti biruorta iro óugun, inti slíumo gisáhun, inti folgetun inan mihilosonti trohtinan.  Inti al thaz folc, so iz gisah, gab gote lob.

CXVI

1. (Mt 21 1) Et quum appropinquassent Hierosolymis et venissent Bethphage ad montem Oliveti, tunc Jesus misit duos discipulos 2. dicens eis:  ite in castellum (189) quod contra vos est, et statim invenietis asinam alligatam et pullum ejus cum ea (Lc 19 30) alligatum, cui nemo unquam hominum sedit.  Solvite illum (Mt 21 2) et adducite eum mihi, 3. et si quis vobis aliquid dixerit, dicite ei:  (Lc 19 31) quia Dominus operam ejus desiderat, (Mt 21 3) et confestim dimittet eos.
Inti mittíu sie tho nahlichotun zi Hierosolimis inti quamun zi Betfage zi themo berge oliboumo, tho ther heilant santa sine zwene jungoron quædenti in:  faret in thia burgilun (189) thiu dar widar íu ist, inti slíumo findet ir eina esilin gibuntana inti ira folon mit iru gibuntanan, in themo neoman neo in aldere manno saz.  Loset inan inti gileitet inan mir, inti oba wer íu waz quæde, quaedet imo:  wanta trohtin sines werkes lustot, inti slíumo forlazit sie.

2. (Mt 21 6) Euntes autem discipuli fecerunt sicut præcepit illis Jesus.  (Lc 19 33) Solventibus autem illis dixerunt domini ejus ad illos:  quid solvitis pullum?  34. Illi dixerunt:  (Mc 11 3) quia Domino necessarius est, 6. et dimiserunt eis, 7. et duxerunt pullum ad Jesum (Mt 21 7) jactantes vestimenta sua supra pullum et eum desuper sedere fecerunt.
Gangente thie jungoron tatun so gibot ín ther heilant.  In tho losenten quadun iro herron zi ín:  zi hiu loset ír then folon?  Sie quadun tho:  wanta trohtine notthurft ist.  Inti forliezun ín, inti leitun then folun zi themo heilante, wurfun iro giwati ubar then folon inti inan thara ubiri tatun sizzan.

3. (Mt 21 4) Hoc autem factum est, ut impleretur quod dictum est (190) per prophetam dicentem:  5. dicite filiæ Sion:  ecce Rex tuus venit tibi mansuetus, (Jn 12 15.) sedens super pullum asinæ (Mt 21 5) subjugalis.  (Jn 12 16) Hæc non cognoverunt discipuli ejus primum, sed quando glorificatus est Jesus, tunc recordati sunt quia hæc erant scripta de eo, et hæc fecerunt ei.
Thaz ward gitán, thaz wurdi arfullit thaz dar giquædan was (190) thuruh then wizogon quædentan:  quædet Siones tohter:  sinu thin cuning quam thir manduúari, sizzenti ubar folon zamera esilinna.  Thisu ni forstúontun sine jungoron zi erist, oh thanne gitíurit wárd ther heilant, tho gihúgitun thaz thisu warun giscriban fon imo, inti thisiu tatun imo.

4. (Lc 19 36) Eunte autem illo (Mt 21 8) multi substernebant vestimenta sua in via, alii autem cedebant ramos de arboribus et sternebant in via.  (Lc 19 37) Et quum appropinquaret jam ad descensum montis Oliveti, cœperunt omnes turbæ descendentium gaudentes laudare Deum voce magna;  (Mt 21 9) turbæ autem quæ præcedebant et quæ sequebantur clamabant dicentes:  osanna filio David!  (Lc 19 38) Benedictus qui venit rex in nomine Domini, pax in cælo (191) et gloria in excelsis!  (Mc 11 10) Benedictum quod venit regnum patris nostri David!  osanna in excelsis!
Imo tho farentemo manege strewitun iro giuúati in úuege, sume hieúun zwig fon bóumon inti strewitun in wége.  Inti mittiu her tho nahita iu zi thera nidarstigu thes berges Oliueti, bigondun allo thio menigi thero nidarstigentero giuehenti lobon got mihilera stemmu;  thio menigi thio dar forafuorun inti thio dar after folgetun reofun quaedente:  heil, lob si Dauides sune!  Gisegonot si ther dar quimit cuning in trohtines namen, sibba si imo in himile (191) inti tiurida in hohi!  Gisegonot si thaz quimit richi unseres fater Dauides!  Heil, lob si imo in hohi!

5. (Jn 12 12) In crastinum autem turba multa quæ venerat ad diem festum, quum audissent quia venit Jesus Hierosolymam, 13. acceperunt ramos palmarum et processerunt obviam ei et clamabant:  osanna, benedictus qui venit in nomine Domini rex Israhel!  (Lc 19 39) Et quidam Pharisæorum de turbis dixerunt ad illum:  magister, increpa discipulos tuos.  40. Quibus ipse ait:  dico vobis, quia si hi tacebunt, lapides clamabunt.
In morgan mihil menigi thiu dar quam zi themo itmaligen tage, mittiu sie gihortun thaz ther heilant quam zi Hierusalem, intfiengun zwig pálmboumo inti giengun ingegin imo inti reofun:  heil, gisegonot sí ther dar quimit in trohtines namen Israhelo cuning!  Inti sume fon then Fariseorum fon then menigin quadun zi imo:  meistar, increbo thine jungoron.  Then quad her tho:  ih quidu íu, bidiu wanta oba these suúigent, steina ruofent.

6. (Jn 12 41) Et ut appropinquavit, videns civitatem flevit super illam dicens:  42. quia si cognovisses et tu et quidem in hac die tua quæ ad pacem tibi sunt:  nunc autem abscondita sunt ab oculis tuis.  (192) 43. Quia venient dies in te, et circumdabunt te et coangustabunt te undique:  44. ad terram prosternent te et filios qui in te sunt, et non relinquent in te lapidem super lapidem, eo quod non cognoveris tempus visitationis tuæ.
Inti nahlichota tho, gisehenti thia burg wiof obar sia sus quaedenti:  bidiu oba forstuontistú inti giwesso in thesemo thinemo tage thiu dar thir zi sibbu sint:  nu sint siu giborganiu fon thinen óugon.  (192) Wanta quæment taga in thíh, inti umbigebent thih inti giangustent thíh eogiwanan, inti zi erdu gistrewent thih inti thiu kind thiu in thir sint, inti ni forlazent in thir stein obar steine, bidiu wanta thu ni forstuonti thia zit thinera wisungu.

CXVII

1. (Mt 21 10) Et quum introisset Hierosolymam, commota est universa civitas dicens:  quis est hic?  11. Populi autem dicebant:  hic est Jesus propheta a Nazareth Galilææ.
Mittiu her tho ingieng Hierusalem, ward giruort al thiu burg quædenti:  wer ist therer?  Thiu folc quadun:  thiz ist heilant wizogo fon burgi Nazareth Galilææ.

2. (Mt 21 12) Et intravit Jesus in templum Dei, (Jn 2 15.) et quum fecisset quasi flagellum de funiculis, (Mt 21 12) ejiciebat omnes vendentes et ementes in templo, (Jn 2 15.) oves quoque et boves (Mt 21 12), et mensas nummulariorum (Jn 2 15.) effudit æs, (Mt 21 12) et cathedras vendentium columbas evertit,
Inti ingieng ther heilant in thaz gotes tempal, inti mittiu her teta samaso geislun fon strengin, uzwarf alle forcoufenton inti thie coufenton in themo temple, scaf inti rindir inti tisgi thero fenningwantalero, nidargoz then scaz, inti thie stuola forcoufentero thio tubun forsturzta,

3. (Mt 21 13) Et dicit eis:  (Jn 2 16.) auferte ista hinc, et nolite facere domum Patris mei domum negotiationis.  (Mt 21 13) Scriptum est:  domus mea (193) domus orationis vocabitur (Mc 11 17) omnibus gentibus, (Mt 21 13) vos autem fecistis eam speluncam latronum.  (Mc 11 16) Et non sinebat ut quisquam transferret vas per templum.  (Jn 2 17.) Recordati vero sunt discipuli ejus quia scriptum est:  zelus domus tuæ comedit me.  (Mt 21 14) Et accesserunt ad eum cæci et claudi in templo, et sanavit eos.
Inti quad in:  arfirret thisu hinan, inti ni curet tuon hus mines fater hús coufes.  Giscriban ist:  mín hús (193) gibéthús ist ginemnit allen thioton:  ir tatut iz thiobo cruft.  Inti ni liez thaz eining fuorti faz thuruh thaz tempal.  Tho gihúgitun sine jungoron bidiu wanta giscriban ist:  ellan thines húses az mih.  Inti giengun zi imo blinte inti halce in themo temple, inti giheilta sie.

4. (Mt 21 15) Videntes autem principes sacerdotum et scribæ mirabilia quæ fecit et pueros clamantes in templo et dicentes:  osanna filio David, indignati sunt 16. et dixerunt ei:  audis quid isti dicant?  Jesus autem dicit eis:  vos nunquam legistis, quia ex ore infantium et lactantium perfecisti laudem?  (Jn 2 18.) Responderunt ergo Judæi et dixerunt ei:  quod signum ostendis nobis, quia hæc facis?
Gisahun tho thie heroston thero bisgofo inti thie buochara thiu zeichan thiu her teta in thie knehta ruofente in themo temple inti quædente:  heil si Dauides sune, únwirditun inti quadun imo:  gihoristu waz these quædent?  Ther heilant quad ín:  ir nio in aldere ni lasut, bidiu wanta fon munde kindo inti sugentoro thuruhfremitastu lób?  Tho antwurtitun thie Iudæi inti quadun imo:  waz zeihno aróugis uns, bidiu wanta thu thisu túis?

5. (Mt 21 19) Respondit Jesus et dixit eis:  solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud.  20. Dixerunt ergo Judæi:  XL et VI annis ædificatum est (194) templum hoc, et tu tribus diebus excitabis illud?  21. Ille autem dicebat de templo corporis sui.
Tho antwurtita ther heilant inti quad ín:  ziloset thiz tempal, inti in thrin tagon arwekiu iz.  Tho quadun thie Iudæi:  in fierzug inti in sehs jaron gizimbrot wás (194) thiz tempal, inti thú in thrín tagon arwekis thaz?  Her quad tház fon themo temple sines lichamen.

CXVIII

1. (Lc 21 1) Respiciens autem vidit eos qui mittebant munera sua in gazophylacium divites.  2. Vidit autem et quamdam viduam pauperculam mittentem æra minuta duo, (Mc 12 42) quod est quadrans.  43. Et convocans discipulos suos ait illis:  (Lc 21 3) vere dico vobis, quia vidua hæc pauper plus quam omnes misit.  4. Nam omnes hi ex abundantia sibi miserunt in munera Dei:  hæc autem ex eo quod deest illi, totum victum suum quem habuit misit.
Scouwonti tho gisah thie thie dar santun iro geba in thaz tresohus ehtige.  Gisah ouh suma witawun arma sententa erine scazza zwene, thaz ist quadrans.  Inti gihalota sine jungoron, quad ín:  wár quidu ih íu, thaz thisiu arma witawa mer thanne alle santa.  Wanta alle these fon ín ginuhti santun in gotes geba:  thisiu fon thiu iru wan ist, siu alla iru libnara thia siu habeta santa.

2. (Lc 18 9) Dixit autem et ad quosdam qui in se confidebant tanquam justi et aspernabantur ceteros parabolam istam:  10. Duo homines ascenderunt in templum, ut orarent, unus Pharisæus et alter publicanus.  11. Pharisæus stans hæc apud se orabat:  Deus, gratias ago tibi, quia non sum sicut ceteri hominum, raptores, injusti, (195) adulteri, velut etiam hic publicanus.  12. Jejuno bis in sabbato, decimas do omnium quæ possideo.
Quad her tho zi sumen thie dar in sih selbon gitrúwetun samasa rehte inti úozurnitun andre thesa ratussa:  Zuúene mán arstígun in thaz tempal, thaz sie bétotin, ein was Fariseus inti ander was firntatig.  Ther Fariseus stantenti thisiu mit imo selbomo betota:  got, thanc tuon ih thir, bidiu ih ni bín sulih so andre mán, notnumftara, unrehte, (195) forhuorote, soso theser firntatigo mán.  Ih fasten zwiron in sambaztage, gibu dezemon allero thero ih in ehti biháben.

3. (Lc 18 13) Et publicanus a longe stans nolebat nec oculos ad cælum levare, sed percutiebat pectus suum dicens:  Deus, propitius esto mihi peccatori.  14. Dico vobis, descendit hic justificatus in domum suam ab illo, quia omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur.
Inti ther firntatigo ferrana stantenti ni wolta noh óugun zi himile héuan, nibi slúog in sina brúst quaedenti:  got, wís mir milti suntigomo.  Ih quidu íu, nidarsteig theser girehtfestigot in sin hús fon imo, bidiu wanta íogiwelih thie dar sih arhéuit wirdit giótmotigot, inti ther dar giotmotigot sih wirdit arhában.

4. (Mt 21 17) Et relictis illis, (Mc 11 11) quum jam vespera esset hora, (Mt 21 17) abiit foras extra civitatem in Bethaniam ibique mansit.  (Lc 9 11) Et sciens turba quod exiit extra civitatem, secuti sunt eum, et suscipiens eos quibus necessaria erat cura sanabat.
Inti in tho forlazenen, mittíu iu tho wás abandzít, gieng uz fon thera burgi in stat thiu Bethania heizit, inti thar woneta.  Inti wizzanti thiu menigi thaz her uzfuor fon thera búrgi, folgetun imo, inti infahenti thie then dar notthurf was heilunga giheilta.

CXIX

1. (Jn 3 1) (196) Erat autem homo e Pharisæis, Nicodemus nomine, princeps Judæorum.  2. Hic venit ad eum nocte et dixit ei:  rabbi, scimus quia a Deo venisti magister:  nemo potest hæc signa facere quæ tu facis, nisi fuerit Deus cum eo.
(196) Was man fon Pharisæis, Nicodemus ginemnit, héristo Iudeno.  Thie quam zi imo nahtes inti quad imo:  meistar, wir wizzumes thaz thu fon gote quami meistar:  nioman mag thisu zeihhan tuon thiu thu tuos, nibi got sí mit imo.

2. (Jn 3 3) Respondit Jesus et dixit ei:  amen amen dico tibi, nisi quis natus fuerit denuo, non potest videre regnum Dei.  4. Dicit ad eum Nicodemus:  quomodo potest homo nasci quum senex sit?  nunquid potest in ventrem matris suæ iterato introire et nasci?
Thô antlingita ther heilant inti quad imo:  wâr wâr sagen ih thir, nibi wer abur giboran werde, ni mag her gisehan gotes rîhhi.  Thô quad zi imo Nicodemus:  wuo mag ther man giboran werdan thanne her alt ist?  wuo mag her in sinero muoter wambun abur ingangan inti werde giboran?

3. (Jn 3 5) Respondit Jesus:  amen amen dico tibi, nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest introire in regnum Dei.  Quod natum est e carne caro est, et quod natum est e Spiritu spiritus est.
Thô antlingita ther heilant:  wâr wâr sagen ih thir, nibi wer abur giboran werde fon wazzare inti fon geiste, ni mag her gân in gotes rîhhi.  Thaz giboran ist fon fleiske thaz ist fleisc, inti thaz giboran ist fon geiste thaz ist geist.

4. (Jn 3 7) Non mireris quia dixit tibi:  oportet vos nasci denuo.  8. Spiritus ubi vult spirat, et vocem ejus audis, sed non scis unde veniat et quo vadat.  Sic est omnis qui natus est e Spiritu.
Ni wuntoro thaz thaz ih thir quad:  íu gilimphit abur giboran werdan.  Thie geist thara her wili blasit her, inti sina stemna gihoris, noh ni west wanan her quimit inti wara her ferit.  Só ist íogiwelih thie giboran ist fon geiste.

5. (Jn 3 9) (197) Respondit Nicodemus et dixit ei:  quomodo possunt hæc fieri?
(197) Thô antlingita Nicodemus inti quad imo:  wuo mugun thisu wesan?

6. (Jn 3 10) Respondit Jesus et dixit ei:  tu es magister in Israhel et hæc ignoras?  11. Amen amen dico tibi, quia quod scimus loquimur, et quod videmus testamur, et testimonium nostrum non accipitis.
Thô antlingita ther heilant inti quad imo:  thu bist meistar Israhelo inti thu ni weist thiz?  Wâr wâr sagen ih thir, wanta thaz wir wizzumes thaz sprehhemes, thaz wir gisehemes thaz cundemes, inti unsara giwizscaf ni intphahet ir.

7. (Jn 3 12) Si terrena dixi vobis et non creditis, quomodo si dixero vobis cælestia credetis?  13. Et nemo ascendit in cælum, nisi qui descendit de cælo, Filius hominis qui est in cælo.
Oba ih íu erdlihhu quad inti thiu ni giloubet, wuo oba ih íu quidu thiu himiliscun giloubet?  Inti nioman stígit úf in himil, nibi ther thie nidarsteig fon himile, mannes sun thie thar ist in himile.

8. (Jn 3 14) Et sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis, 15. ut omnis qui credit in ipso non pereat, sed habeat vitam æternam.
Inti soso Moyses arhuob thie nátrun in thero wuostinnu, só arheuan gilimphit mannes sun, thaz íogiwelih thie in in giloubit ni furwerde, uzouh habe éwin líb.

9. (Jn 3 16) Sic enim dilexit Deus mundum, ut filium suum unigenitum daret, ut omnis qui credit in eum non pereat, sed habeat vitam æternam.
Só minnota got thesa werolt, thaz her sinan einagon sun gab, thaz íogiwelih thie in in giloubit ni furwerde, uzouh habe éwin líb.

10. (Jn 3 17) Non enim misit Deus filium suum in mundum ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum.
Ni santa got sínan sun in werolt thaz her werolt tuome, uzouh thaz werolt si giheilit thuruh inan.

11. (Jn 3 18) (198) Qui credit in eum non judicatur, qui autem non credit jam judicatus est, quia non credidit in nomine unigeniti Filii Dei.
(198) Ther in inan giloubit nist furtuomit, ther thie ni giloubit, ther ist giu furtuomit, wanta her ni giloubta in namon einiges gotes sunes.

12. (Jn 3 19) Hoc est autem judicium, quod lux venit in mundum, et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem;  erant enim eorum mala opera.  20. Omnis enim qui mala agit odit lucem, et non venit ad lucem, ut non arguantur opera ejus;  21. qui autem facit veritatem venit ad lucem, ut manifestentur opera ejus, quia a Deo sunt facta.
Thaz ist thie tuom:  thaz lioht quam in werolt, inti minnotun man mér finstarnessu thanne lioht:  wârun iro werc ubilu.  Íogiwelih thie ubilu tuot thie hazzot lioht, inti ni quimit zi liohte, thaz ni werden bithwunganu sinu werc:  ther thie tuot wâr thie quimit zi liohte, thaz werden gioffonotu sínu werc, wanta siu fon gote sint gitanu.

13. (Jn 7 53) Et reversi sunt unusquisque in domum suam.
Inti warbta iogiwelih in sín hús.

14. (Jn 8 1) Jesus autem perrexit in montem Oliveti, 2. et diluculo iterum venit in templum, et omnis populus venit ad eum, et sedens docebat eos.
Ther heilant fuor in berg Oliueti, inti fruo abur quam in thaz tempal, inti al thaz folc quam zi imo, inti sizzenti lerta sie.

CXX

1. (Jn 8 3) Adducunt autem scribæ et Pharisæi mulierem in adulterio deprehensam et statuerunt eam in medio
Leittun thô thie buochara inti Pharisæi wîb in ubarhiwi bifangan inti saztun sia untar sie mitte.

2. (Jn 8 4) Et dixerunt ei:  magister, hæc mulier modo deprehensa est in adulterio.
Inti quadun imo:  meistar, thiz wîb ward nu bifangan in ubarhiwi.

3. (Jn 8 5) In Lege autem Moyses mandavit nobis hujusmodi lapidare:  tu ergo quid dicis?
In thero éwu gibót uns Moyses in thesa wisun zi steinonne:  waz quidis thú es?

4. (Jn 8 6) (199) Hæc autem dicebant temptantes eum, ut possent accusare eum.  Jesus autem inclinans se deorsum digito scribebat in terra.
(199) Thisu sus quedante costotun inan, thaz sie inan mohtin ruogen.  Ther heilant thô sih nidarneigenti mit sinemo fingare screib in erdu.

5. (Jn 8 7) Quum autem perseverarent interrogantes eum, erexit se et dixit eis:  qui sine pecato est vestrum primus in illam lapidem mittat.
Mit thiu sie thuruhwonetun inan fragente, arrihta sih úf inti quad in:  ther thie ûzan sunta si íuwar zi éristen sente sia stein ana.

6. (Jn 8 8) Et iterum se inclinans scribebat in terra.  9. Audientes autem unus post unum exibant incipientes a senioribus, et remansit solus et mulier in medio stans.  10. Erigens autem se Jesus dixit ei:  mulier, ubi sunt qui te accusabant?  nemo te condemnavit?
Thô abur sih nidarneigenti screib in erdu.  Thaz thô gihorente ein after andaremo ûzgiengun inginnente fon then altiron, inti bileib thar eino ther heilant inti thaz wîb in mittemo stantenti.  Thô rihta sih ther heilant úf inti quad iru:  wíb, wâr sint thie thih ruogtun?  nioman ni forduomta thih?

7. (Jn 8 11) Quæ dixit:  nemo, Domine.  Dixit autem Jesus:  nec ego te condemnabo.  Vade et amplius noli peccare.
Thô quad siu:  nioman, truhtin.  Thô quad ther heilant:  noh ih thih furtuomu.  Far nu inti ni curi elihhor sunton.

CXXI

1. (Mt 21 18) Mane autem revertens in civitatem esuriit.  29. Et videns fici arborem unam secus viam venit ad eam et nihil invenit in ea nisi folia tantum;  (Mc 11 13) nondum enim erat tempus ficorum.  (Mt 21 19) Et ait illi:  nunquam e te fructus nascatur in sempiternum!  Et arefacta est continuo ficulnea.  20. Et videntes discipuli mirati sunt (200) dicentes:  quomodo continuo aruit!
In morgan werbenti in burg hungirita.  Inti gisah einan figboum nah themo wege inti quam zi imo inti ni fand niowiht in imo nibi ekkorodo thiu loubir:  noh thanne ni was zît thero figono.  Inti quad imo:  niomer fon thir wahsmo arboran werde zi éwidu!  Thô sâr sliumo arthorreta thie figboum.  Thaz thô gisehente thie jungiron wuntorotun thrato (200) inti quadun:  senu wuo sliumo her arthorreta!

2. (Mc 11 19) Et quum vespera facta esset, egrediebantur de civitate.  20. Et quum mane transirent, viderunt ficum aridam factam a radicibus.  21. Et recordatus Petrus dixit ei:  rabbi, ecce ficus cui maledixisti aruit.
Thô uespera was, ûzgiengun fon thero burgi.  Inti mit thiu sie thô in morgan fuorun, gisahun then fîgboum thurran wesan fon then wurzolun.  Tho gihugenti Petrus quad imo:  meistar, senu nu thie figboum themo thu fluohhotus thorreta.

3. (Mc 11 22) Respondens autem Jesus ait eis:  habete fidem Dei.  (Mt 21 21) Amen dico vobis, si habueritis fidem et non hæsitaveritis in corde, non solum de ficulnea facietis, sed et si monti huic dixeritis:  tolle et jacta te in mare, fiet.
Tho antwurtita ther heilant, quad in:  habet gotes giloubon.  Wâr sagen ih íu, oba ir habet giloubon inti ni gizwehot in íuwaremo herzen, nalles fon themo einen figboume tuot ir, ouh oba ir thesemo berge quedet:  nim thih inti wirph thih in then seo, só wirdit iz.

4. (Lc 17 5) Et dixerunt ei apostoli:  Domine, adauge nobis fidem.  Et dixit Jesus:  (Mc 11 24) omnia quæcunque orantes petitis, credite quia accipietis, et veniet vobis.  25. Et quum stabitis ad orandum, dimittite si quid habetis adversus aliquem, ut et Pater vester qui in cælis est dimittat vobis peccata vestra.
Thô quadun imo thie apostoli:  truhtin, giouhho uns giloubon.  Thô quad ther heilant:  allu thiu ir betonte bittet, giloubet thaz ir inphahet, só quimit íu.  Inti thanne ir stantet zi bétonne, forlâzet oba ir sihwaz habet widar wen, thaz íuwar fater ther in himile ist forlâze íu íuwara sunta.

CXXII

1. (Lc 18 1) Dicebat autem et parabolam ad illos, quoniam oportet semper orare et non deficere.  2. Judex quidam erat in quadam civitate, qui Deum non timebat (201) et hominem non verebatur.
Quad thô zi in glîhnessi inti bilidi, bithiu wanta gilimphit simbolun zi betonne, nalles zi bilinnenne.  Sum tuomo was in sumero burgi, thie ni forhta got (201) inti man ni intriet.

2. (Lc 18 3) Vidua autem quædam erat in civitate illa, et veniebat ad eum dicens:  vindica me de adversario meo.  4. Et nolebat per multum tempus.  Post hæc autem dixit intra se:  etsi Deum non timeo nec hominem revereor, 5. tamen quia molesta est mihi hæc vidua, vindicabo illam, ne in novissimo veniens suggillet me.
Was thar ouh sum witua in thero burgi, inti quam zi imo sus quedanti:  girih mih fon minemo widarwarten.  Inti her ni wolta in managen zîtin.  After thiu quad her in imo selbemo:  oba ih nu got ni forhtu noh man ni intrâtu, thoh widoru wanta mir heuig ist thisu witwa, girihhu sia, min odowân zi jungisten quementi mih refse.

3. (Lc 18 6) Ait autem dominus:  audite quid judex iniquitatis dicit.  7. Deus autem non faciet vindictam electorum suorum clamantium ad se die ac nocte, et patientiam habebit in illis?  8. Dico vobis, quia cito faciet vindictam illorum.  Verumtamen Filius hominis veniens putas inveniet fidem in terra?
Thô quad truhtin:  horet waz thie tuomo thes unrehtes quad.  Eno got ni tuot giriht sinero gicoronero, thie thar ruofent zi imo tages inti nahtes, inti githult habet in in?  Ih quidu íu, thaz her sliumo tuot iro giriht.  Thoh widoru thie mannes sun quementi, wanis thû thaz her fundi giloubon in erdu?

CXXIII

1. (Mt 21 23) Et quum venisset in templum, (Lc 20 1) factum est docente illo populum et evangelizante, (Mt 21 23) accesserunt ad eum principes sacerdotum et seniores populi dicentes:  in qua potestate hæc facis?
Mit thiu her thó quam in thaz tempal, gitân ward imo lêrentemo thaz folc inti predigontemo, giengun zi imo thie furistun thero heithaftono manno inti thie altistun thes folkes sus quedante:  in welihhero giwelti tuos thû thisu?

2. (Mt 21 24) Respondens Jesus dixit illis:  interrogo vos et ego unum sermonem, quem si dixeritis mihi, (202) et ego vobis dicam in qua potestate hæc facio.  25. Baptismum Johannis unde erat, e cælo an ex hominibus?  At illi cogitabant inter se dicentes:  26. si dixerimus:  ex hominibus, timemus turbam, omnes enim habent Johannem sicut prophetam.
Thô antlinginti ther heilant quad in:  ih fragen íuwih ouh eines wortes, thaz oba ir iz mir gisaget, (202) thanne quidu ih íu in welihhero giwelti ih thisu tuon.  Wanan was Iohannises toufi, fon himile odo fon mannun?  Sie thô thahtun untar in sus quedante:  oba wir quedemes:  fon mannun, thanne forhten wir thie menigi, wanta alle habent Iohannem samasó wîzagon.

3. (Mt 21 27) Et respondentes Jesu dixerunt:  nescimus.  Ait illis et ipse:  nec ego dico vobis in qua potestate hæc faciam.
Thô antlingitun themo heilante inti quadun:  wir ni wizzumes iz.  Thô quad her in:  noh ih selbo íu quidu in welihhero giwelti ih thisu tuon.

4. (Mt 21 28) Quid vobis videtur?  Homo habebat duos filios, et accedens ad primum dixit:  fili, vade hodie, operare in vinea mea.  29. Ille autem respondens ait:  nolo.  Postea autem pænitentia motus abiit.
Waz ist íu gisehan?  Sum man habeta zwene suni, inti gieng thô zi themo ériren, quad imo:  sun, far hiutu inti wirki in minemo wîngarten.  Her thô antlingenti quad:  ni wili.  After thiu mit riuwu giruorit fuor thara.

5. (Mt 21 30) Accedens autem ad alterum dixit similiter.  At ille respondens ait:  eo, domine, et non ivit.
Gieng her thô zi themo andaremo, quad imo sama.  Her thô antlingenti quad:  ih gân, hêrro, inti ni gieng.

6. (Mt 21 31) Quis e duobus fecit voluntatem patris?  Dicunt:  novissimus.  Dicit illis Jesus:  amen dico vobis, quia publicani et meretrices præcedent vos in regno Dei.
Wedar thero zweio teta willon thes fater?  Thô quadun sie:  thie jungiro.  Thô quad in ther heilant:  wâr sagen ih íu, thaz thie firnfollun man inti huorun furifarent íuwih in gotes rihhe.

7. (Mt 21 32) Venit enim ad vos Johannes in via justitiæ, et non credidistis ei;  (203) publicani autem et meretrices crediderunt ei:  vos autem videntes nec pænitentiam habuistis postea, ut crederetis ei.
Quam zi íu Iohannes in wege rehtes, inti ir ni giloubtut imo:  (203) thie firnfollun man inti thio huorun giloubtun imo:  ir thô thaz gisehente ni habetut nohheina riuwa after thiu, thaz ir imo giloubtit.

CXXIV

1. (Mt 21 33) Aliam parabolam audite:  homo erat pater familias, qui plantavit vineam et sæpem circumdedit ei et fodit in ea torcular et ædificavit turrem et locavit eam agricolis et peregre profectus est.
Andera ratissa gihoret:  man was hiwiskes fater, thie phlanzota wîngarton inti zûn gab umbi inan inti gruob in imo calcaturun inti zimbrota turra inti bifalah sia then accarbigengon inti in elilenti fuor.

2. (Mt 21 34) Quum autem tempus fructuum appropinquasset, misit servos suos ad agricolas, ut acciperent fructus ejus.  35. Et agricolæ apprehensis servis ejus alium ceciderunt, alium occiderunt, alium vero lapidaverunt.
Thô thiu zît thero wahsmono sih nahita, santa sine scalca zi then accarbigengon, thaz sie inphiengin sinan wahsmon.  Thô thie accarbigengon gifanganen sinen scalcun anderan filtun, anderan arsluogun, anderan steinotun.

3. (Mt 21 36) Iterum misit alios servos plures prioribus, et fecerunt illis similiter.  37. Novissime autem misit ad eos filium suum dicens:  forsitan verebuntur filium meum.  38. Agricolæ autem videntes filium dixerunt intra se:  hic est heres:  venite, occidamus eum, et habebimus hereditatem ejus.  39. Et apprehensum eum ejecerunt extra vineam et occiderunt.
Abur santa her andera scalca menigirun then érirun, inti tátun then selbsama.  Zi jungisten santa her zi in sinan sun sus quedenti:  odowân intrâtent sie minan sun.  Thie accarbigengon gisehente then sun quadun untar in:  thiz ist thie erbo:  quemet inti arslahemes, inti habemes sín erbi.  Thô inan gifanganan wurphun uzan themo wîngarten inti arsluogun.

4. (Mt 21 40) Quum ergo venerit dominus vineæ, quid faciet colonis illis?  (204) 41. Ajunt illi:  malos male perdet et vineam locavit aliis agricolis, qui reddant ei fructum temporibus suis.
Mit thiu quimit ther hêrro thes wîngarten, waz tuot her thanne then wînzurilon?  (204) Quadun thô imo:  ubile ubilo furliusit inti then wîngarton bifilihit andaren accarbigengon, thie geltent imo wahsmon in iro zîtin.

5. (Mt 21 42) Dicit illis Jesus:  nunquam legistis in Scripturis:  lapidem quem reprobaverunt ædificantes, hic factus est in caput anguli?  A Domino factum est istud, et est mirabilis in oculis nostris.  43. Ideo dico vobis, quia auferetur a vobis regnum Dei et dabitur genti facienti fructus ejus.  44. Omnis qui ceciderit super lapidem istum confringetur, super quem autem ceciderit, conteret eum.
Thô quad in ther heilant:  eno ni lâsut ir in giscribun:  stein then sie widarcurun zimboronte, thie ist gitân in houbit winkiles?  Fon truhtine ist thaz gitân, inti ist wuntarlîh in unsaren ougun.  Bithiu quidu ih íu, wanta arfirrit wirdit fon íu gotes rîhhi inti wirdit gigeban thiotu tuonteru sinan wahsmon.  Allero giwelih thie thar fellit ubar then stein wirdit zibrohhan, ubar then her fellit, zibrihhit inan.

6. (Mt 21 45) Et quum audissent principes sacerdotum et Pharisæi parabolas ejus, cognoverunt quod de ipsis diceret.  46. Et quærentes eum tenere timuerunt turbas, quoniam sicut prophetam eum habebant.
Mit thiu tho gihortun thie heroston thero heithaftero manno inti Pharisei sîna ratissa, furstuontun thaz her iz fon in quad.  Sie thô suohhente inan zi fahenne forhtun thie menigi, wanta samasó wîzagon habetun inan.

7. (Mt 22 1) Et respondens Jesus dixit eis iterum in parabolis:
Thô antlinginti ther heilant quad in abur in râtissun:

CXXV

1. (Mt 22 2) Simile factum est regnum cælorum homini regi qui fecit nuptias filio suo (Lc 14 16) et vocavit plures et
Gilîh ist gitân himilo rîhhi manne cuninge thie teta brûtloufti sínemo sune inti giholota manage.

2. (Mt 22 17) Hora cenæ (205) (Mt 22 3) misit servos suos vocare invitatos ad nuptias, et nolebant venire.
Zi thero zîti thero goumu (205) santa sine scalca zi halonne thie giládotun zi thero brûtloufti, inti sie ni woltun quemen.

3. (Lc 14 18) Et cœperunt simul omnes excussare.  Primus dixit ei:  villam emi et necesse habeo exire et videre illam:  rogo te, habe me excusatum.
Bigondun thô alle samant sih sihhoron.  Thie éristo quad imo:  thorph coufta ih inti nôtthurft haben ih ûzziganganne inti gisehen iz:  ih bitu thih, habe mih gisihhorotan.

4. (Lc 14 19) Et alter dixit:  juga boum emi quinque et eo probare illa:  rogo te, habe me excusatum.
Thô quad ander:  iuhhidu ohsono coufta ih fimfu inti ih gangu gicoron iro:  ih bitu thih, habe mih gisihhorotan.

5. (Lc 14 20) Et alius dixit:  uxorem duxi et ideo non possum venire.
Thô quad ouh ander:  ih leitta quenun inti bithiu ni mag ih quemen.

6. (Mt 22 4) Iterum misit alios servos dicens:  dicite invitatis:  ecce prandium meum paravi, tauri mei et altilia occisa et omnia parata:  venite ad nuptias.
Abur santa her andere scalca sus quedanti:  quedet then giladotun:  seno mîn tagamuos garwita ih, mîne ferri inti paston sint arslaganu inti allu garwu:  quemet zi thero brûtloufti.

7. (Mt 22 5) Illi autem neglexerunt et abierunt alius in villam suam, alius vero ad negotiationem suam.  6. Reliqui vero tenuerunt servos ejus et contumelia affectos occiderunt.
Sie thô furgoumolosotun iz inti fuorun ander in sín thorph, ander zi sinemo coufe.  Thie andere gifiengun sine scalca inti mit harmu giweigite arsluogon.

8. (Mt 22 7) Rex autem quum audisset, iratus est, et missis exercitibus suis perdidit homicidas illos et civitatem illorum succendit.
Thie cuning thô, mit thiu her thaz gihorta, arbalg sih, inti gisanten sínen herin furlôs thie manslagon inti iro burg bibranta.

9. (Mt 22 8) Tunc ait servis suis:  nuptiæ quidem paratæ sunt, sed qui invitati erant (206) non fuerunt digni.  9. Ite ergo ad exitus viarum, (Lc 14 21) in plateas et vicos et civitates, (Mt 22 9) et quoscunque inveneritis, (Lc 14 21) pauperes ac debiles et cæcos et claudos, (Mt 22 9) vocate ad nuptias.
Thô quad her sínen scalcun:  thio brûtloufti sint garwo, ouh thie thar giladote wârun (206) ni wârun wirdige.  Faret zi ûzgange wego, in strâza inti in thorph inti in burgi, inti so welihe ir findet, thurftige inti wanaheile inti blinte inti halze, giladot zi thero brûtloufti.

10. (Lc 14 22) Et ait servus:  factum est, domine, sicut imperasti, et adhuc locus est.
Thô quad ther scalc:  gitân ist, truhtin, só thû gibuti, inti noh nu ist stat.

11. (Lc 14 23) Et ait dominus servo:  exi in vias et sæpes et compelle intrare, ut impleatur domus mea.  24. Dico autem vobis, quia nemo virorum illorum qui vocati sunt gustavit cænam meam.  (Mt 22 10) Et egressi sunt servi ejus in vias, congregaverunt omnes quos invenerunt, malos et bonos, et impletæ sunt nuptiæ discumbentium.  11. Intravit autem rex, ut videret discumbentes, et vidit ibi hominem non vestitum veste nuptiali.  12. Et ait illi:  amice, quomodo huc intrasti non habens vestem nuptialem?  13. Tunc dixit rex ministris:  ligatis pedibus ejus et manibus mittite eum in tenebras exteriores:  ibi erit fletus et stridor dentium.  14. Multi autem sunt vocati, pauci vero electi.
Thô quad truhtin themo scalke:  gang ûz in wega inti zi zunun inti beiti ingangen, thaz werde gifullit mîn hûs.  Ih quidu íu, thaz nioman thero manno thie thar giladote sint gicorot minero gouma.  Giengun thô ûz sine scalca in wega inti samanotun alle thie sie fundun, ubile inti guote, inti gifulto wârun thio brûtlofti sizentero.  Gieng thô in ther cuning, thaz her gisahi thie sizentun, inti gisah thar man ungiwâtitan brûtlouftlîhhemo giwâte.  Inti quad imo:  friunt, wuo giengi thû hera in ni habenti giwâti brûtlouftlîh?  Thô quad ther cuning then ambahton:  gibuntanen sínen fuozin inti hentin sentet in in thiu ûzorostun finstarnessu:  thar ist wuoft inti stridunga zeno.  Manage sint giladote, fohe gicorane.

CXXVI

1. (Mt 22 15) (207) Tunc abeuntes Pharisæi consilium inierunt, ut caperent eum in sermone.  16. Et mittunt ei discipulos suos cum Herodianis dicentes:  magister, scimus quia verax es et viam Dei in veritate doces, et non est tibi cura de aliquo, non enim respicis personam hominum.  17. Dic ergo nobis quid tibi videatur:  licet censum dare Cæsari an non?
(207) Thô gangante thie Pharisæi giengun in girati, thaz sie in bifiengin in worte.  Inti santun imo sine jungiron mit Herodes mannun sus quedante:  meistar, wir wizumes thaz thu wârwurti bist inti gotes weg in wâre lêris, inti nist thir sworga fon niheinigemo:  ni scouwos thu heit manno.  Quid úns waz thir gisehan sí: ist arloubit zins zi gebanne themo keisore odo ní?

2. (Mt 22 18) Cognita autem nequitia eorum Jesus ait:  quid me temptatis, hypocritæ? 19. Ostendite mihi nomisma census.  At illi obtulerunt denarium.
Furstantanemo iro ueihhane quad ther heilant:  waz costot ir mih, lîhhizara?  Ouget mir then muniz thes zinses.  Sie thô brâhtun imo phending.

3. (Mt 22 20) Et ait illis Jesus:  cujus est imago hæc et suprascriptio?  21. Dicunt ei:  Cæsaris.  Tunc ait illis:  reddite ergo quæ sunt Cæsaris Cæsari, et quæ sunt Dei Deo.  22. Et audientes mirati sunt, et relicto eo abierunt.
Thô quad in ther heilant:  wes ist thaz glihnessi inti thaz giscrib thar oba?  Thô quadun sie imo:  thes keisores.  Thô quad her in:  geltet thiu thes keisores sint themo keisore, inti thiu thar sint gotes gote.  Thaz thô gihorente wuntorotun, inti imo furlâzanemo fuorun.

CXXVII

1. (Mt 22 23) In illo die accesserunt ad eum Sadducæi, qui dicunt non esse resurrectionem, et interrogaverunt eum 24. dicentes:  magister, Moyses dixit, si quis mortuus fuerit non habens filios, ut ducat frater ejus uxorem illius (208) et suscitet semen fratri suo.
In themo tage giengun zi imo Sadducæi, thie thar quadun thaz ni wâri urresti, inti fragetun in sus quedante:  meistar, Moyses quad, oba sihwer tôt wirdit ni habenti suni, thaz neme sîn bruoder sina quenun (208) inti arweke samon sínemo bruoder.

2. (Mt 22 25) Erant autem apud nos septem fratres, et primus uxore ducta defunctus est, et non habens semen reliquit uxorem suam fratri suo.  26. Similiter secundus (Lc 20 30) mortuus est sine filio, 31. et tertius accepit illam et omnes septem, et non relinquerunt semen.  (Mt 22 27) Novissime autem omnium et mulier defuncta est.  (Lc 20 33) In resurrectione ergo cujus eorum erit uxor?  (Mt 22 28) omnes enim habuerunt eam.
Warun mit úns sibun bruoder, inti ther éristo ginomanero quenun arstarb, inti her ni habenti sámon furliez sína quenun sínemo bruoder.  Sama thie aftoro arstarb úzan kind, inti ther thritto ginam sia inti alle sibuni, inti ni furliezun samon.  Thô zi jungisten allero thaz wîb arstarb.  In thero urresti welihes iro ist thiu quena?  alle habetun sie sia.

3. (Lc 20 34) Et ait illis Jesus:  (Mt 22 29) erratis nescientes Scripturas neque virtutem Dei.  (Lc 20 34) Filii hujus sæculi nubent et traduntur ad nuptias.  35. Illi autem qui digni habebuntur sæculo illo et resurrectione e mortuis, neque nubent neque ducunt uxores, 36. neque enim ultra mori poterunt, (Mt 22 30) sed sunt sicut angeli Dei in cælo (Lc 10 36) et sunt Filii Dei, quum sint filii resurrectionis.
Thô quad ín thér heilant:  ir irrot ni wizenti giscrib noh gotes megin.  Thiu kind therro werolti gihiwent inti werdent furselit zi brûtlouftin:  thie thar wirdige gihabete sint therro werolti inti urresti fon tóten, noh sie ni hiwent noh quenun ni holont noh elihor arsterban mugun, ouh sint só gotes engila in himile inti sint gotes barn, mit thiu sie sint kind urresti.

4. (Lc 20 37) Quia vero resurgant mortui, (Mc 12 26) non legistis in libro Moysi super rubum, (Mt 22 31) quia dictum est a Deo, (Mc 12 26) quomodo dixerit illi Deus:  ego sum Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob.  28. Non est Deus mortuorum sed vivorum;  (Lc 20 38) omnes enim vivunt ei.  (209) (Mc 12 27) Vos ergo multum erratis.
Bithiu wanta arstantent thie tôton, ni lâsut îr in Moyseses buohhun ubar then thorn, wanta giquetan was fon góte, wuo imo got quad:  ih bim got Abrahames, got Isakes, Deus Iacob.  Nist got totero ouh lebentero:  alle lebent imo.  (209) Ir filu irrot.

5. (Mt 22 33) Et audientes turbæ mirabantur in doctrina ejus.  (Lc 20 39) Respondentes autem quidam scribarum dixerunt:  Magister, bene dixisti.
Thaz thô gihorente thio menigi wuntorotun in sinero lêru.  Thô antlingitun sume thero buohharo inti quadun:  meistar, wola quadi thu.

CXXVIII

1. (Mt 22 34) Pharisæi autem videntes quia silentium imposuisset Sadducæis convenerunt in unum.  (Mc 12 28) Et accessit unus de scribis, (Mt 22 35) legis doctor, (Lc 10 25) temptans eum et dicens:  (Mt 22 36) Magister, quod est mandatum magnum in Lege?
Thie Pharisæi gisehente thaz her stilnessi gisazta then Sadducæis quamun in ein.  Inti gieng thô ein fon then buohharin, éwa lerari, costonti sîn inti quedanti:  meistar, waz ist mihhil bibot in éwu?

2. (Mt 22 37) Ait illi Jesus:  (Mc 12 29) primum omnium mandatum est:  audi, Israhel, Dominus Deus noster Deus unus est, 30. et diliges Dominum Deum tuum e toto corde tuo et e tota anima tua et e tota mente tua et e tota virtute tua.  (Mt 22 38) Hoc est primum et maximum mandatum.
Thô quad imo ther heilant:  thaz erista allero biboto ist:  hori, Israhel, truhtin got unser ein got ist, inti minnos truhtin got thînan fon allemo thînemo herzen inti fon allero thînero selu inti fon allemo thînemo muote inti fon allemo thînemo megine.  Thiz ist thaz êrista inti meista bibot.

3. (Mt 22 39) Secundum autem simile est huic:  diliges proximum tuum sicut te ipsum.  40. In his duobus mandatis universa Lex pendet et Prophetæ.
Thaz aftera ist gilîh thesemo:  thaz thû minnos thînan nahiston samasó thih selbon.  In thesen zwein bibotun al thiu ewa hanget inti wîzagon.

4. (Mc 12 32) Et ait illi scriba:  bene, magister, in veritate dixisti quia unus est et non est alius præter eum.  33. Et ut diligatur e toto corde et e toto intellectu et e tota anima et e tota fortitudine, et diligere proximum (210) tanquam se ipsum, majus est omnibus holocaustomatibus et sacrificiis.
Thô quad imo ther buohhari:  wola, meistar, in wâre quadi thû thaz her eino ist inti nist ander ûzan ínan.  Inti thaz her sí giminnot fon allemo herzen inti fon allemo furstantnesse inti fon allero sêlu inti fon allero strengidu, inti minnon sînan nahiston (210) samosó sih selbon, mêra ist thaz allen bluostarun inti zébarun.

5. (Mc 12 34) Jesus autem videns quod sapienter respondisset, dixit illi:  non es longe a regno Dei.  (Lc 10 28) Recte respondisti:  hoc fac et vives.
Ther heilant thô gisehenti thaz her spâhlihho antlingita, quad imo:  ni bis thû uerro fon gotes rîhhe.  Rehto antlingitus:  thaz tuo inti lebes.

6. (Mc 12 29) Ille autem volens justificare se ipsum dixit ad Jesum:  et quis est meus proximus?
Her wolta thô rehtfestigon sih selbon, quad zi themo heilante:  wer ist mîn nahisto?

7. (Mc 12 30) Suscipiens autem Jesus dixit:  homo quidam descendebat a Jerusalem in Hiericho et incidit in latrones, qui etiam despoliaverunt eum, et plagis impositis abierunt semivivo relicto.
Inphieng thô ther heilant inti quad:  sum man steig nidar fon Hierusalem in Hiericho inti anagifiel in thioba, thie giwesso biroubotun inan, inti wuntun anagitanen giengun samiquekemo furlâzanemo.

8. (Mc 12 31) Accidit autem ut sacerdos quidam descenderet eadem via, et viso illo præterivit.  32. Similiter et levita, quum esset secus locum et videret eum, transiit.
Giburita thô thaz sum biscof nidarsteig in themo selben wege, inti imo gisehanemo furifuor.  Sama teta thie ambaht:  mit thiu her was nah thero steti inti gisah inan, furifuor.

9. (Mc 12 33) Samaritanus autem quidam transiens venit secus eum, et videns eum misericordia motus est, 34. et appropians alligavit vulnera ejus infundens oleum et vinum, et imponens illum in jumentum suum duxit in stabulum et curam ejus egit.  35. Et altera die protulit duos denarios (211) et dedit stabulario et ait:  curam illius habe, et quodcunque supererogaveris ego quum rediero reddam tibi.
Andero thioto sum farenti quam nah imo, inti inan gisehenti ward miltida giruorit, inti sih nahenti bant sina wuntun, gôz thara ana oli inti wîn, inti ûfsezenti inan in sîn nôz, leitta inan in sines stalwirtes hûs inti habeta sîn sworgun.  Andares tages brâhta zwene phendinga, (211) gab themo stalwirte inti quad:  habe sîn sworgun, inti só waz thu thînes zuogituos, thanne ih widarwirbu, giltu thir.

10. (Mc 12 36) Quis horum trium videtur tibi proximus fuisse illi qui incidit in latrones?  37. At ille dixit:  qui fecit misericordiam in illum.  Et ait illi Jesus:  vade et tu fac similiter.
Welih thero thriio ist thir gisehan nahisto wesan themo thie thar gifiel in thie thioba?  Thô quad her:  thie thar teta miltida in imo.  Thô quad imo ther heilant:  far thu inti tuo selbsama.

CXXIX

1. (Lc 19 47) Et erat docens cotidie in templo.  Principes autem sacerdotum et scribæ et principes plebis quærebant illum perdere, 48. et non inveniebant quid facerent illi;  omnis enim populus suspensus erat audiens illum.
Inti her was lêrenti gitago in themo tempale.  Thie heriston thero heithaftono manno inti buohhara inti thie heriston thes folkes suohtun inan zi furliosenne, inti ni fundun waz sie imo tâtin:  al thaz folc funs was horenti inan.

2. (Jn 7 32) Audierunt Pharisæi turbam murmurantem de illo hæc, et miserunt principes et Pharisæi ministros, ut apprehenderent eum.
Gihortun thie Pharisæi thie menigi murmuronte fon imo thisu;  santun thô thie heriston inti thie Pharisæi ambahta, thaz sie inan gifiengin.

3. (Jn 7 33) Dixit ergo Jesus:  adhuc modicum tempus vobiscum sum et vado ad eum qui me misit.  34. Quæritis me et non invenietis, et ubi sum ego vos non potestis venire.
Thô quad ther heilant:  noh nu luzila stunta bim ih mit íu, inti ih faru zi themo thie mih santa.  Ir suohhet mih inti ni findet, inti thâr ih bim thara ni mugut ir queman.

4. (Jn 7 35) Dixerunt ergo Judæi ad se ipsos:  quo hic iturus est, quia non inveniemus eum?  nunquid in dispersionem (212) gentium iturus est et docturus gentes?  36. Quis est hic sermo quem dixit:  quæritis me et non invenietis, et ubi sum ego vos non potestis venire?
Thô quadun thie Iudon zi in selbon:  wara ferit theser, thaz wir in ni findemes?  noh er in thie spreitnessi (212) thiotono ferit inti lêrit thiota?  Waz worto ist thiz thaz her quad:  ir suohhet mih inti ni findet, inti thâr ih bim thara ni mugut ir quemen?

5. (Jn 7 37) In novissimo autem die magnæ festivitatis stabat Jesus et clamabat dicens:  qui sitit veniat ad me et bibat!  38. Qui credit in me, sicut dicit Scriptura, flumina de ventre ejus fluent aquæ vivæ.
In themo jungisten tage mihhilero itmali stuont ther heilant inti riof sus quedanti:  then thie thurste ther queme zi mir, thaz her trinke!  Ther in mih giloubit, so giscrib quidit, fluzzi fon sinero wambu fliozent lebentes wazares.

6. (Jn 7 39) Hoc autem dixit de Spiritu quem accepturi erant credentes in eum:  non enim erat Spiritus datus, quia Jesus nondum fuerat glorificatus.
Thaz quad her fon themo geiste then sie inphahente wârun giloubente in inan:  ni was thie geist gigeban, wanta ther heilant ui was noh thanne gidiurisot.

7. (Jn 7 40) Ex illa ergo turba quum audissent hos sermones ejus dicebant:  hic est vere propheta.  41. Alii dicebant:  hic est Christus.  Quidam autem dicebant:  nunquid a Galilæa Christus venit?  42. Nonne dicit Scriptura, quia e semine David et de Bethleem castello, ubi erat David, venit Christus?  43. Dissensio itaque facta est in turba propter eum.
Fon thero menigi wârlihho, mit thiu sie gihôrtun thiu sinu wort, quâdun:  thiz ist zi wâre wîzago.  Andare quâdun:  thiz ist Christ.  Sume quâdun:  eno ni quimit Christ fon Galileu?  Ia quidit giscrip, wanta fon sâmen Dauides inti fon thero burgilun Bethleem, thâr Dauid was, quimit Christ.  Messezumft was giwesso in thero menigi thuruh inan.

8. (Jn 7 45) Venerunt ergo ministri ad pontifices et Pharisæos, et dixerunt eis illi:  quare non adduxistis illum?  (213) 46. Responderunt ministri:  nunquam sic locutus est homo sicut hic homo.
Quamun thô thie ambahta zi then biscofun inti zi then Pharisæin, inti quâdun sie in:  bihiu ni gileittut ir inan?  (213) Thô antlingitun thie ambahta:  nio in altere sprah só man só these man.

9. (Jn 7 47) Responderunt ergo eis Pharisæi:  nunquid et vos seducti estis?  48. Nunquid aliquis e principibus credidit in eum aut e Pharisæis?  49. Sed turba hæc quæ non novit Legem maledicti sunt.
Thô antlingitun in thie Pharisæi:  eno ni birut ir furleitte?  Eno ni ening fon then heriston giloubta in inan odo fon then Pharisæis?  Ouh thisu menigi thiu thar ni weiz ewa ist furwergit.

10. (Jn 7 50) Dicit Nicodemus ad eos, ille qui venit ad eum nocte, qui unus erat ex ipsis:  51. nunquid lex nostra judicat hominem, nisi audierit ab ipso prius et cognoverit quid faciat?
Thô quad Nicodemus zi in, thie thar quam zi imo nahtes, ther was ein fon then:  eno unsar ewa tuomit siu man, nibi gihore fon imo ér inti furstante waz her tuo?

11. (Jn 7 52) Responderunt et dixerunt ei:  nunquid et tu Galilæus es?  Scrutare et vide quia propheta a Galilæa non surgit.
Thô antlingitun sie inti quadun imo:  eno ni bistu Galileus?  Scruto inti gisih thaz wîzago fon Galileu ni arstentit.

CXXX

1. (Mt 22 41) Congregatis autem Pharisæis interrogavit eos Jesus 42. dicens:  quid vobis videtur de Christo?  cujus filius est?  Dicunt ei:  David.
Gisamanoten then Pharisein frageta sie ther heilant sus quedanti:  waz ist íu gisehan fon Christe?  wes sun ist her?  Thô quadun sie imo:  Dauides.

2. (Mt 22 43) Ait illis:  quomodo ergo David (Lc 20 42) in libro psalmorum (Mt 22 43) vocat eum Dominum dicens:  44. dixit Dominus domino meo:  sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.  45. Si ergo David 43. in Spiritu (214) 45. vocat eum Dominum, quomodo filius ejus est?
Thô quad her in:  wuo Dauid in buohhe selmo nemnit inan truhtin sus quedanti:  quad truhtin zi mînemo truhtine:  sizzi zi mînero zesawun, unz ih gisezzu thîne fiianta untar scamal thînero fuozo.  Oba Dauid wârlihho in geiste (214) nemnit inan truhtin, wuo ist her sîn sun?

3. (Mt 22 46) Et nemo poterat respondere ei verbum, neque ausus fuit quisquam ex illa die eum amplius interrogare.
Inti nioman mohta antlingen imo wort, noh giturstig was eining fon themo tage inan elihor fragen.

CXXXI

1. (Jn 8 12) Iterum locutus est eis Jesus dicens:  ego sum lux mundi.  Qui sequitur me non ambulat in tenebris, sed habebit lucem vitæ.
Abur sprah in ther heilant sus quedanti:  ih bim lioht mittiligartes.  Thie mir folget ni gêt in finstarnessin, ouh habet lioht libes.

2. (Jn 8 13) Dixerunt ei Pharisæi:  tu de te ipso testimonium perhibes:  testimonium tuum non est verum.
Thô quadun imo thie Pharisei:  thû fon thir selbemo giwiznessi sages:  thîn giwiznes nist wâr.

3. (Jn 8 14) Respondit Jesus et dixit eis:  et si ego testimonium perhibeo de me ipso, verum est testimonium meum, quia scio unde veni et quo vado:  vos autem nescitis unde venio aut quo vado.
Thô antlingita ther heilant inti quad in:  inti oba ih giwiznessi sagen fon mir selbemo, wâr ist mîn giwiznessi, wanta ih weiz wanan ih quam inti wara ih faru:  ir ni wizut wanan ih quimu odo wara ih faru.

4. (Jn 8 15) Vos secundum carnem judicatis, ego non judico quenquam.  16. Et si judico ego, judicium meum verum est, quia solus non sum, sed ego et qui misit me Pater.
Ir after fleiske tuomet, ih ni tuomu niomannen.  Oba ih tuomu, mîn tuom ist thanne wâr, wanta ih eino ni bim, ouh ih inti thie mih santa, ther fater.

5. (Jn 8 17) Et in Lege vestra scriptum est:  duorum hominum testimonium verum est.  18. Ego sum qui testimonium perhibeo de me ipso, et testimonium perhibet de me qui misit me Pater.
Inti in íuwaru éwu ist giscriban:  zweiero manno giwiznessi ist wâr.  Ih bim thie giwiznessi sagen fon mir selbemo, inti giwiznessi saget fon mir ther mih santa, thie fater.

6. (Jn 8 19) Dicebant ergo ei:  ubi est Pater tuus?  (216) Respondit Jesus:  neque me scitis neque Patrem meum:  si me sciretis, forsitan et Patrem meum sciretis.  20. Ego vado et quæritis me et in peccato vestro moriemini.  Quo ego vado vos non potestis venire.
Thô quadun sie imo:  wâr ist thîn fater?  (216) Thô antlingita ther heilant:  noh ir mih ni wizut noh minan fater:  oba ir mih westit, odowân ir mînan fater westit.  Ih faru inti ir suohhet mih inti in íuwaru suntu arsterbet ir.  Thara ih faru thara ni mugut ir quemen.

7. (Jn 8 22) Dicebant ergo Judæi:  nunquid interficiet semetipsum, quia dicit:  quo ego vado vos non potestis venire?
Thô quadun thie Iudæi:  eno ni arslehit her sih selbon, wanta her quidit:  thara ih faru, ir ni mugut thara quemen?

8. (Jn 8 23) Et dicebat eis:  vos de deorsum estis, ego de supernis sum.  Vos de mundo hoc estis, ego non sum de hoc mundo.  24. Dixi ergo vobis quia moriemini in peccatis vestris:  si enim non credideritis quia ego sum, moriemini in peccato vestro.
Thô quad her in:  ir birut fon nidana, ih bim fon then ûflihhun.  Ir birut fon derro weralti, ih ni bim fon therro weralti.  Ih quidu íu thaz ir arsterbet in íuwaren suntun:  oba ir ni giloubet thaz ih bim, thanne arsterbet ir in íuwaro suntu.

9. (Jn 8 25) Dicebant ergo ei:  tu quis es?  Dixit eis Jesus:  principium, qui et loquor vobis.  26. Multa habeo de vobis loqui et judicare.  Sed qui misit me verax est, et ego quæ audivi ab eo hæc loquor in mundo.
Thô quadun sie imo:  wer bistu?  Thô quad in ther heilant:  anagin, thaz íh íu sprihhu.  Managu haben ih fon íu zi sprehhanne inti zi tuomenne.  Ouh ther mih santa ther ist wâr, inti thiu ih gihorta fon imo thiu sprihhu ih in mittiligarte.

10. (Jn 8 27) Et non cognoverunt quia Patrem eis dicebat Deum.
Inti sie ni furstuontun thaz her then fater in quad got.

11. (Jn 8 28) Dixit ergo eis Jesus:  quum exaltaveritis Filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum et a me ipso facio nihil, sed sicut docuit me Pater, hæc loquor.  29. Et qui me misit (217) mecum est:  non relinquit me solum, quia ego quæ placita sunt ei facio semper.
Tho quad in ther heilant:  mit thiu ir arheuet then mannes sun, thanne furstantet ir iz thaz ih iz bim inti fon mir selbemo niowiht tuon, ouh so mih lérta thie fater, thiu sprihhu ih.  Inti thie mih santa (217) ther ist mit mir:  her ni furlazit mih einon, wanta ih thiu imo lihhent tuon simbolum.

12. (Jn 8 30) Hæc illo loquente multi crediderunt in eum.  31. Dicebat ergo Jesus ad eos qui crediderunt ei Judæos:  si vos manseritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis 32. et cognoscetis veritatem et veritas liberavit vos.
Thisu imo sprehhentemo manage giloubtun in inan.  Tho quad ther heilant zi then thie imo giloubtun Iudon:  oba ir wonet in minemo worte, zi ware birut ir thanne mine jungiron inti ir furstantet thanne war inti war arlósta iuwih.

13. (Jn 8 33) Responderunt ei:  semen Abrahæ sumus et nemini servivimus unquam:  quomodo tu dicis:  liberi eritis?
Thô antlingitun sie imo:  wir birun Abrahames samo inti niomanne thionotumes ío in altere:  wuo quidistu:  ir birut frige?

14. (Jn 8 34) Respondit eis Jesus:  amen amen dico vobis, quia omnis qui facit peccatum servus est peccati.  35. Servus autem non manet in domo in æternum:  filius manet in æternum.
Thô antlingita in ther heilant:  wâr wâr quidu ih iú, bithiu allero giwelih thie sunta tuot ther ist suntun scalc.  Scalc ni wonet in húse zi éwidu:  ther sun wonet zi éwidu.

15. (Jn 8 36) Si ergo filius vos liberaverit, vere liberi eritis.  37. Scio quia filii Abrahæ estis:  sed quæritis me interficere, quia sermo meus non capit in vobis.  38. Ego quod vidi apud Patrem loquor, et vos quæ vidistis apud patrem vestrum facitis.
Oba ther sun iúuih arlosit, thanne birut ir wárlihho frige.  Ih weiz thaz ir Abrahames barn birut:  ouh ir suohhet mih zi arslahenne, wanta min wort ni bifahit in iú. Thaz ih gisah mit minemo fater thaz sprihhu ih, inti ir thiu ir gisahut mit fater íuwaremo thaz tuot ir.

16. (Jn 8 39) Responderunt et dixerunt ei:  pater noster Abraham est.  Dicit eis Jesus:  (218) si filii Abrahæ estis, opera Abrahæ facite.  40. Nunc autem quæritis me interficere, hominem qui veritatem vobis locutus sum quam audivi a Deo:  hoc Abraham non fecit.
Thó antlingitun sie inti quadun imo:  unser fater ist Abraham.  Thó quad in ther heilant:  (218) oba ir Abrahames kind sit, thanne tuot ir werc Abrahames.  Nu suohhet ir mih zi arslahenne, man ther íu wâr sprah, thiu ih gihorta fon gote:  thaz ni teta Abraham.

17. (Jn 8 41) Vos facitis opera patris vestri.  Dixerunt itaque ei:  nos e fornicatione non sumus nati:  unum patrem habemus, Deum.
Ir tuot iúuares fater werc.  Tho quadun sie imo:  wir ni birumes fon huore giborane:  einan fater haben wir, got.

18. (Jn 8 42) Dixit ergo eis Jesus:  si Deus Pater vester esset, diligeritis utique me.  Ego enim e Deo processi et veni, neque enim e me ipso veni, sed ille me misit.  43. Quare loquelam meam non cognoscitis?  quia non potestis audire sermonem meum.
Tho quad in ther heilant:  oba got iúuar fater wari, thanne minnotit ir mih.  Ih fon gote framgieng inti quam, noh ih fon mir selbemo ni quam, oh her mih santa.  Bithiu ni furstantet ir mina sprahha, wanta ir ni mugut gihóren mîn wort.

19. (Jn 8 44) Vos e patre diabulo estis et desideria patris vestri vultis facere.  Ille homicida erat ab initio et in veritate non stetit, quia non est veritas in eo:  quum loquitur mendacium, e propriis loquitur, quia mendax est et pater ejus.
Ir birut fon fater diwale inti lusta iúuares fater wollet ir tuon.  Ther was manslago fon anaginne inti in ware ni gistuont, wanta nist wár in imo:  mit thiu her sprihhit lugina, fon sinen eiganen sprihhit, wanta her luggi ist inti sín fater.

20. (Jn 8 45) Ego autem quia veritatem dico, non creditis mihi.  46. Quis e vobis arguit me de peccato?  Si veritatem dico, quare vos non creditis mihi?  (219) 47. Qui est e Deo verba Dei audit;  propterea vos non auditis, quia e Deo non estis.
Ih wârlihho wanta ih wâr quidu, ni giloubet ir mir.  Wer fon eu thwengit mih fon suntun?  Ob ih wâr quidu, bihiu ni giloubet ir mir?  (219) Ther fon gote ist ther horit gotes wort;  bithiu ni gihoret ir, wanta ir fon gote ni birut.

21. (Jn 8 48) Responderunt igitur Judæi et dixerunt ei:  nonne bene dicimus nos quia Samaritanus es tu et dæmonium habes?
Thô antlingitun thie Iudæi inti quadun imo:  eno ja queden wir wola wanta Samaritanisc bistu in diwal habes?

22. (Jn 8 49) Respondit Jesus:  ego dæmonium non habeo, sed honorifico Patrem meum et vos inhonorastis me.  50. Ego autem non quæro gloriam meam:  est qui quærat et judicet.  51. Amen amen dico vobis, si quis sermonem meum servaverit, mortem non videbit in æternum.
Thó antlingita ther heilant:  ih ni haben diwal, uzouh ih éru minan fater inti ir intéret mih.  Ih ni suohhu mina diurida:  ther ist ther suohhit inti tuomit.  Wâr wâr quidu ih iú, so wer so mîn wort biheltit, tôd ni gisihit her zi éwidu.

23. (Jn 8 52) Dixerunt ergo Judæi:  nunc cognovimus quia dæmonium habes:  Abraham mortuus est et prophetæ, et tu dicis:  si quis sermonem meum servaverit, non gustavit mortem in æternum.  53. Nunquid tu major es patre nostro Abraham, qui mortuus est?  et prophetæ mortui sunt.  Quem te ipsum facis?
Thó quadun thie Iudaei:  nu furstantemes thaz thú diwal habes:  Abraham ist tót inti wizagon, inti thu quidis:  so wer mîn wort biheltit ni gicorot todes zi êwidu.  Noh thû mero bist unsaremo fater Abrahame, thie thar tôt ist, inti wîzagon sint ouh tote.  Wen tuos thu thih selbon?

24. (Jn 8 54) Respondit Jesus:  si ego glorifico me ipsum, gloria mea nihil est:  est Pater meus qui glorificat me, quem vos dicitis quia Deus noster est, 55. et non cognovistis eum;  ego autem novi eum, et si dixero quia non scio eum, (220) ero similis vobis mendax;  sed scio eum et sermonem ejus servo.  56. Abraham pater vester exsultavit ut videret diem meum, et vidit et gavisus est.
Thô antlingita ther heilant:  ob ih diurison mih selbon, thanne min diurida niowiht ist:  ist mîn fater thie mih diurit, then quedet ir thaz her îuwar got si, inti ir ni furstuontut inan;  ih wârlihho weiz inan, inti ob ih quidu thaz ih inan ni wizzi, (220) thanne bim îu gilih luggi;  uzouh ih weiz inan inti sín wort bihaltu.  Abraham îuwar fater gifah thaz her gisah minan tag, inti her sah inti gifah.

25. (Jn 8 57) Dixerunt ergo Judæi ad eum:  quinquaginta annos nondum habes et Abraham vidisti?  58. Dixit eis Jesus:  amen amen dico vobis, antequam Abraham fieret, ego sum.
Tho quadun thie Iudei zi imo:  finfzug jaro noh ni habes, wuo gisahi thu Abrahaman?  Tho quad in ther heilant:  wâr wâr quidu ih îu, er thanne Abraham wari, er bim ih.

26. (Jn 8 59) Tulerunt ergo lapides ut jacerent in eum.  Jesus autem abscondit se et exivit de templo.
Tho namun sie steina thaz sie wurphin in inan.  Her tho barg sih inti gienc uz fon themo tempale.

CXXXII

1. (Jn 9 1) Et præteriens vidit hominem cæcum a nativitate.  2. Et interrogaverunt eum discipuli ejus:  rabbi, quis peccavit, hic aut parentes ejus, ut cæcus nasceretur?
Furfarenti gisah man blintan fon giburti.  Inti fragetun inan sine jungiron:  meistar, wer suntota, these odo sine eldiron, thaz her blint wurdi giboran?

2. (Jn 9 3) Respondit Jesus:  neque hic peccavit neque parentes ejus, sed ut manifestetur opus Dei in illo.
Thó antlingita ther heilant:  noh theser suntota noh sine eldiron, uzouh thaz wurdi arougit gotes werc in imo.

3. (Jn 9 4) Me oportet operari opera ejus qui misit me, donec dies est:  venit nox, quando nemo potest operari.  5. Quandiu in mundo sum, lux sum mundi.
Mih gilimphit wirkan sinu werc thie mih santa, unz iz tag ist:  quimit naht, thanne nioman mag wirkan.  So lango so ih in mittiligarte bim, so bim ih lioht mittiligartes.

4. (Jn 9 6) Hæc quum dixisset, exspuit in terram et fecit lutum e sputo et levit lutum super oculos ejus 7. et dixit ei:  vade, lava in natatoria Siloæ, quod interpretatur Missus.  Abiit ergo et lavit et venit videns.
Mit thiu her thisu quad, speo in erda inti teta leimon fon speihhaltrun inti salbota then leimon ubar sinu ougun inti quad imo:  far inti wasc thih in themo wazare Siloe, thaz ist arrekit gisentit.  Fuor her thô inti wuosc sih inti quam gisehenti.

5. (Jn 9 8) (221) Itaque vicini et qui videbant eum prius, quia mendicus erat, et dicebant, nonne hic est qui sedebat et mendicabat?  Alii dicebant, quia hic est, 9. alii autem:  nequaquam, sed similis est ejus.  Ille autem dicebat:  quia ego sum.
(221) Giwesso thie nahiston inti thie inan er gisahun, thaz her betalari wás, quadun:  eno ni ist thiz ther thie thar sáz inti betolata?  Andere quadun:  her ist íz, andere quadun:  nist, úzouh hér ist imo gilih.  Her uvarlihho quad:  ih bim íz.

6. (Jn 9 10) Dicebant ergo ei:  quomodo aperti sunt oculi tibi?  11. Respondit:  ille homo qui dicitur Jesus lutum fecit et unxit oculos meos et dixit mihi:  vade ad natatoriam Siloæ et lava!  Et abii et lavi et vidi.
Thó quadun sie imo:  wuo sint thir thiu ougun íntanu?  Tho antlingita her:  ther man thie dar ist giquetan heilant, her teta leimon inti salbota minu ougun inti quad mír:  fár zi themo wázare Siloe inti wásc thih!  Inti ih fuor inti wuosc inti gisah.

7. (Jn 9 12) Dixerunt ei:  ubi est ille?  Ait:  nescio.  13. Adducunt eum ad Pharisæos qui cæcus fuerat.  14. Erat autem sabbatum, quando lutum fecit Jesus et aperuit oculos ejus.
Tho quadun sie imo:  wár ist hér?  Tho quad hér:  ni wéiz.  Tho leittun sie thén zi then Pharisein thie thar blint wás.  Thó was sambaztag, tho then leimon teta ther heilant inti aroffonota sinu ougun.

8. (Jn 9 15) Iterum ergo interrogabant eum Pharisæi quomodo vidisset.  Ille autem dixit eis:  lutum posuit mihi super oculos, et lavi et video.
Abur fragetun ín thie Pharisei wuo hér gisahí. Tho quad her ín:  leimon teta hér mir ubar minu ougun, inti ih wuosc inti gisah.

9. (Jn 9 16) Dicebant ergo e Pharisæis quidam:  non est hic homo a Deo, quia sabbatum non custodit.  Alii dicebant:  quomodo potest homo peccator hæc signa facere?  Et schisma erat in eis.
Quadun warlicho fon den Pharisæis sume:  nist these man fon gote, bithiu wanta sambaztag ni biheltit.  Anthere quadun:  wuo mag suntig man thisiu zeihan duon?  Inti gisliz was in in.

10. (Jn 9 17) Dicunt ergo cæco iterum:  tu quid dicis de eo qui aperuit oculos tuos?  Ille autem dixit:  (222) quia propheta est.
Tho quadun sie themo blinten abur:  thu waz quidist fon demo thie thir inteta thiniu ougun?  Her quad tho:  (222) wanta her wizago ist.

11. (Jn 9 18) Non crediderunt ergo Judæi de illo quia cæcus fuisset et vidisset, donec vocaverunt parentes ejus qui viderant, 19. et interrogaverunt eos dicentes:  hic est filius vester, quem vos dicitis quia cæcus natus est?  quomodo ergo nunc videt?
Ni giloubtun thie Iudæi fon imo thaz her blint wari inti gisahi, unz sie gihalotun sine eldiron thiez gisahun, inti fragetun sie sus quedente:  ist theser iúer sun, then ir quedet thaz er blint giboran uvari?  wuo sihit her thanne nu?

12. (Jn 9 20) Responderunt eis parentes ejus et dixerunt:  scimus quia hic est filius noster et quia cæcus natus est:  21. quomodo autem nunc videat nescimus, aut quis ejus aperuit oculos nos nescimus:  ipsum interrogate:  ætatem habet, ipse de se loquatur.
Tho antlingitun in sine elthiron inti quadun:  wir wizun thaz theser ist unser sun inti thaz her blint giboran ist:  thanne wuo her nu gisehe ni wizunmes, odo wér gioffonoti sinu ougun wír ni wizunmes:  inan fraget:  altar habet, her sprehe fon imo selbemo.

13. (Jn 9 22) Hæc dixerunt parentes ejus, quia timebant Judæos:  jam enim conspiraverant Judæi, ut si quis eum confiteretur Christum, extra synagogam fieret.  23. Propterea parentes ejus dixerunt:  quia ætatem habet, ipsum interrogate.
Thiz quadun sine eldiron, wanta sie forhtun thie Iudeon:  iu tho gieinotun sih thie Iudaei, oba wér inan Christ biiachi, uz fon theru samanungu wari.  Bithiu sine eldiron quadun:  bithiu wanta her altar habet, in selbon fraget.

14. (Jn 9 24) Vocaverunt ergo rursum hominem qui fuerat cæcus et dixerunt ei:  da gloriam Deo, nos scimus quia hic homo peccator est.
Gihalotun then man abur ther blint was inti quathun imo:  gib gote diurida, wir wizumes thaz these man suntig ist.

15. (Jn 9 25) Dixit ergo ille:  si peccator est nescio:  unum scio, quia cæcus quum essem, modo video.  (223) 26. Dixerunt ergo illi:  quid fecit tibi?  quomodo aperuit tibi oculos?
Tho quad her:  oba her suntig ist ni weiz:  ein weiz ih:  mit diu ih blint was, nu gisihu.  (223) Tho quadun sie imo:  waz teta her thir?  wuo inteta her thinu ougun?

16. (Jn 9 27) Respondit eis:  dixi vobis jam, et audistis:  quid iterum vultis audire?  nunquid et vos vultis discipuli ejus fieri?
Tho antlingita in:  ih quad iú iu, inti ir gihortut:  wáz wollet ír abur gihoren?  wellet ir jungiron sine wesan?

17. (Jn 9 28) Maledixerunt ei et dixerunt:  tu discipulus illius sis, nos autem Moysi discipuli sumus.  29. Nos scimus quia Moysi locutus est Deus, hunc autem nescimus unde sit.
Tho fluochotun sie imo inti quadun:  thu sís sín jungiro, wir birumes Moyseses jungiron.  Wír wizumes thaz Moysese spráh got:  thesan ni wizuwir wanan her ist.

18. (Jn 9 30) Respondit ille homo et dixit eis:  in hoc enim mirabile est quia vos nescitis unde sit, et aperuit meos oculos!  31. Scimus autem quia peccatores Deus non audit, sed si quis Dei cultor est et voluntatem ejus facit, hunc exaudit.
Tho antlingita der man inti quad in:  in thiu ist wuntar thaz ir ni wizit wanan her si, inti inteta minu ougun!  Wir wizumes wárlicho daz suntige got ni gihorit, oh oba wer gotes bigengiri ist inti sinan willon tuot, then gihorit.

19. (Jn 9 32) A sæculo non est auditum quia aperuit quis oculos cæci nati.  33. Nisi esset hic a Deo, non poterat facere quicquam.
Fon werelti ni ward gihorit thaz wér gioffanoti ougun blint giboranes.  Ni wári dese fon gote, ni mohti tuon thes íowiht.

20. (Jn 9 34) Responderunt et dixerunt ei:  in peccatis natus es totus, et tu doces nos?  et ejecerunt eum foras.
Thó antlingitun sie inti quadun imo:  in sunton bist al giboran, inti thu leris unsih?  inti wurpfun in úz.

CXXXIII

1. (Jn 9 35) Audivit Jesus quia ejecerunt eum foras, et quum invenisset eum, dixit ei:  tu credis in Filium Dei?  36. Respondit ille et dixit:  quis est, Domine, ut credam in eum?
Gihorta ther heilant thaz sie in úzwurpfun;  mit diu er in uant, quad imo:  thu giloubis in den gotes sun?  Tho antlingita er inti quad:  wer ist iz, trohtin, inti ih giloubu in inan?

2. (Jn 9 37) Et dixit ei Jesus:  et vidisti eum, et qui loquitur tecum, ipse est.  (224) 38. At ille ait:  credo, Domine, et procidens adoravit eum.
Tho quad imo ther heilant:  thu gisahi inan, inti ther mit dír sprihhit, ér ist iz.  (224) Tho quad er imo:  giloubu, trohtin, inti nidarfallenti betota inan.

3. (Jn 9 39) Et dixit ei Jesus:  in judicium ego in hunc mundum veni, ut qui non vident videant et qui vident cæci fiant.
Tho quad imo ther heilant:  in duom quam ih in thesa weralt, thaz thie dar ni gisehent gisehen in thie dar gisehent, daz sie sin blinte.

4. (Jn 9 40) Et audierunt e Pharisæis qui cum ipso erant, et dixerunt ei:  nunquid et nos cæci sumus?
Inti gihortun fon then Fariseis thie mit imo warun, inti quadun imo:  eno nu birun wír blinte?

5. (Jn 9 41) Dixit eis Jesus:  si cæci essetis, non haberetis peccatum;  nunc vero dicitis:  quia vidimus:  peccatum vestrum manet.
Tho quad in ther heilant:  ob ir blinte wárit, thanne ni habetit ír sunta;  nu quedet ir:  wir gisehemes:  iúwer sunta wonet.

6. (Jn 10 1) Amen amen dico vobis, qui non intrat per ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est et latro, 2. qui autem intrat per ostium pastor est ovium.  3. Huic ostiarius aperit, et oves vocem ejus audiunt, et proprias oves vocat nominatim et educet eas.
Uúar wár quidih iú, thie thar in ni gét thurah duri in then ewist thero scapho, oh gistigit alleswanan, ther ist thíob inti scaheri:  thie dar inget thurah thio duri, ther ist hirti scafo.  Themo induot ther duriwart, inti scaf sina stemma gihorent, inti eiganu scaf nemnit namahafto inti leitit sie úz.

7. (Jn 10 4) Et quum proprias oves emiserit, ante eas vadit, et oves illum sequuntur, quia sciunt vocem ejus.  5. Alienum autem non sequuntur, sed fugiunt ab eo, quia non noverunt vocem alienorum.
Inti mit diu er thiu eiganun scaf úzsentit, thanne uerit ér in fora;  inti scaf folgent imo, wanta siu wizzun sina stemma.  Fremiden ni folgent, oh fliohent fon imo, wanta sie ni westun stemma fremidero.

8. (Jn 10 6) Hoc proverbium dixit illis Jesus, (225) illi autem non cognoverunt quid loqueretur eis.
Thaz biwurti quad in ther heilant;  (225) sie tho ni vorstuontun waz er in zuosprah.

9. (Jn 10 7) Dixit ergo eis iterum Jesus:  amen amen dico vobis, quia ego sum ostium ovium.  8. Omnes quotquot venerunt fures sunt et latrones, sed non audierunt eos oves.
Tho quad in abur ther heilant:  wár wár quidih íu, bithiu wanta ih bim duri scafo.  Alle so manage so quamun thioba sint inti scachera:  ni hortun sie thiu scáf.

10. (Jn 10 9) Ego sum ostium.  Per me si quis introierit, salvabitur, et ingredietur et egredietur et pascua inveniet.  10. Fur non venit, nisi ut furetur et mactet et perdat:  ego veni ut vitam habeant et abundantius habeant.
Ih bim duri.  Thurah mih oba wer ingengit, ther ist giheilit, inti inget inti úzget inti findit fuotrunga.  Thiob ni cumit, nibi thaz er stele inti erslahe inti fliose:  ih quam daz sie lib haben inti ginuhtsamon haben.

11. (Jn 10 11) Ego sum pastor bonus.  Bonus pastor animam suam dat pro ovibus suis;  12. mercennarius et qui non est pastor, cujus non sunt oves proprie, videt lupum venientem et dimittet oves et fugit, et lupus rapit et dispergit oves.  13. Mercennarius autem fugit, quia mercennarius est et non pertinet ad eum de ovibus.
Ih bin guot hirti.  Guot hirti tuot sina sela furi siniu scaph;  ásni inti ther nist hirti, thes thiu scáf eiganiu ni sint, gisihit then wolf comentan inti vorlazzit thiu scáf inti fliuhit;  ther wolf slizzit inti wirpfit scáf.  Ther ásni wárliho fliuhit, wanta her ásni ist inti ni gengit zi imo fon then scafon.

12. (Jn 10 14) Ego sum pastor bonus et cognosco meas, et cognoscunt me meæ. 15. Sicut novit me Pater, et ego agnosco Patrem, et animam meam pono pro ovibus meis.
Ih bin guot hirti inti incnahu minu, inti incnahent mih minu.  Soso mih min fater weiz, so intcna ih minan fater, inti min ferah sezziu furi minu scáf.

13. (Jn 10 16) (226) Et alias oves habeo, quæ non sunt ex hoc ovile, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile et unus pastor.
(226) Inti anderiu scáf haben, thiu ni sint fon thesemo ewiste:  thiu gilimphent mir zi halonne, inti mina stemma horent, inti ist thanne ein ewist inti ein hirti.

14. (Jn 10 17) Propterea Pater me diligit, quia ego pono animam meam, ut iterum sumam eam.  18. Nemo tollit eam a me, sed ego pono eam a me ipso.  Potestatem habeo ponendi eam et potestatem habeo iterum sumendi eam:  hoc mandatum accepi a Patre meo.
Bithiu minnot mih mín fater, wanta ih sezziu mina sela inti abur nimu sia.  Nioman nimit sia fon mir, uz ih sezzu sia fon mir selbemo.  Ih haben giwalt zi sezzenne sia inti giwalt haben abur sia zi nemanne:  tház bibot intfieng fon minemo fater.

15. (Jn 10 19) Dissensio iterum facta est inter Judæos propter sermones hos.
Abur wás thár ungizunft gitan untar then Iudæon thurah disiu wort.

16. (Jn 10 20) Dicebant autem multi ex ipsis:  dæmonium habet et insanit.  Quid eum auditis?  21. Alii dicebant:  verba hæc non sunt dæmonium habentis:  nunquid dæmonium potest cæcorum oculos aperire?
Thó quadun manage fon in:  er habet diwal inti wuotit.  Ziu horet ir inan?  Andere quadun:  thisiu wort ni sint diwal habentes:  eno nu diwal mac blintero ougun intuon?

CXXXIV

1. (Jn 10 22) Facta sunt autem Encænia in Hierosolymis, et hiems erat.  23. Et ambulabat Jesus in templo in porticu Salomonis.
Warun gitan thó encenia in Hierusalem, inti wás wintar.  Inti gieng ther heilant in themo temple in phorcihe Salomones.

2. (Jn 10 24) Circumdederunt ergo eum Judæi et dicebant ei:  quousque animam nostram tollis?  Si tu es Christus, dic nobis palam.
Umbibigabun inan thie Iudæi inti quadun imo:  zunzúwaz nimist thu unsera sela?  Oba thu Crist sist, quid uns iz offano.

3. (Jn 10 25) Respondit eis Jesus:  (227) loquor vobis et non creditis:  opera quæ ego facio in nomine Patris mei, hæc testimonium perhibent de me, 26. sed vos non creditis, quia non estis ex ovibus meis.
Tho antlingita in ther heilant:  (227) ih sprih iu inti ir ni giloubet:  thiu werc thiu ih duon in namon mines fater, thiu giwizscaf sagent fon mir, oh ir ni giloubet, wanta ir ni birut fon minen scafon.

4. (Jn 10 27) Oves meæ vocem meam audiunt, et ego cognosco eas, et sequuntur me, 28. et ego vitam æternam do eis, et non peribunt in æternum:  non rapiet eas quisquam de manu mea.
Minu scáf horent mina stemma, inti ih inkennu síu, inti siu folgent mir, inti gibu in ēwin líb, inti ni vorwerdent zi ewidu, inti ni nimit siu nioman fon mineru henti.

5. (Jn 10 29) Pater meus quod dedit mihi majus omnibus est, et nemo potest rapere de manu Patris mei.  30. Ego et Pater unum sumus.
Min fater daz er mir gab, thaz ist mera allen, inti nioman ni meg iz noti neman fon mines fater henti.  Ih inti ther fater ein birumes.

6. (Jn 10 31) Sustulerunt lapides Judæi, ut lapidarent eum.  32. Respondit eis Jesus:  multa opera bona ostendi vobis e Patre meo:  propter quod opus eorum me lapidatis?
Tho namun thie Iudæi steina, tház sien steinotin.  Tho antlingita in ther heilant:  managiu guotiu werc eroucta ih îu fon minemo fater:  thuruh welih thero werco steinot ir mih?

7. (Jn 10 33) Responderunt ei Judæi:  de bono opere non lapidamus te, sed de blasphemia, et quia tu homo quum sis, facis te ipsum Deum.
Tho antlingitun imo thie Iudæi:  fon guotemo werke ni steinon wir dih, oh fon bismaridu, inti mit diu thu man bist, duost thih selbon got.

8. (Jn 10 34) Respondit eis Jesus:  nonne scriptum est in Lege vestra:  quia ego dixi:  dii estis?  (228) 35. Si illos dixit deos ad quos sermo Dei factus est, et non potest solvi scriptura:  36. quem Pater sanctificavit et misit in mundum, vos dicitis:  quia blasphemas, quia dixi:  Filius Dei sum?
Tho antlingita in ther heilant:  ja ist giscriban in îuweru ewu:  wanta ih quad:  ir birut gota?  (228) Oba thie quad gota ci den gotes wort gitan ist, inti ni mac daz giscrib zilosit werdan:  then der fater giheilagota inti santan in weralt, ir quedet:  thú bismarost, wanta ih quad:  ih bin gotes sun?

9. (Jn 10 37) Si non facio opera Patris mei, nolite credere mihi.  38. Si autem facio, etsi mihi non vultis credere, operibus credite, ut cognoscatis et credatis quia in me est Pater et ego in Patre.
Oba ih ni duon werc mines fater, ni curit mir gilouben.  Ob ih duon, ob ir mir ni wellet gilouben, giloubet then wercon, tház ir forstantet inti giloubet tház der fater in mir ist inti ih in themo fater.

10. (Jn 10 39) Quærebant ergo eum prendere, et exivit de manibus eorum.  40. Et abiit iterum trans Jordanen in eum locum ubi erat Johannes baptizans primum, et mansit illic.
Suohtun inan ci gifahanne, inti er ingíeng fon iro hanton.  Inti gíeng abur ubar Iordanen in dia stat thár da was Iohannis toufenti zi erist, inti woneta thár.

11. (Jn 10 41) Et multi venerunt ad eum et dicebant:  quia Johannes quidem signum fecit nullum, 42. omnia autem quæcunque dixit Johannes de hoc vera erant.  Et multi crediderunt in eum.
In manage quamun zi imo inti quadun:  wanta Iohannis ni teta nohhein zeihan:  alliu so welihiu Iohannis quad fon desemo wariu warun.  Inti manage giloubtun in inan.

CXXXV

1. (Jn 11 1) Erat autem quidam languens, Lazarus a Bethania, de castello Mariæ et Marthæ sororis ejus.  2. Maria autem erat quæ unxit Dominum unguento (229) et extersit pedes ejus capillis suis;  cujus frater Lazarus infirmabatur.
Was sum siocher, Lazarus fon Bethaniu, fon theru burgi Mariun inti Marthun sineru suester.  Maria wás thiu da salbota trohtin mit salbun (229) inti swarb sine fuozi mit ira fahsu;  thera bruoder Lazarus ward cumig.

2. (Jn 11 3) Miserunt ergo sorores ad eum dicentes:  Domine, ecce quem amas infirmatur.  4. Audiens autem Jesus dixit eis:  infirmitas hæc non est ad mortem, sed pro gloria Dei, ut glorificetur Filius Dei per eam.
Tho santun sino suester ci imo inti quadun:  trohtin, then du minnost ther ist cumig.  Gihorenti tház ther heilant quad in:  thisiu cumida nist ci tode, oh bi gotes diuridu, thaz gidiurisot si ther gotes sun thurah sia.

3. (Jn 11 5) Diligebat autem Jesus Martham et sororem ejus Mariam et Lazarum.  6. Ut ergo audivit quia infirmabatur, tunc quidem mansit in eodem loco duobus diebus.
Minnota ther heilant Marthun inti ira suester Mariun inti Lazarum.  So er tho gihorta thaz er cumig was, tho woneta her in theru selbun steti zwene daga.

4. (Jn 11 7) Deinde post hæc dicit discipulis suis:  eamus in Judæam iterum.  8. Dicunt ei discipuli:  rabbi, nunc quærebant te lapidare Judæi, et iterum vadis illuc?
After thiu quad her sinen iugiron:  gemes abur in Iudeam.  Tho quadun imo thie jungiron:  meistar, nu suohtun thih ci steinonne thie Iudei, inti abur uerist thara?

5. (Jn 11 9) Respondit Jesus:  nonne XII horæ sunt diei?  Si quis ambulaverit in die, non offendit, quia lucem hujus mundi videt, 10. si autem ambulaverit nocte, (230) offendet, quia lux non est in eo.
Tho antlingita ther heilant:  eno nu ja sint zwelif citi thes tages?  Oba wer gengit in tage, ni bispurnit, bithiu wanta her lioht thesses mittilgartes gisihit:  oba her get in naht, (230) bispurnit, bithiu lioht nist in imo.

6. (Jn 11 11) Hæc ait, et post hoc dicit eis:  Lazarus amicus noster dormit, sed vado ut a somno exsuscitem eum.  12. Dixerunt ergo discipuli ejus:  Domine, si dormit, salvus erit.
Thisu quad er, inti after thiu quad er in:  Lazarus unser friunt slafit, oh faru thaz ih inan fon slafe erweke.  Tho quadun imo sine jungiron:  trohtin, oba her slafit, thanne ist er heil.

7. (Jn 11 13) Dixerat autem Jesus de morte ejus, illi autem putaverunt quia de dormitione somnii diceret.  14. Tunc ergo dixit eis Jesus manifeste:  Lazarus mortuus est.  15. Et gaudeo propter vos, ut credatis, quoniam non eram ibi.  Sed eamus ad eum!
Quad ther heilant fon sinemo tode:  sie wantun thaz er fon resti slafes quadi.  Tho quad in ther heilant offano:  Lazarus ist tót.  Inti giuihu thurah iúuwih, thaz ir giloubet, wanta ih thár ui was.  Ouh gemes ci imo!

8. (Jn 11 16) Dixit ergo Thomas, qui dicitur Didimus, ad condiscipulos suos:  eamus et nos, ut moriamur cum eo.
Tho quad Thomas, ther ist giquetan Didimus, ci sinen ebanjungiron:  gemes wir, thaz wir sterben mit imo.

9. (Jn 11 17) Venit itaque Jesus et invenit eum quattuor dies jam in monumento habentem.  18. Erat autem Bethania juxta Hierosolyma quasi stadiis XV.
Tho quam ther heilant inti fant inan fior taga iu in grabe habentan.  Was Bethania nah Hierusalem samaso uinfzehen stadia.

10. (Jn 11 19) Multi autem e Judæis venerant ad Martham et Mariam, ut consolarentur eas de fratre suo.
Manage fon then Iudeon quamun zi Marthun inti zi Mariun, tház sie sia fluobritin fon ira bruoder.

11. (Jn 11 20) Martha ergo ut audivit quia Jesus venit, occurrit illi, Maria autem domi sedebat.
Martha warliho so siu gihorta thaz ther heilant quam, liof ingegin:  Maria saz in huse.

12. (Jn 11 21) Dixit ergo Martha ad Jesum:  Domine, si hic fuisses, (231) frater meus non fuisset mortuus:  22. sed et nunc scio, quia quæcunque poposceris a Deo, dabit tibi.
Tho quad Martha ci themo heilante:  trohtin, ob thu hier warist, (231) min bruoder ni wari thanne tót:  oh ih nu weiz, so welihu so thu bitis fon gote, gibit thír.

13. (Jn 11 23) Dicit illi Jesus:  resurget frater tuus.
Tho quad iru ther heilant:  erstentit thín bruoder.

14. (Jn 11 24) Dicit ei Martha:  scio quia resurget in resurrectione in novissima die.
Tho quad imo Martha:  ih weiz thaz her erstentit in theru urresti in themo jungisten tage.

15. (Jn 11 25) Dixit ei Jesus:  ego sum resurrectio et vita:  qui credit in me, etiamsi mortuus fuerit, vivet, 26. et omnis qui vivit et credit in me, non morietur in æternum.  Credis hoc?
Tho quad iru ther heilant:  ih bin urresti inti lib:  thie thar in mih giloubit, cisperi ob her tót wirdit, lebet, inti íogiwelih thie dar lebet inti in mih giloubit, ni stirbit ci ewidu.  Giloubis thaz?

16. (Jn 11 27) Ait illi:  utique, Domine, ego credidi quia tu es Christus Filius Dei, qui in hunc mundum venisti.
Tho quad imo:  cisperiu, trohtin, ih giloubta thaz thu bist Crist gotes sun, thie thar quam in mittilgart.

17. (Jn 11 28) Et quum hæc dixisset, abiit et vocavit Mariam sororem suam silentio dicens:  magister adest et vocat te.  29. Illa ut audivit, surgit cito et venit ad eum.
Mit diu her thisiu quad, gieng inti gihalota Mariun ira suester stillo quedenti:  meistar ist az inti suohhit thih.  Siu sóz gihorta, erstuont sliumo inti quam ci imo.

18. (Jn 11 30) Nondum enim venerat Jesus in castellum, sed erat adhuc in illo loco ubi occurrerat ei Martha.
Noh thanne ni quam ther heilant in thia burgilun, oh was noh thanne in theru steti thár ingegin imo quam Martha.

19. (Jn 11 31) Judæi autem qui erant cum illa (232) in domo et consolabantur eam, quum vidissent Mariam, quia cito surrexit et exiit, secuti sunt eam dicentes:  quia vadit ad monumentum, ut ploret ibi.
Thie Iudei mit iru warun (232) in themo hus inti sia fluobritun, mit thiu sie gisahun Mariam, tház siu sliumo erstuont inti úzgieng, folgetun iru sus quedenti:  nu uerit ci themo grabe, thaz siu thar wuofe.

20. (Jn 11 32) Maria ergo quum venisset ubi erat Jesus, videns eum cecidit ad pedes ejus et dixit ei:  Domine, si fuisses hic, non esset mortuus frater meus.
Maria tho siu quam thâr ther heilant was, gisehenti inan fiel ci sinen fuozon inti quad imo:  trohtin, ob thu hier warist, thanne ni wari tót min bruoder.

21. (Jn 11 33) Jesus ergo ut vidit eam plorantem et Judæos qui venerant cum ea plorantes, fremuit spiritu et turbavit se ipsum 34. et dixit:  ubi posuistis eum?  Dicunt ei:  Domine, veni et vide!  35. Et lacrimatus est Jesus.
Tho ther heilant gisah sia wuofenti inti thie Iudæon quamun mit iru wuofente, gremizota in sinemo geiste inti gitruobta sih selbon inti quad:  wara saztut ir inan?  Quadun imo:  trohtin, cum inti gisih!  Inti wiof ther heilant.

22. (Jn 11 36) Dixerunt ergo Judæi:  ecce, quomodo amabat eum!  37. Quidam autem dixerunt ex ipsis:  non poterat hic qui aperuit oculos cæci facere ut et hic non moreretur?
Tho quadun imo thie Iudæi:  senu wuo her inan minnota!  Sume quadun fon then selbon:  ni mohta theser thie inteta ougun thés blinten tuon thaz theser ni sturbi?

23. (Jn 11 38) Jesus ergo rursum fremens in semetipso venit ad monumentum;  erat autem spelunca, et lapis superpositus erat ei.
Ther heilant abur gremizonti in imo selbemo quam ci themo grabe;  wás thár cruft, inti stein was gisezzit ubar sia.

24. (Jn 11 39) Ait Jesus:  tollite lapidem!  Dicit ei Martha, soror ejus qui mortuus fuerat:  (233) Domine, jam fœtet, quadriduanus enim est.  40. Dicit ei Jesus:  nonne dixi tibi, quoniam si credideris, videbis gloriam Dei?
Quad ther heilant:  nemet then stein!  Tho quad imo sin suester thes thar tót wás:  (233) trohtin, her suihhit îu:  fior taga biliban ist.  Tho quad iru ther heilant:  ja quad ih thir, oba thu giloubist, gisihist gotes diurida?

25. (Jn 11 41) Tulerunt ergo lapidem.  Jesus autem elevatis sursum oculis dixit:  Pater, gratias ago tibi, quoniam audisti me.  42. Ego autem sciebam quia semper me audis, sed propter populum qui circumstat dixi, ut credant quia tu me misisti.
Tho namun sie then stein.  Ther heilant úferhabanen ougon quad:  fater, thanc tuon thir, wanta thu mih gihortost.  Ih westa thaz thu simbulun mih gihorist, oh thurah thaz folc thaz thár umbistentit quad, thaz sie gilouben thaz thu mih santost.

26. (Jn 11 43) Hæc quum dixisset, voce magna clamavit:  Lazare, veni foras!  44. Et statim prodiit qui fuerat mortuus, ligatus pedes et manus institis, et facies illius sudario erat ligata.  Dicit eis Jesus:  solvite eum et sinite abire.
Thisiu mit thiu her quad, mihhileru stemmu riof:  Lazarus, cum úz!  Inti sliumo framgieng thie dar was tót, gibuntan hanton inti fuozin mit strengin inti sin annuzi mit sueizduohu gibuntan.  Tho quad in ther heilant:  erloset inan inti lazet inan gangan.

27. (Jn 11 45) Multi ergo e Judæis qui venerant ad Mariam et viderant quæ fecit, crediderunt in eum.  46. Quidam autem ex ipsis abierunt ad Pharisæos et dixerunt eis quæ fecit Jesus.
Manage fon then Iudeon thie quamun ci Mariun inti gisahun thiu the her teta, giloubtun in inan.  Sume fon in giengun ci then Pharisein inti quadun in thiu ther heilant teta.

28. (Jn 11 47) Colligerunt ergo pontifices (234) et Pharisæi concilium et dicebant:  quid facimus, quia hic homo multa signa facit?  48. Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum, et venient Romani et tollent nostrum et locum et gentem.
Samanotun thie bisgofa (234) inti Farisei samanunga inti quadun:  waz duomes, wanta theser man managiu zeihhan tuot?  Oba wir inan so forlazemes, alle giloubent inan, inti coment Romani inti nement unsera stat inti thiota.

29. (Jn 11 49) Unus autem ex ipsis, Caiphas, quum esset pontifex anni illius, dixit eis:  vos nescitis quicquam, 50. nec cogitatis quia expedit nobis ut unus moriatur homo pro populo, et non tota gens pereat.
Ein fon then, Caiphas, mit diu her was bisgóf thes jares, quad in:  ir ni wizzut îowiht, noh ni thenket bithiu wanta uns bitherbisot thaz ein man ersterbe furi thaz folc, inti nalles al thiu thiota forwerde.

30. (Jn 11 51) Hoc autem a semetipso non dixit, sed quum esset pontifex anni illius, prophetavit quia Jesus moriturus erat pro gente.  52. Et non tantum pro gente, sed ut filios Dei qui erant dispersi congregaret in unum.
Thaz fon imo selbemo ni quad, oh mit diu her was bisgof thes jares, wizagota thaz ther heilant sterbenti was furi thiota.  Inti nalles ecrodo furi thiota, oh thaz thiu gotes kind thiu thar warun cispreitiu gisamanoti in ein.

31. (Jn 11 53) Ab illo ergo die cogitaverunt interficere eum.
Fon themo tage thahtun erslahan inan.

32. (Jn 11 54) Jesus ergo jam non palam ambulabat apud Judæos, sed abiit in regionem juxta desertum in civitatem quæ dicitur Ephraim, et ibi morabatur cum discipulis suis.
Ther heilant nalles ofano gieng mit then Iudeon, oh gieng in lantscaf nah theru wuostinnu in thia burg thiu dar giquetan ist Ephrem, inti thar woneta her mit sinen jungiron.

33. (Jn 11 55) Proximum autem erat Pascha Judæorum, et ascenderunt multi Hierosolyma (235) de regione ante Pascha, ut sanctificarent se ipsos.
Nah was tho óstron Iudæono, inti erstigun manage ci Hierusalem (235) fon theru lantscefi fora then óstron, thaz sie sih selbon giheilagotin.

34. (Jn 11 56) Quærebant ergo Jesum, et colloquebantur ad invicem in templo stantes:  quid putatis, quia non veniat ad diem festum?  Dederant autem pontifices et Pharisæi mandatum, ut si quis cognoverit ubi sit, indicet, ut apprehendant eum.
Suohtun then heilant, inti sprahun untar zuisgen in themo temple stantenti:  waz wanet ir, bithiu her ni cumit ci themo itmalen tage?  Gabun tho thie bisgofa inti thie Pharisei bibot, oba wer forstuonti wár her wari, thaz her iz cunditi, thaz sien gifiengin.

CXXXVI

1. (Lc 9 51) Factum est autem, dum complerentur dies assumptionis ejus, et ipse faciem suam firmavit, ut iret in Jerusalem, 52. et misit nuntios ante conspectum suum;  et euntes intraverunt in civitatem Samaritanorum, ut pararent illi.
Ward tho, mit thiu gifullite warun taga sineru nunfti, inti her sin annuci festinota, thaz her fuori ci Hierusalem, santa boton furi sih;  inti farenti giengun in burg thero Samaritano, thaz sia imo garawitin.

2. (Lc 9 53) Et non receperunt eum, quia facies ejus erat euntis Jerusalem.
Inti sie nintfiengun inan, wanta sin annuci was farenti ci Hierusalem.

3. (Lc 9 54) Quum vidissent autem discipuli ejus Jacobus et Johannes, dixerunt:  Domine, vis dicimus ut ignis descendat de cælo et consumat illos?  55. Et conversus increpavit illos.  56. Et abierunt in alium castellum.
Tho thaz gisahun sine jungiron Jacobus inti Iohannes, quadun:  trohtin, wil thu thaz wir quedemes thaz fiur nidarstige fon himile inti forbrenne sie?  Her tho ci in giwentit increbota sie.  Inti giengun in andera burg.

CXXXVII

1. (Jn 12 1) (236) Jesus ergo ante sex dies Paschæ venit Bethaniam, ubi fuerat Lazarus mortuus, quem suscitavit Jesus.
(236) Ther heilant ér sehs tagon óstron quam ci Bethaniu, thár da was Lazarus tót, then dar erwacta ther heilant.

2. (Mc 14 3) Et quum esset in Bethania in domo Simonis leprosi, (Jn 12 9.) cognovit turba multa e Judæis quia illic est, et venerunt, non propter Jesum tantum, sed ut Lazarum viderent, quem suscitavit a mortuis.
Mit diu her was in Bethania in huse Simones thes horngibruoder, forstuont mihil menigi fon then Iudein thaz her thar ist, inti quamun, nalles thurah then heilant eckrodo, oh thaz sie Lazarusan gisahin, then her erwacta fon tode.

3. (Mc 14 19) Pharisæi ergo dixerunt ad semetipsos:  videtis quia nihil proficimus:  ecce mundus totus post eum abiit.
Thie Pharisei quathun ci in selbon:  gisehet ir thaz wir niowiht ni dihemes:  senu nu al thisiu weralt ferit after imo.

4. (Mc 14 10) Cogitaverunt autem principes sacerdotum ut et Lazarum interficerent, 11. quia multi propter illum abibant e Judæis et credebant in Jesum.
Thahtun thie heroston thero heithafton thaz sie Lazarusan ersluogin, wanta manage thurah inan erfuoron fon then Iudæin inti giloubtun in then heilant.

5. (Mc 14 2) Fecerunt autem ei cenam ibi, et Martha ministrabat, Lazarus vero unus erat e discumbentibus cum eo.
Tatun imo thar abandmuos, inti Martha ambahtita, Lazarus was ein thero thie mit imo sazun.

CXXXVIII

1. (Jn 12 3) Maria ergo (Mc 14 3) habens alabastrum unguenti nardi pistici pretiosi, et fracto effudit super caput Jesu (Mt 26 7) recumbentis, (Jn 12 3.) et unxit pedes ejus et extersit capillis suis, et domus impleta est ex odore ungenti.
Maria habenti salbfaz salbun fon narthu gitana diura, inti gibrohanemo goz ubar sin houbit (237) linentes, inti salbota sine fuozi inti suarb mit ira locon, inti thaz hus was gifullit fon themo stanke thera salbun.

2. (Jn 12 4) Dicit ergo unus e discipulis ejus, Judas Iscariotes, qui erat traditurus eum:  5. quare hoc ungentum non venit trecentis denariis et datum est egenis?
Tho quad ein fon sinen jungiron, Iudas Scarioth, ther inan was selenti:  bihiu ni wirdit thiu salba forcoufit widar thriuhunt pfennigon inti gigeban thurftigon?

3. (Jn 12 6) Dixit autem hoc non quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur erat, et loculos habens ea quæ mittebantur portabat.
Thaz quad her, nalles fon then armon ni gilamf ci imo, oh bithiu wanta her thiob was, inti sehhil habenti thiu thar gisentidiu warun truog siu.

4. (Mc 14 4) Erant autem quidam indigne ferentes intra semetipsos et dicentes:  utquid perditio hæc ungenti facta est?
Warun sume unwerdliho tragenti untar in selben inti quedenti:  ziu ist forlust therra salbun gitan?

5. (Mt 26 10) Sciens autem Jesus ait illis:  quid molesti estis mulieri?  opus bonum operata est in me.  (Mc 14 7) Nam semper pauperes habetis vobiscum, et quum volueritis, potestis illis benefacere, me autem non semper habebitis.
Wizzenti thaz ther heilant quad in:  ziu birut ir hefige themo wibe?  guot werc wirkit siu in mir.  Ir habet simbulun thurftigon mit îu, inti thanne ir wollet, mugut in wola tuon:  mih ni habet ir simbulun.

6. (Mt 26 12) Mittens enim hæc ungentum hoc in corpus meum, ad sepeliendum me fecit.  (238) 13. Amen dico vobis, ubicunque prædicatum fuerit evangelium in toto mundo, dicetur et quod hæc fecit in memoriam ejus.
Sententi thisiu thesa salbun in minan lihamon teta mih ci bigrabanne.  (238) War quidih îu, so war gipredigot wirdit thiz euangelium in alleru weralti, ist giquetan inti thaz thisiu teta in ira gimunt.

7. (Lc 7 39) Videns autem Pharisæus qui vocaverat eum, ait intra se dicens:  hic si esset propheta, sciret utique quæ et qualis mulier esset quæ tangit eum, quia peccatrix est.
Thaz gisehenti thie Fariseus thien thara ladota, quad sus in imo selbemo:  oba theser wari wizago, her wessi iz giwesso wiolih inti welih wib thaz was thiu inan ruorit, wanta siu suntig ist.

8. (Lc 7 40) Et respondens Jesus dixit ad illum:  Simon, habeo tibi aliquid dicere.  At ille ait:  Magister, dic!
Antlingita ther heilant, quad ci imo:  Simon, ih haben thir sihwaz ci quedanne.  Her quad tho:  meistar, quid!

9. (Lc 7 41) Duo debitores erant cuidam feneratori:  unus debebat denarios quingentos, alius quinquaginta.  42. Non habentibus illis unde redderent, donavit utrisque.  Quis eum plus diliget?
Zwene sculdigon warun sihwelihemo inlihere:  ein solta finfhunt pfenningo, ander solta finfzug.  In tho ni habenten wanan sie gultin, tho forgab her giwederemo.  Wedaran minnota her mer?

10. (Lc 7 43) Respondens Simon dixit:  æstimo quia is cui plus donavit.  At ille dixit ei:  recte judicasti.
Tho antlingita Simon inti quad:  ih waniu thaz ther themo her mera forgab.  Her quad imo tho:  rehto duomtos.

11. (Lc 7 44) Et conversus ad mulierem dixit:  Simon, vides hanc mulierem?  (239) Intravi in domum tuam:  aquam pedibus meis non dedisti, hæc autem lacrimis rigavit et capillis suis tersit.
Inti giwant ci themo wibe quad:  Simon, gisihisttu thiz wib?  (239) Ingieng ih in thin hus:  wazzar ni gabi thu minen fuozon, thisiu abur mit ira zaharin lacta inti mit ira fahsu suarb.

12. (Lc 7 45) Osculum mihi non dedisti, hæc autem e quo intravit non cessavit osculari pedes meos.  46. Oleo caput meum non unxisti, hæc autem ungento unxit pedes meos.
Cus mir ni gabi:  thisiu fon thes siu ingieng ni bilan siu cussan mine fuozi.  Mit oliu min houbit ni salbotostu:  thisiu mit salbun salbota mine fuozzi.

13. (Lc 7 47) Propter quod dico tibi:  remittentur ei peccata multa, quoniam dilexit multum.  Cui autem minus dimittitur, minus diligit.  48. Dixit autem ad illam:  remittuntur tibi peccata.
Thurah thaz quidih thir:  sint iru forlazano manago sunta, wanta siu minnota filu.  Themo min wirdit forlazan, min minnot.  Tho quad her zi iru:  forlazano sint thir sunta.

14. (Lc 7 49) Et cœperunt qui simul accumbebant dicere intra se:  quis est hic, qui etiam peccata dimittit?  50. Dixit autem ad mulierem:  fides tua te salvam fecit, vade in pace.
Tho bigondun thie dar saman sázzun quedan inan in:  wer ist theser, thie dar sunta forlazit?  Tho quad her ci themo wibe:  thin giloubo teta thih heila, far in sibbu.

15. (Mt 20 17) Et his dictis abiit ascendens Hierosolymam.
Thesen giquetanen gieng stigenti zi Hierusalem.

CXXXIX

1. (Jn 12 20) Erant autem gentiles quidam ex his qui ascenderant ut adorarent in die festo.  21. Hi ergo accesserunt ad Philippum, qui erat a Bethsaida Galilææ, et rogabant eum dicentes:  Domine, volumus Jesum videre.  22. Venit Philippus (240) et dicit Andreæ, Andreas rursum et Philippus dicunt Jesu.
Warun heidane sume fon then thie dar stigun thaz sie betotin in themo itmalen tage.  Thie giengun ci Philippe, ther was fon Bethsaidu Galileæ, inti batun inan sus quedenti:  hérro, wir wollemes then heilant gisehan.  Tho quam Philippus (240) inti quad Andreæ, Andreas abur inti Philippus quadun themo heilante.

2. (Jn 12 23) Jesus autem respondit eis dicens:  venit hora ut glorificetur Filius hominis.
Ther heilant antlingita in quedenti:  cumit cit in theru gidiurit wirdit mannes sun.

3. (Jn 12 24) Amen amen dico vobis, nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, 25. ipsum solum manet, si autem mortuum fuerit, multum fructum affert.  Qui amat animam suam, perdet eam, et qui odit animam suam in hoc mundo, in vitam æternam custodit eam.
War war quidih îu, nibi thaz corn thinkiles fallenti in erda tót wirdit, thaz selba eino wonet:  ob iz erstirbit, managan wahsmon bringit.  Thie dar minnot sin ferah, thie forliosez;  thie dar hazzot sin ferah in therru weralti, in ēwin lib giheltit iz.

4. (Jn 12 26) Si quis mihi ministrat, me sequatur, et ubi sum ego illic et minister meus erit.  Si quis mihi ministrabit, honorificabit eum Pater meus.
Oba wer mir ambahte, mir folge:  thar ih bin thar ist min ambaht.  Oba wer mir ambahtit, inan gihéret min fater.

5. (Jn 12 27) Nunc anima mea turbata est.  Et quid dicam?  Pater, salvifica me ex hac hora!  Sed propterea veni in horam hanc.
Nu min sela gitruobit ist.  Inti waz quidu?  Fater, giheili mih fon theru stuntu!  Thurah thaz quam ih in thesa cit.

6. (Jn 12 28) Pater, clarifica tuum nomen!  Venit ergo vox de cælo:  et clarificavi et iterum clarificabo.
Fater, giberehto thinan namon!  Quam stemma fon himile:  inti ih giberehtota inti abur giberehton.

7. (Jn 12 29) Turba ergo quæ stabat (241) et audiebat dicebant tonitruum factum esse, alii dicebant:  angelus ei locutus est.  30. Respondit Jesus et dixit:  non propter me hæc vox venit, sed propter vos.
Thiu menigi thiu dar stuont (241) inti gihorta quadun thaz thonar gitan wari, andere quadun:  engil sprah zi imo.  Tho antlingita ther heilant inti quad:  nalles thurah mih thisiu stemma quam, oh thurah îuwih.

8. (Jn 12 31) Nunc judicium est mundi:  nunc princeps hujus mundi ejicietur foras.  32. Et ego si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me ipsum.  33. Hoc autem dicebat significans qua morte esset moriturus.
Nu ist duom thesses mittilgartes:  nu ther herosto thesses mittilgartes wirdit erworpfan uz.  Inti ih, ob ih erhaban wirdu fon erdu, alliu thinsu zi mir selbemo.  Thaz quad her gizeihanonti welihemo tode sterbenti wari.

9. (Jn 12 34) Respondit ei turba:  nos audivimus e Lege quia Christus manet in æternum, et quomodo tu dicis:  oportet exaltari Filius hominis?  Quis est iste Filius hominis?
Tho antlingita imo thiu menigi:  wir gihortumes fon theru ewu wanta Christ wonet zi ewidu, inti wuo quidistu:  gilinpfit zi erhefanne mannes sun?  Wer ist ther mannes sun?

10. (Jn 12 35) Dixit ergo Jesus:  adhuc modicum lumen in vobis est.  Ambulate dum lucem habetis, ut non tenebræ vos comprehendant:  et qui ambulat in tenebris nescit quo vadat.  36. Dum lucem habetis, credite in lucem, ut filii lucis sitis.
Tho quad ther heilant:  noh nu ist lucil lioht in îu.  Geet unz ir lioht habet, thaz iuwih finstarnessi ni bifahe:  thie dar in finstarnesse geet ni weiz wara her ferit.  Mit diu ir lioht habet, giloubet in lioht, thaz ir liohtes barn sít.

CXL

1. (Lc 17 20) Interrogatus autem (242) a Pharisæis:  quando venit regnum Dei?  respondit eis et dixit:  non venit regnum Dei cum observatione, 21. neque dicent:  ecce hic aut ecce illic:  ecce enim regnum Dei intra vos est.
Her tho gifraget (242) fon then Phariseis:  wanne cumit gotes richi?  tho antlingita her in inti quad:  ni cumit gotes richi mit bihaltnesse, noh ni quedent:  senu hier oda thar, wanta gotes richi ist inin îu.

2. (Lc 21 37) Erat autem diebus docens in templo, noctibus vero exiens morabatur in monte qui vocatur Oliveti, 38. et omnis populus manicabat ad eum in templo audire eum.
Taga was her lerenti in themo temple, nahtes woneta in themo berge thie dar ginemnit ist Oliueti, inti al thaz folc fruo in morgan quam ci imo in temo temple inan horen.

CXLI

1. (Mt 23 1) Tunc Jesus locutus est ad turbas et ad discipulos suos 2. dicens:  super cathedram Moysi sederunt scribæ et Pharisæi:  3. omnia ergo quæcunque dixerint vobis servate et facite, secundum opera vero eorum nolite facere:  dicunt enim et non faciunt.
Tho ther heilant sprah ci then menigin inti ci sinen jungiron, quad:  obar stuol Moyses sâzzun scrîbera inti Pharisei:  alliu thiu sie îu quæden haltet inti tuot, after iro wercon ni curit ir tuon:  sie quedent inti ni tuont.

2. (Mt 23 4) Alligant autem onera gravia et importabilia et imponunt in humeros hominum, digito autem suo nolunt ea movere.
Sie bintent swara burdin inti ungitraganlicha inti sezzent sia in manno scultirun:  mit iro fingaron ni wollent biruoren.

3. (Mt 23 5) Omnia vero opera sua faciunt (243) ut videantur ab hominibus:  dilatant enim phylacteria sua et magnificant fimbrias (Mc 12 38) et volunt ambulare in stolis.
Alliu iro werc tuont sie (243) thaz siu sin gisehaniu fon mannon:  sie breitent iro ruomgiscrib inti mihilosotun tradon inti wollent gangan in iro gigarawe.

4. (Mt 23 6) Amant enim primos recubitos in cenis et primas cathedras in synagogis 7. et salutationes in foro et vocari ab hominibus rabbi.
Sie minnont furista sedal in goumon inti furiston stuola in samanungon inti heilazunga in strazu inti giheizan fon mannon meistar.

5. (Mc 12 37) Et omnis populus libenter audiebant eum.
Al thaz folc lustlicho hórta inan.

6. (Mt 23 8) Vos autem nolite vocari rabbi:  unus est enim Magister vester, omnes autem vos fratres estis.
Ir ni curit giheizan wesan meistar:  ein ist îuwer meistar, alle birut ir gibruoder.

7. (Mt 23 9) Et Patrem nolite vocare vobis super terram:  unus enim est Pater vester, qui in cælis est.
Inti ni curet gikewen fater oba erdu:  ein ist îuwer fater, ther in himile.

8. (Mt 23 10) Nec vocemini magistri, quia magister vester unus est Christus.
Noh ni sít giheizane meistara, wanta îuwer meistar ein ist Christ.

9. (Mt 23 11) Qui major est vestrum erit minister vester.  12. Qui autem se exaltaverit humiliabitur, et qui se humiliaverit exaltabitur.
Thie dar îuwer mera ist er ist îuwer ambaht.  Thiede sih erhefit thie wirdit giotmuotigot, in thiede sih giotmuotigot wirdit erhaban.

10. (Lc 11 43) Væ vobis Pharisæis, quia diligitis primas cathedras in synagogis et salutationes in foro.
We íu Phariseis, bithiu ir minnot furiston stuola in thingon inti heilazunga in strazu.

11. (Mt 23 14) Væ vobis, scribæ et Pharisæi, (Lc 11 52) legisperiti, (Mt 23 14) hypocritæ, (244) (Lc 11 52) quia tulistis clavem scientiæ (Mt 23 13) et clauditis regnum cælorum ante homines:  vos autem non intratis nec introeuntes sinitis intrare.
We íu scriberin inti Pharisein, éwa gilérte, lichezera, (244) bithiu ir namut sluzil wísduomes inti bisliozet himilo richi fora mannon:  ir ni get in noh thie ingangenton ni lazet ingangan.

12. (Mt 23 14) Væ vobis, Pharisæi hypocritæ, (Mc 12 40) qui devoratis domus viduarum sub obtentu prolixæ orationis:  (Lc 20 47) accipietis majorem damnationem.
We íu, Pharisei lichezera, ir the forslintet hus wituwuono untar bihabannesse langes gibetis:  ir infahet mera fornidarnessi.

13. (Mt 23 15) Væ vobis, scribæ et Pharisæi hypocritæ, quia circuitis mare et aridam, ut faciatis unum proselytum, et quum fuerit factus, facitis eum filium gehennæ duplo quam vos.
We iu, scribera inti Pharisei, lichezera, ir dar umbiganget seo inti erda, thaz ir tuot einan elilentan, inti mit diu er gitan wirdit, tuot inan hella sun zuifalton mer thanne îuwih.

14. (Mt 23 16) Væ vobis, duces cæci, qui dicitis:  quicunque juraverit per templum nihil est, qui autem juraverit in aurum templi debet.  17. Stulti et cæci, quid enim majus est, aurum an templum quod sanctificat aurum?
We îu, blinte leitida, thiede quedet:  so wer so suerit bi themo temple ther nist niowiht, therde suerit in gold temples scal.  Dumbe inti blinte, wedar ist mera, thaz gold oda templum thaz dar heilagot gold?

15. (Mt 23 18) Et quicunque juraverit in altari nihil est, quicunque autem juraverit in dono quod est super illud debet.  19. Cæci, quid enim majus est, donum an altare quod sanctificat donum?
Inti so wer so suerit in alttere niowiht ist:  so wer so suerit in theru gebu thaz dar ubar thaz ist scal.  Blinte, wedar ist mera, thiu geba oda ther altteri therde giheilagot thia geba?

16. (Mt 23 20) Qui ergo jurat in altare (245) jurat in eo et in omnibus quæ super illud sunt, 21. et qui jurat in templo jurat in illo et in eo qui inhabitat in ipso, 22. et qui jurat in cælo jurat in throno Dei et in eo qui sedet super eum.
Thiede suerit in themo alttere (245) ther suerit in themo inti in allen thiu thar ubar imo sint, inti thie dar suerit in themo temple suerit in imo inti in themo thie dar artot in imo, therde suerit in himile ther suerit in gotes sedale inti in themo therde sizit obar thaz.

17. (Mt 23 23) Væ vobis, scribæ et Pharisæi hypocritæ, qui decimatis mentam et anethum et cyminum (Lc 11 42) et rutam et omne holus, (Mt 23 23) et reliquistis quæ graviora sunt legis, judicium et misericordiam et fidem (Lc 11 42) et caritatem Dei.
We iu scriberin inti Pharisei, lichezera, ir de dezemot minzun inti dilli inti cumin inti rutun inti íogiwelicho wurci, inti forliezut thiu dar heuigerun sint ewa, duom inti miltida inti treuwa inti gotes minna.

18. (Mt 23 23) Hæc oportuit facere et illa non omittere.  (15, 14.) Duces cæcorum, (23, 24.) excolantes culicem, camelum autem glutientes.
Thisiu gilampf zi tuonne inti thiu ni zi forlazzanne.  Leitidon blintero, sihenti mucgun, olbentun suelgenti.

19. (Mt 23 25) Væ vobis, scribæ et Pharisæi hypocritæ, quia mundatis quod de foris est calicis et paropsidis, intus autem pleni sunt rapina et inmunditia.
We íu scriberin inti Pharisein, lichezera, bithiu wanta ir reinet thaz dar úzzana ist thes keliches inti thes scenkifazzes, innana sint fol notnumpfti inti unsubarnesses.

20. (Mt 23 26) Pharisæe cæce, munda prius quod intus est (246) calicis et paropsidis, ut fiat et id quod de foris est mundum.
Thu blinto Phariseus, reini er thaz dar innana ist (246) thes keliches inti thes scenkifazzes, thaz si thaz dar uzzana ist reini.

21. (Lc 11 44) Væ vobis, quia estis ut monumenta quæ non parent, et homines ambulantes supra nesciunt.
We îu, wanta ir birut soso grebir thiu sih ni ougent, inti man gangenti oba ni wizzun.

22. (Mt 23 27) Væ vobis, scribæ et Pharisæi hypocritæ, quia similes estis sepulcris dealbatis, quia foris parent hominibus speciosa, intus vero plena sunt ossibus mortuorum et omni spurcitia.
We îu scriberin inti Pharisein, lichezera, wanta ir giliche birut giwiziten grebiron thiu sih uzzana ougent mannon fagariu, innana sint folliu gibeino totero inti iogiweliches fuliden.

23. (Mt 23 28) Sic et vos a foris quidem paretis hominibus justi, intus autem pleni estis hypocrisi et iniquitate.
So ir uzzana giwesso erouget iuwih mannon rehte, innana birut ir folle lichezennes inti unrehtes.

24. (Lc 11 45) Respondens autem quidam e legisperitis ait illi:  Magister, hæc dicens etiam nobis contumeliam facis.
Tho antlingita sum fon theru ewu gilerter, quad imo:  meistar, diz quedenti zisperiu uns harm tuos.

25. (Lc 11 46) At ille ait:  et vobis legisperitis væ, quia oneratis homines oneribus quæ portari non possunt, et ipsi uno digito vestro non tangitis sarcinas.
Her quad tho:  inti îu ewa gilerten ist ouh uúæ, bithiu ir ladet man mit lesti thia sie fortragan ni mugun, inti ir mit einemo fingare îuweremo ni ruoret thia burdin.

26. (Mt 23 29) Væ vobis scribæ et Pharisæi hypocritæ, quia ædificatis sepulcra prophetarum et ornatis monumenta justorum (247) 30. et dicitis:  si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non essemus socii eorum in sanguine prophetarum.
We iu scriberin inti Pharisein, lichezera, bithiu wanta ir zimbrot grebir wizzagono inti garawet grebir rehtero (247) inti quedet:  oba wir warin in tagon unsero fatero, ni warimes iro ginózza in bluote thero wîzzagono.

27. (Mt 23 31) Itaque testimonio estis vobismetipsis, quia filii eorum estis qui prophetas occiderunt.  32. Et vos implete mensuram patrum vestrorum.
Ir birut urcundon selbon, bithiu ir iro kind birut thie dar wizzagon sluogun.  Inti ir gifullet mez îuwero fatero.

28. (Mt 23 33) Serpentes, genimina viperarum, quomodo fugietis a judicio gehennæ?
Berd natruno, wuo fliohet ir fon duome helliwizzes?

29. (Lc 11 49) Propterea et sapientia Dei dixit:  mittam ad illos prophetas et apostolos (Mt 23 34) et sapientes et scribas.  Ex illis occidetis et crucifigetis et ex eis flagellabitis in synagogis vestris et persequimini de civitate in civitatem, 35. ut veniat super vos omnis sanguis justus qui effusus est super terram, a sanguine Abel justi usque ad sanguinem Zachariæ filii Barachiæ, quem occidistis inter templum et altare.
Bithiu quad thiu gotcunda spahida:  ih sentu zi in wizzagon inti boton inti spahe inti scribera.  Fon then slahet ir inti hahet inti fon then fillet ir in îuweren samanungon inti ahtet fon burgi zi burgi, thaz queme ubar iuwih iogiwelih bluot rehtaz thaz ergozzan ward ubar erda, fon bluote thes rehten Abel ío unzan bluot Zachariases thes Barachiases sunes, then ir sluogut untar themo temple inti themo altere.

30. (Lc 11 36) Amen dico vobis, venient hæc omnia super generationem istam.
Uúar quidih îu, quement thisiu alliu obar diz cunni.

CXLII

1. (Mt 23 37) Jerusalem, Jerusalem, quæ occidis prophetas (248) et lapidas eos qui mittuntur ad te!  Quotiens volui congregare filios tuos quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alis suis, et noluisti.  38. Ecce relinquitur vobis domus vestra deserta.
Hierusalem, Hierusalem, thu dar slehis wizzagon (248) inti steinos thie thiede gisentite sint zi dir.  Wuo ofto ih wolta gisamanon thinu kind zi themo mezze the samanot henin ira huoniclin untar ira federacha, inti thu ni woltos.  Senu nu wirdit îu forlazan îuwer hús wuosti.

2. (Mt 23 59) Dico enim vobis:  non me videbitis a modo donec dicatis:  benedictus qui venit in nomine Domini!
Ih quidu îu:  ni gisehet ir mih fon nu, ér thanne ir quædet:  gisegenot si thie dar cumit in trohtines namon!

CXLIII

1. (Jn 12 42) Verumtamen e principibus multi crediderunt in eum, sed propter Pharisæos non confitebantur, ut de synagoga non ejicerentur.  43. Dilexerunt enim gloriam hominum magis quam gloriam Dei.
Thoh widuru fon then heroston manage giloubtun in inan, oh thuruh thie Phariseos ni jahun es, thaz her fon theru samanungu uzforworpfan ni wurdi.  Sie minnotun manno diurida mer thanne gotes diurida.

2. (Jn 12 44) Jesus ergo clamavit et dixit:  qui credit in me non credit in me, sed in eum qui misit me.  45. Et qui videt me videt eum qui misit me.
Ther heilant riof inti quad:  therde giloubit in mih ni giloubet in mih, oh in then therde mih santa.  Therde mih gisihit gisihit then therthe mih santa.

3. (Jn 12 46) Ego lux in mundum veni, ut omnis qui credit in me in tenebris non maneat.  (249)
Ih lioht in mittilgart quam, thaz îogiwelih thiede giloubit in mih in finstarnesse ni wonet.

4. (Jn 12 47) Et si quis audierit verba mea et non custodierit, ego non judico eum.  Non enim veni ut judicem mundum, sed ut salvificem mundum.
Oh oba wer gihorit minu wort inti thiu ni heltit, ih ni duomu inan.  Ni quam ih zi thiu thaz ih duomti mittilgart, oh thaz ih heile mittilgart.

5. (Jn 12 48) Qui spernit me et non accipit verba mea, habet qui judicet eum:  sermo quem locutus sum, ille judicabit eum in novissimo die.
Therde mih úozernit inti ni intfahit minu wort, er habet ther inan duomit:  thaz wort thaz ih sprah thaz duomit inan in themo jungisten tage.

6. (Jn 12 49) Quia ego e me ipso non sum locutus, sed qui misit me Pater, ipse mihi mandatum dedit quid dicam et quid loquar, 50. et scio quia mandatum ejus vita æterna est.  Quæ ergo ego loquor, sicut dixit mihi Pater, sic loquor.
Wanta ih fon mir selbemo ni bin sprehenti, oh therde mih santa fater, her mir bibot gap waz ih quede oda waz ih sprehe, inti ih weiz thaz sin bibot lib ēwin ist.  Thiu ih sprihu, soso mir ther fater quad, so sprichu.

7. (Jn 12 36) Hæc locutus est eis Jesus, et abiit et abscondit se ab eis.
Thiz sprah in ther heilant, inti thana gieng inti gibarc sih fon in.

8. (Jn 12 37) Quum autem tanta signa fecisset coram eis, non credebant in eum, 38. ut sermo Esaiæ prophetæ impleretur quem dixit:  Domine, quis credidit auditui nostro, et brachium Domini cui revelatum est?  41. Hæc dixit Esaias, quando vidit gloriam ejus et locutus est de eo.
Mit diu er so managiu zeihan teta fora in, ni giloubtun in inan, thaz wort Esaiases thes wizagen gifullit wurdi thaz her quad:  trohtin, wer giloubit unser gihornessi, inti truhtines arm wemo ist intrigan?  Thisiu quad Esaias, thanne her gisah sina diurida inti sprah fon imo.

CXLIV

1. (Mc 13 1) (250) Et quum egrederetur Jesus de templo, (Mt 24 1) accesserunt discipuli ejus, ut ostenderent ei ædificationes templi, (Mc 13 1) dicentes:  magister, aspice quales lapides et quales structuræ!
(250) Inti mit diu ther heilant uzgieng fon themo temple, zuogiengun sine jungiron, thaz sie imo zougitin thiu gizimbriu thes temples, sus quedenti:  meistar, scouwo wuoliche steina inti welichu gizimbriu!

2. (Mc 13 2) Et respondens Jesus ait:  videtis has omnes magnas ædificationes:  (Mt 24 2) amen dico vobis, (Lc 21 6) venient dies in quibus (Mt 24 2) non relinquetur hic lapis super lapidem, qui non destruatur.
Tho antlingita ther heilant, quad:  gisehet ir alliu thisu mihilun gizimbriu:  war quidih îu, quement taga in then ni wirdit forlazan hier stein oba steine, thiede ni si ziworpfan.

CXLV

1. (Mc 13 3) Et quum sederet in monte olivarum contra templum, (Mt 24 3) accesserunt ad eum discipuli secreto (Lc 21 7) et interrogaverunt eum dicentes:  præceptor, (Mt 24 3) dic nobis, quando hæc erunt, et quod signum adventus tui, (Mc 13 4) quum hæc omnia incipient consummari?
Inti mit diu her saz in berge oliboumo widar themo temple, giengun zi imo sine jungiron dougolo inti fragetun inan sus quedenti:  meistar, quid uns, wanne werdent thisu?  waz zeihano ist thineru cumfti, thanne thisu ellu biginnent gientot wesan?

2. (Lc 17 22) Et ait ad discipulos:  venient dies quando desideretis videre unum diem Filii hominis et non videbitis.
Inti quad zi den jungiron:  quement taga thanne ir lustot zi gisehanne einan tag mannes sunes inti ni gisehet.

3. (Mt 24 4) Videte ne quis vos seducat:  5. multi enim venient in nomine meo dicentes:  ego sum Christus, et multos seducent.
Gisehet ir thaz wer îuwih ni forleite:  manage quement in minemo namen sus quedenti:  ih bin Christ, inti manage forleitent.

4. (Mc 13 7) (251) Quum audieritis autem (Lc 21 9) prœlia et (Mc 13 7) opiniones bellorum (Lc 21 9) et seditiones, nolite terreri:  (Mt 24 6) oportet enim hæc fieri, sed nondum est finis.
(251) Mit diu ir gihoret gifeht inti liumunt gifehto inti gistritiu, ni curit wesan gibruogite:  iz gilimpfit sus zi wesanne, oh noh thanne ist enti.

5. (Mc 13 7) Consurget enim gens in gentem et regnum contra regnum, et erunt pestilentiæ et fames et terræ motus per loca (Lc 21 10) terroresque de cælo et signa magna.  (Mt 24 8) Hæc autem omnia initia sunt dolorum.
Erstentit thiot widar thiotu inti richi widar riche, inti sint thanne suhti inti hungara inti erdbibunga thurah steti inti bruogon fon himile inti mihiliu zeichan.  Thisiu alliu anagin sint sero.

6. (Mc 13 9) Tunc tradent vos in tribulatione et occident vos, et eritis odio omnibus gentibus propter nomen meum.
Thanne selent sie iuwih in arabeiti inti slahent iuwih, inti birut in hazze allen thioton thurah minan namon.

7. (Lc 21 18) Et capillus de capite vestro non peribit, 19. et in patientia vestra possidebitis animas vestras.
Inti loc fon iuweremo houbite ni forwirdit, inti in iuweru githulti gisizzet ir iuwera sela.

8. (Lc 21 14) Ponite ergo in cordibus vestris non præmeditari quemadmodum respondeatis:  15. ego enim dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii vestri.
Sezzet in iuweren herzon ni foralernen zi welicheru wisun ir antwurtet:  ih gibu îu mund inti spahida, theru ni mugun widarstantan inti widarquædan alle îuwere widarwerton.

9. (Mt 24 10) Tunc scandalizabuntur multi et invicem tradent et odio habebunt invicem.  (252) 11. Et multi pseudoprophetæ surgent et seducent multos.  12. Et quoniam abundavit iniquitas, refrigescet caritas multorum, 13. qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit.
Thanne sint manage bisuihane inti untar zuisgen sih selenti, inti habent sih in hazze untar zuisgen.  (252) Inti manage lugge wizzagon erstantent inti forleitent manage.  Inti bithiu ginuhtsamot unreht, ercaltet minna managero:  thiede thurahwonet unzan enti ther ist heil.

10. (Mt 24 14) Et prædicabitur hoc evangelium regni in universo orbe in testimonium omnibus gentibus, et tunc veniet consummatio.
Inti wirdit gipredigot thiz gotspel riches in alleru weralti in giwizscefi allen thioton, inti thanne cumit enti.

11. (Mt 24 15) Quum ergo videritis abominationem desolationis, quæ dicta est a Daniele propheta stantem in loco sancto, qui legit intellegat!  (Lc 21 20) Quum autem videritis circumdari ab exercitu Jerusalem, tunc scitote quia appropinquavit desolatio ejus.
Mit diu ir gisehet leidazunga ziworpfnesses, thiu dar giquetan ist fon Daniele themo wizagen stantenti in heilageru steti, thie dar lese forstante!  Mit diu ir gisehet umbigeban fon here Hierusalem, thanne wizzit ir thaz sih nahit iro ziworpfnessi.

12. (Mt 24 21) Tunc qui in Judæa sunt fugiant in montes, et qui in medio ejus discedant, et qui in regionibus non intrent in eam.  22. Quia dies ultionis hi sunt, ut impleantur omnia quæ scripta sunt.
Thanne thie dar in Iudeon sint, thanne fliohent sie in berga, inti thie dar in iru mitteru sint thana erfarent, thie dar uz themo lante sin ni geen in sia.  Wanta taga girihti thie sint, thaz siu gifullit werden alliu thiu dar giscribaniu sint.

13. (Mt 24 23) Væ autem prægnantibus (253) et nutrientibus in illis diebus!  Erit enim pressura magna supra terram et ira populo huic, 24. et cadent in ore gladii et captivi ducentur in omnes gentes, et Jerusalem calcabitur a gentibus donec impleantur tempora nationum.
We so scafanen (253) inti ziohenten in then tagon!  Ist warlicho thrucnessi mihil obar erdu inti gibuluht thesemo folke, inti fallent in munde suertes inti werdent hafte geleitit in alla thiota, inti Hierusalem ist gitretan fon thioton ío unz gifulto werdent ziti thiotono.

14. (Mt 24 20) Orate autem ut non fiat fuga vestra hieme vel in sabbato.  21. Erit enim tunc tribulatio magna, qualis non fuit ab initio mundi usque modo neque fiet.
Betot warlicho thaz ni werde íuwer fluht in wintar oda in sambaztag.  Ist thanne arabeit mihil, sulih so ni was fon mittilgartes anaginne ío unzan nu noh elichor ni wirdit.

15. (Lc 21 25) Et erunt signa in sole et luna et in stellis, et in terris pressura gentium præ confusione sonitus maris et fluctuum, 26. arescentibus hominibus præ timore et exspectatione, quæ supervenient universo orbi.
Inti werdeut zeichan in sunnun inti in manen intin sterron, inti in erdun thrucnesse thiotono thuruh thaz githwor liodares sewes inti wazzaro fliozentero, thorrenten mannon thurah forahta inti beitunga, thie dar quement alleru weralti.

16. (Mt 24 22) Et nisi breviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro:  sed propter electos (254) breviabuntur dies illi.
Inti nibi bicurcite warin thie taga, ni wari heil al fleisc:  oh thurah thie gicoranon (254) werdent gicurzite thie taga.

17. (Mt 24 23) Tunc si quis vobis dixerit:  ecce hic Christus aut illic, nolite credere.  24. Surgent enim pseudochristi et pseudoprophetæ et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi.  25. Ecce prædixi vobis.
Thanne oba wer quæde:  senu hier ist Christus oda thár, ni curit gilouban:  erstantent lugge Christa inti lugge wizzagon inti gebent mihiliu zeichan inti wuntar, so thaz in irridon werdent gileitit, ob iz mag wesan, ioh thie gicoranon.  Senu ih sagetaz îu bifora.

18. (Mt 24 26) Si ergo dixerint vobis:  ecce in deserto est, nolite exire:  ecce in penetrabilibus, nolite credere.  27. Sicut enim fulgur exit ab oriente et paret usque in occidente, ita erit et adventus Filii hominis.
Oba sie îu quedent:  senu in theru wuostinnu ist, ni curit uzgangan:  senu in fartstetin, ni curit gilouban:  soso blekezunga uzgengit fon óstana inti offanota sih unz anan westana, so ist thiu cunfpt thes mannes sunes.

19. (Mt 24 28) Statim autem post tribulationem dierum illorum sol obscurabitur, et luna non dabit lumen suum, et stellæ cadent de cælo, et virtutes cælorum commovebuntur.  29. Et tunc parebit signum Filii hominis in cælo, (255) et tunc plangent se omnes tribus terræ, et videbunt Filium hominis venientem in nubibus cæli cum virtute multa et majestate.  30. Et tunc mittet angelos suos cum tuba et voce magna, et congregabunt electos ejus a quattuor ventis, a summis cælorum usque ad terminos eorum.
Sliumo after arbeiti thero tago sunna wirdit bifinstrit, inti mano ni gibit sin lioht, inti sterron fallent fon himile, inti megin himilo sint giruorit.  Inti thanne erougit sih zeichan thes mannes sunes in himile, (255) inti thanne wuofit sih allu erdcunnu, inti gisehent mannes sun comentan in himiles wolkanon mit managemo megine inti mihilnesse.  Thanne sentit sine engila mit trumbun mit mihileru stemmu, inti gisamanont sine gicoranon fon fior winton, fon hohi himilo îo unz iro enti.

20. (Lc 21 28) His autem fieri incipientibus respicite et elevate capita vestra, quoniam appropinquat redemptio vestra.
Thesen wesan biginnenten scouwot inti ufhefet îuweriu houbit, bithiu wanta nahlichot îuwer losunga.

CXLVI

1. (Mt 24 32) Ab arbore autem fici discite parabolam.  Quum jam ramus ejus tener fuerit et folia nata, (Lc 21 29) et omnes arbores 30. quum producunt jam e se fructum, scitis quoniam prope est æstas.
Fon boume figuno lernet gilihnessi.  Mit diu iu sin zwelga muruwi wirdit inti bletir giboraniu, inti alle bouma mit diu sie frambringent iu fon in wahsmon, wizzit thaz iu nah ist sumar.

2. (Mt 24 33) Ita et vos quum videritis hæc omnia fieri, scitote quia prope est in januis.
So ir mit diu ir gisehet thisu alliu wesan, wizzit thaz her nah ist in duron.

3. (Mt 24 34) (256) Amen dico vobis, quia non præteribit hæc generatio donec omnia hæc fiant.  35. Cælum et terra transibunt, verba vero mea non præteribunt.
(256) War quidih îu, bithiu wanta ni forferit thiz cunni er thanne alliu thisu werdent.  Himil inti erda farent, minu wort ni forfarent.

4. (Lc 21 34) Attendite autem vobis, ne forte graventur corda vestra in crapula et ebrietate et curis hujus vitæ, et superveniat in vos repentina dies illa:  35. tanquam laqueus enim superveniet in omnes qui sedent super faciem omnis terræ.
Wartet îu, zi thiu daz ni sin giheuigotiu îuweriu herzun in ubarázze intin ubartrunke intin sworgon thesses libes, inti obarqueme in îuwih thie gaho tag:  samaso seito obarquimit in alle thie dar sizzent obar annuzi alleru erdu.

5. (Lc 21 36) Vigilate itaque omni tempore orantes ut digni habeamini fugere ista omnia quæ futura sunt, et stare ante Filium hominis.
Wahhet giuvesso in ziti giwelihha betonti thaz ir sit wirdige gihabete zi fliohanne thisiu alliu thiu dar zuowertiu sint, inti stantan fora themo mannes sune.

6. (Mc 13 33) Nescitis enim quando tempus sit.  (Mt 24 36) De die autem illo et hora nemo scit, (Mc 13 32) neque Filius neque angeli in cælo, (Mt 24 36) nisi solus Pater.
Ir ni wizzut wanne zít si:  fon themo tage inti ziti nioman ni weiz, noh mannes sun noh engila in himile, nibi ther eino fater.

CXLVII

1. (Mt 24 37) Sicut autem in diebus Noe ita erit et adventus Filii hominis.  38. Sicut enim erant in diebus (257) ante diluvium comedentes et bibentes, nubentes et nuptum tradentes usque ad eum diem quo introivit in arcam Noe, 39. et non cognoverunt, donec venit diluvium et tulit omnes, ita erit et adventus Filii hominis.
Soso in tagon Noe so ist cunft thes mannes sunes:  soso warun in then tagon (257) er theru fluoti ezzenti inti trinkenti, hiienti inti ci higi selenti ío unz then tag tho do ingieng in thia arca Noe, inti ni forstuontun, unz thiu fluot quam inti nam alle, so ist thiu cunft thes mannes sunes.

2. (Lc 17 28) Similiter sicut factum est in diebus Lot:  edebant et bibebant, emebant et vendebant, plantabant et ædificabant:  29. qua die autem exiit Lot a Sodomis, pluit ignem et sulphur de cælo et omnes perdidit.  30. Secundum hæc erit qua die Filius hominis revelabitur.
Samaso giburita in then tagon Lodes:  ázzun inti truncun, couftun inti forcouftun, pflanzotun inti zimbrotun:  in themo tage tho Loth uzgieng fon Sodomis, regenota fiur inti sueual fon himile inti alle forlos.  After thesen wirdit in themo tage ther mannes sun wirdit intrigan.

3. (Mt 24 17) Tunc qui in tecto est non descendat tollere aliquid de domo sua, 18. et qui in agro non revertatur tollere (Mc 13 16) vestimentum suum.  (Lc 17 32) Memores estote uxoris Lot.
Thanne ther der in theki ist ni stigit nidar zi nemanne waz fon sinemo huse, inti thiede in acre ist ni werbit zi nemanne sin giwati.  Gihugenti weset thera Lodes quenun.

4. (Mt 24 40) Tunc duo erunt in agro:  unus assumetur (258) (Lc 17 35) et alter relinquetur.  (Mt 24 41) Duæ molentes in unum:  una assumetur et una relinquetur.  (Lc 17 34) Duo in lecto uno:  unus assumetur et alter relinquetur.
Thanne sint zwene in accre:  ein ist ginoman (258) inti ander ist forlazzan.  Zua sint malenti in ein:  ein ist ginoman inti ander wirdit forlazzan.  Zwei sint in einemo bette:  ein ist ginoman inti ander ist forlazzan.

5. (Mt 24 36) Respondentes dicunt illi:  ubi, Domine?  37. Qui dixit eis:  ubicunque fuerit corpus illuc congregabuntur aquilæ.
Sie tho antlingenti quadun imo:  war, trohtin?  Her quad in:  so wara so ther lihamo wirdit thara gisamanont sih erni.

6. (Mc 13 34) Sicut homo qui peregre profectus reliquit domum suam et dedit servis suis potestatem cujusque operis, et janitori præcipiat ut vigilet.
Samaso man ther elilentes farenti forliez sin hus inti gab sinen scalcon giwalt giwelihes werkes, inti themo duriwarte gibót thaz her wahheti.

7. (Mc 13 35) Vigilate ergo, nescitis enim quando Dominus veniat, sero an media nocte an galli cantu an mane, 36. ne quum venerit repente, inveniat vos dormientes.
Wahhet warliho:  ir ni wizzut wanne truhtin cumit, spato oda in mitteru naht oda zi hanacrati oda in morgan, min thanne her quimit sliumo, finde íuwih slafenti.

8. (Mt 24 43) Illud autem scitote, quoniam si sciret paterfamilias qua hora fur veniret, vigilaret utique et non sineret perfodiri domum suam.  44. Ideoque et vos estote parati, quia qua nescitis hora Filius hominis venturus est.
Thaz wizzit ir, wanta oba westi thes higisges fater zi welihheru ziti ther thiob quami, her wahheti giwesso inti ni liezzi thurahgraban sin hus.  Inti bithiu weset ir garawe, bithiu in theru ziti thia ir ni wizzut ther mannes sun zuowert ist.

9. (Lc 12 41) (259) Ait autem ei Petrus:  Domine, ad nos dicis hanc parabolam an et ad omnes?  (Mt 13 37) Quod autem vobis dico omnibus dico:  vigilate!
(259) Quad imo Petrus:  trohtin, quidis zi uns thesa parabola oda zi allen?  Thaz ih iu quidu allen quidu:  wahhet!

10. (Lc 12 42) Dixit autem Dominus:  (Mt 24 25) quis putas est fidelis servus et prudens (Lc 12 42) dispensator, (Mt 24 45) quem constituit dominus supra familiam suam, ut det illis cibum in tempore?
Quad trohtin:  wer wanis ist gitriuwi scalc inti wis spenteri, thende trohtin gisezzit ubar sin higisgi, thaz her in gebe muos in ziti?

11. (Lc 12 46) Beatus ille servus, quem quum venerit dominus ejus invenerit sic facientem.  47. Vere dico vobis, quoniam super omnia bona sua constituet eum.
Salic ist ther scalc, then thanne sin herro cumit findit inan so duontan.  War quidih íu, wanta ubar alliu sinu guot gisezzit inan.

12. (Lc 12 48) Si autem dixerit malus servus ille in corde suo:  moram fecit dominus meus venire, 49. et cœperit percutere conservos suos, manducet autem et bibat cum ebriis, 50. veniet dominus servi illius in die qua non sperat et hora qua ignorat, 51. et dividet eum, partemque ejus ponet cum hypocritis (Lc 12 46) et infidelibus.  (Mt 24 51) Illic erit fletus et stridor dentium.
Oba quidit ther ubilo scalc in sinemo herzen:  duala teta min herro zi quemanne, inti biginnit thanne slahan sine ebanscalca, izzit inti trinkit mit trunkanen:  quimit ther herro thes scalkes in themo tage the her ni wanit inti in theru ziti the her ni weiz, inti ziteilit inan, inti sinan teil sezzit mit lihhezerin inti mit ungitriuwen.  Thar ist wuoft inti stridunga zeno.

CXLVIII

1. (Mt 25 1) (260) Tunc simile erit regnum cælorum decem virginibus, quæ accipientes lampadas suas exierunt obviam sponso et sponsæ.
(260) Thanne gilih ist himilo rihhi zehen thiornon, thio intfahenti iro liohtfaz giengun ingegin themo brutigomen inti bruti.

2. (Mt 25 2) Quinque autem ex eis erant fatuæ et quinque prudentes.  3. Sed quinque fatuæ acceptis lampadibus non sumpserunt oleum secum, 4. prudentes vero acceperunt oleum in vasis suis cum lampadibus.
Fimui fon then warun dumbo inti fimui wiso.  Oh fimf dumbo intfanganen liohtfazzon ni namun oli mit in, thio wisun warlihho intfiengun oli in iro faz mit liohtfazzon.

3. (Mt 25 5) Moram autem faciente sponso dormitaverunt omnes et dormierunt.  6. Media autem nocte clamor factus est:  ecce sponsus venit, exite obviam ei!
Twala tuonti themo brutigomen naffezitun allo inti sliefun.  In mitteru naht ruoft ward gitan:  senu nu cumit ther brutigomo, gét ingegin imo!

4. (Mt 25 7) Tunc surrexerunt omnes virgines ille et ornaverunt lampadas suas.
Tho erstuontun allo thio thiornun inti gigarawitun iro liohtfaz.

5. (Mt 25 8) Fatuæ autem sapientibus dixerunt:  date nobis de oleo vestro, quia lampades nostræ exstinguuntur.  9. Responderunt prudentes dicentes:  ne forte non sufficiat nobis et vobis:  ite potius ad vendentes et emite vobis!
Thio tumbun then spahon quadun:  gebet uns fon îuweremo ole, bithiu wanta unseru liohtfaz sint erlosganu.  Tho antlingitun thio wisun quedento:  min odowan ni ginuhtsamo uns inti îu:  gét mer zi then forcoufenton inti coufet íu!

6. (Mt 25 10) Dum autem irent emere, venit sponsus, (261) et quæ paratæ erant intraverunt cum eo ad nuptias, et clausa est janua.
Tho sio fuorun coufen, quam ther brutigomo, (261) inti thio dar garawo warun ingiengun mit imo zi theru brútloufti, inti bislozzano warun thio duri.

7. (Mt 25 11) Novissime veniunt et reliquæ virgines dicentes:  Domine, domine, aperi nobis!  12. At ille respondens ait:  amen dico vobis, nescio vos.
Zi jungisten quamun thio andro thiornun quedenti:  trohtin, trohtin, intuo uns!  Her tho antlingita, quad:  wár quidih îu, ih ni weiz íuwih.

8. (Mt 25 13) Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam.
Wahhet giwesso, wanta ir ni wizzut then tag noh thia zít.

CXLIX

1. (Mt 25 14) Sicut enim homo proficiscens vocavit servos suos et tradidit illis bona sua, 15. et uni dedit ·V· talenta, alii autem duo, alii vero unum, unicuique secundum propriam virtutem, et profectus est statim.
Soso man farenti gihalota sine scalca inti salta in sinu guot, inti einemo gab fimf talenta, anderemo zwa, anderemo eina, einero giwelihhemo after eiganemo megine, inti fuor sliumo.

2. (Mt 25 16) Abiit autem qui ·V· talenta acceperat et operatus est in eis et lucratus est alia quinque.  17. Similiter et qui duo talenta acceperat lucratus est alia duo.  18. Qui autem unum acceperat abiens fodit in terra et abscondit pecuniam domini sui.
Gieng tho ther thio fimf talenta intfieng inti worahta in then inti gistriunita andero fimui.  So sama therde zwā talenta intfieng gistriunita andero zwa.  Ther thia einun intfieng gieng inti gruob in erda inti gibarc scáz sines hérren.

3. (Mt 25 19) Post multum vero temporis venit dominus servorum illorum (262) et posuit rationem cum eis.
After managen zitin quam ther herro thero scalco (262) inti sazta reda mit in.

4. (Mt 25 20) Et accedens qui ·V· talenta acceperat obtulit alia ·V· talenta dicens:  domine, ·V· talenta tradidisti mihi, et ecce alia quinque superlucratus sum.  21. Ait illi dominus ejus:  euge, bone serve et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, super multa te constituam:  intra in gaudium domini tui.
Inti gieng zuo therde fimf talenta intfieng, brahta andero fimf talenta quedenti:  trohtin, fimf talenta saltostu mir, senu nu andero fimui ubar thaz haben gistriunit.  Tho quad imo sin herro:  gifih, guot scalc inti gitriuwi:  wanta thu ubar fohiu wari gitriuwi, ubar managu thih gisezzu:  ingang in gifehon thines hérren.

5. (Mt 25 22) Accessit autem et qui duo talenta acceperat et ait:  domine, duo talenta tradidisti mihi, ecce alia duo lucratus sum.  23. Ait illi dominus ejus:  euge, serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam:  intra in gaudium domini tui.
Zuogieng therde zwa talenta intfieng inti quad:  herro, zwa talenta saltostu mir, senu andero zwa gistriunenti bin.  Tho quad imo sin hérro:  gifih, guot scalc inti gitriuwi:  wanta thu ubar fohiu wari gitriuwi, ubar managu thih gisezzu:  ingang in gifehon thines trohtines.

6. (Mt 25 24) Accedens autem et qui unum talentum acceperat ait:  domine, scio quia homo durus es et metis ubi non seminasti et congregas ubi non sparsisti, 25. et timens abii et abscondi talentum tuum in terra:  ecce habes quod tuum est.
Zuogienc tho therde eina talenta intfieng, quad:  herro, ih weiz thaz du hart man bist inti arnos thar du ni satos inti samanos thar du ni spreittos, inti forhtenti gieng inti gibarc thina talenta in erdu:  senu nu habes thaz dar thin ist.

7. (Mt 25 26) Respondens autem dominus ejus dixit ei:  serve male (263) et piger, sciebas quia meto ubi non semino et congrego ubi non sparsi:  27. oportuit ergo te committere pecuniam meam nummulariis, et veniens ego recepissem utique quod meum est cum usura.  28. Tollite itaque ab eo talentum et date ei qui habet decem talenta.
Tho antlingita sin hérro, quad imo:  ubil scalc (263) inti lazzo, tho du westos thaz ih thar arnon thar ih ni sawiu inti samanon thar ih ni spreitta, gilampf thir zi bifelahanne minan scaz munizzerin, inti ih quementi intfieng thaz dar min ist mit pfrasamen.  Nemet fon imo thia einun talenta inti gebet themo thie dar habet zehen talenta.

8. (Mt 25 29) Omni enim habenti dabitur, et abundavit:  ei autem qui non habet, et quod videtur habere auferetur ab eo.  30. Et inutilem servum ejicite in tenebras exteriores:  illic erit fletus et stridor dentium.
Íogiwelihhemo therde habet wirdit gigeban, inti ginuhtsamot:  themo thie dar ni habet, inti thaz ist gisehan haben wirdit erfirrit fon imo.  Inti unnuzzan scalc erwerpfet inan in thiu uzzarun finstarnessiu:  thar ist wuof inti zeno stridunga.

CL

1. (Lc 12 35) Sint lumbi vestri præcincti et lucernæ ardentes, 36. et vos similes hominibus exspectantibus dominum suum, quando revertatur a nuptiis, et quum venerit et pulsaverit, confestim aperiant ei.
Sin iuwero lentin bigurtit inti liohtfaz brinnenti, inti ir gilih mannon beitonten iro hérren, thanne her werbe fon brutloufti, thanne her queme inti clopfo, sliumo induot imo.

2. (Lc 12 37) Beati servi illi quos quum venerit dominus invenerit vigilantes:  amen dico vobis, quod præcingit se et faciet illos discumbere, et transiens ministravit illis.
Thanne sint salige thie scalca, thanne ther herro quimit, findit sie wahhente:  wár quidih íu, thaz er sih bigurtit inti tuot sie sizzen, inti farenti ambahtit in.

3. (Lc 12 38) (264) Et si venerit in secunda vigilia et si in tertia vigilia venerit et ita invenerit, beati servi illi.
(264) Inti oba her cumit in theru afterun wahtu inti oba her in theru drittun wahtu cumit inti ob her so findit, salige sint thie scalca.

CLI

1. (Lc 19 12) Dixit ergo:  homo quidam nobilis abiit in regionem longinquam accipere sibi regnum et reverti.
Tho quad er:  sum edili man gieng in ferra lantscaf intfahan imo rihhi inti abur widarwerban.

2. (Lc 19 13) Vocatis autem ·X· servis suis dedit illis ·X· mnas et ait ad illos:  negotiamini dum venio.
Gihaloten tho sinen zehen scalcon gab in zehen mnas inti quad zi in:  coufot unz ih cumu.

3. (Lc 19 14) Cives autem ejus oderant illum et miserunt legationem post illum dicentes:  nolumus hunc regnare super nos.
Sine burgliuti hazzotun inan, inti santun botescaf after imo quedente:  ni wollemes thesan rihhison obar unsih.

4. (Lc 19 15) Et factum est, dum rediret accepto regno, et jussit vocari servos quibus dedit pecuniam, ut sciret quantum quisque negotiatus esset.
Inti ward tho, mit diu her widarwarb intfanganemo rihhe, gibót tho thaz man gihaloti sine scalca then her gab then scaz, thaz her westi wio filu iro giwelih giscazzot wari.

5. (Lc 19 16) Venit autem primus dicens:  domine, mna tua ·X· mnas acquisivit.  17. Et ait illi:  euge bone serve, quia in modico fidelis fuisti, eris potestatem habens supra ·X· civitates.
Tho quam ther eristo quedenti:  hérro, thin mna gihalota zehen mnas.  Her quad imo:  gifih, thu guoto scalc:  bithiu thu in luzilemo gitriuwi wari, bist giwalt habenti obar zehen burgi.

6. (Lc 19 18) Et alter venit dicens:  domine, mna tua fecit ·V· mnas.  (265) 19. Et huic ait:  et tu esto supra ·V· civitates.
Inti ander quam quedenti:  trohtin, thin mna teta fimf mnas.  (265) Themo quad her:  ouh thu wis obar fimf burgi.

7. (Lc 19 20) Et alter venit dicens:  domine, ecce mna tua, quam habui repositam in sudario:  21. timui enim, quia homo austerus es, tollis quod non posuisti et metis quod non seminasti.
Inti ander quam quedenti:  herro, senu thin mna, thia ih habeta gihaltana in sueizduohhe:  ih forahta, wanta thu grim man bist, nimist thaz thu ni sáztos inti arnost thaz thu ni sátos.

8. (Lc 19 22) Dicit ei:  de ore tuo te judico, serve nequam.  Quia ego homo austerus sum, tollens quod non posui et metens quod non seminavi:  23. et quare non dedisti pecuniam meam ad mensam, et ego veniens cum usuris utique exigissem illud?
Tho quad er imo:  fon thinemo munde thih duomu, thu abuho scalc.  Bithiu ih grim man bin, nimu thaz ih ni sazta inti arnon thaz ih ni sata:  inti bihiu ni gabi thu minan scaz zi mázzu, inti ih quementi mit phrasamen thaz erbeitti?

9. (Lc 19 24) Et astantibus dixit:  auferte ab illo mnam et date illi qui habet ·X· mnas.
Inti azstantenten quad:  nemet fon imo thia mnam inti gebet themo therde zehen mnas habet.

10. (Lc 19 25) Et dixerunt ei:  domine, habet ·X· mnas.
Inti quadun imo:  herro, her habet zehen mnas.

11. (Lc 19 26) Dico autem vobis, quia omni habenti dabitur, ab eo autem qui non habet et quod habet auferetur (266) ab eo.  27. Verumtamen inimicos meos illos qui noluerunt me regnare super se adducite huc et interficite ante me.
Ih quidu íu, thaz íogiwelihhemo habentemo wirdit gigeban, fon themo therde ni habet, thaz er habet wirdit erfirrit (266) fon imo.  Thoh wídero mine fiianta thiede ni woltun mih rihhison obar sie leitet hera inti erslahet fora mir.

CLII

1. (Mt 25 31) Quum autem venerit Filius hominis in majestate sua et omnes angeli cum eo, tunc sedebit super sedem majestatis suæ.
Mit diu cumit ther mannes sun in sineru mihhilnessi inti alle engila mit imo, thanne sizzit her obar sedal sinera mihhilnessi.

2. (Mt 25 32) Et congregabuntur ante eum omnes gentes, et separavit eos ab invicem, sicut pastor segregat oves ab hædis, 33. et statuet oves quidam a dextris suis, hædos autem a sinistris.
Inti gisamanot werdent furi inan allo thiota, inti thanne zisceidit her sie untar zuisgen, so hirti zisceidit scáf fon zigon, inti sezzit thiu scáf fon sineru zesawun inti thio zigun fon sineru winistrun.

3. (Mt 25 34) Tunc dicet rex his qui a dextris ejus erunt:  venite, benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi.  35. Esurivi enim et dedistis mihi manducare, sitivi et dedistis mihi bibere, hospes eram et collegistis me, 36. nudus et operuistis me, infirmus et visitastis me, (267) in carcere et venistis ad me.
Thanne quidit ther cunig then thie fon sineru zesawun sint:  quemet, ir gisegenoton mines fater, inti gisizzet íu garo ríhhi fon anaginne weralti.  Mih hungrita inti ir gabut mir ézzan, mih thursta inti ir gabut mir trincan, ih was gast inti ir halotut mih, nacot inti ir bithactut mih, ummahtic inti ir wisotut min, (267) in carkere was inti ir quamut zi mir.

4. (Mt 25 37) Tunc respondebunt ei justi dicentes:  Domine, quando te vidimus esurientem et pavimus, sitientem et dedimus tibi potum?  38. quando autem te vidimus hospitem et collegimus te, aut nudum et cooperuimus te?  39. aut quando te vidimus infirmum et in carcerem et venimus ad te?
Tho antlingitun imo thie rehton inti quadun:  trohtin, wanne gisahun wir thih hungrentan inti fuotritun thih, thurstentan inti gabunmes thir trinkan?  wanne gisahun wir thih gast wesentan inti gihalotunmes thih, oda nacotan inti bithactumes?  oda wanne gisahumes thih ummahtigan oda in carkere inti quamunmes zi thir?

5. (Mt 25 40) Et respondens rex dicet illis:  amen dico vobis, quandiu fecistis uni de his fratribus meis minimis, mihi fecistis.
Inti antlingenti ther cunig quidit in:  war quidih íu, so lango so ir tatut einemo fon thesen minen bruoderon minniston, thanne tatut ir iz mir.

6. (Mt 25 41) Tunc dicet et his qui a sinistris erunt:  discedite a me, maledicti, in ignem æternum, qui præparatus est diabulo et angelis ejus.  42. Esurivi enim et non dedistis mihi manducare, sitivi et non dedistis mihi potum, 43. hospes eram et non collegistis me, nudus et non operuistis me, infirmus et in carcere et non visitastis me.
Thanne quidit her then thie zi sineru winistrun sint:  erwizzet fon mir, ir forwergiton, in ēwin fiur, thaz dar garo ist themo diufale inti sinen engilon.  Mih hungrita inti ir ni gabut mir ezzan, mih thursta inti ir ni gabut mir trincan, ih was gast iuti ir ni gihalotut mih, nacot inti ir ni bithactut mih, ummahtic inti in carkere inti ir ni wisotut min.

7. (Mt 25 44) (268) Tunc respondebunt et ipsi dicentes:  Domine, quando te vidimus esurientem aut sitientem aut hospitem aut nudum aut infirmum vel in carcere et non ministravimus tibi?
(268) Thanne antlingent sie inti quedent:  trohtin, wanne gisahun wir thih hungrentan oda thurstentan oda gast oda nacotan oda ummahtigan oda in carkere inti ni ambahtitumes thir?

8. (Mt 25 45) Tunc respondebit illis dicens:  amen dico vobis, quandiu non fecistis uni de minoribus his, nec mihi fecistis.
Thanne antlingit her in quedenti:  war quidih íu, so lango so ir ni tatut einemo fon then minniron, noh mir ni tatut.

9. (Mt 25 46) Et ibunt hi in supplicium æternum, justi autem in vitam æternam.
Inti farent thie in ēwinaz wízzi, thie rehton in ēwin líb.

CLIII

1. (Mt 26 1) Et factum est, quum consummasset Jesus sermones hos omnes, dixit discipulis suis:
Inti ward tho, mit diu her gientota ther heilant thisiu wort allu, tho quad her sinen jungiron:

2. (Mt 26 2) Scitis quia post biduum Pascha fiet, et Filius hominis tradetur, ut crucifigatur.
Wizzit thaz after zwein tagon ostrun werdent, inti ther mannes sun wirdit giselit, thaz her werde erhangan.

3. (Mt 26 3) Tunc congregati sunt principes sacerdotum et seniores populi in atrium principis sacerdotum, qui dicebatur Caiphas.
Tho wurdun gisamanote thie heroston thero heithaftono, thie altoston thes folkes in hof thes herosten thero heithaftono, therde was giquetan Caiphas.

4. (Mt 26 4) Et consilium fecerunt ut Jesum dolo tenerent et occiderent.  5. Dicebant autem:  non in die festo, ne forte tumultus (269) fieret in populo.
Inti tatun es thinc, thaz sie then heilant fiengin mit feihane inti ersluogin.  Quadun tho:  nalles in themo itmalen tage, min odouúan ungireh (269) werde in themo folke.

CLIV

1. (Mt 26 14) Tunc abiit unus de duodecim, qui dicitur Judas Iscariotes, (Lc 22 4) et locutus est ad principes sacerdotum et magistratibus (Mt 26 15) et ait illis:  quid vultis mihi dare?  et ego vobis eum tradam.
Tho gieng ein fon then zwelifin, ther der ist ginennit Iudas Scarioth, inti sprah zi then heroston thero bisgofo inti zi then meistaron inti quad in:  waz wollet ir mir geban?  inti ih seliun íu.

2. (Mc 14 11) Qui audientes gavisi sunt, (Mt 26 15) et constituerunt ei ·XXX· argenteos, 16. et exinde quærebat opportunitatem ut eum traderet (Lc 22 6) sine turbis.
Thie thaz gihorenti warun es gifehenti, inti gisaztun imo thrizzuc scazo, inti fon thanan suohta gilumphida thaz her in salti uzzan menigi.

CLV

1. (Jn 13 1) Ante autem diem festum Paschæ sciens Jesus quia venit hora ut transeat ex hoc mundo ad Patrem, quum dilexisset suos qui erant in mundo, in finem dilexit eos.
Fora themo itmalen tage ostrunu tho westa ther heilant thaz quam zít thaz her fuori fon therru weralti zi themo fater:  mit diu her minnota sine thie dar warun in mittilgarte, in ente minnota sie.

2. (Jn 13 4) Surgit a cena et ponit vestimenta sua, et quum accepisset linteum præcinxit se.  5. Deinde mittit aquam in pelvem et cœpit lavare pedes discipulorum et extergere linteo quo erat præcinctus.
Erstuont tho fon themo muose inti legita sin giwati;  mit diu her intfieng sabun bigurta sih.  Thanan tho santa wazzar in labal inti bigonda thwahan fuozzi sinero jungirono inti swerban mit themo sabane themo her was bigurtit.

3. (Jn 13 6) (270) Venit ergo ad Simonem Petrum, et dicit ei Petrus:  Domine, tu mihi lavas pedes?  7. Respondit Jesus et dicit ei:  quod ego facio tu nescis modo, scies autem postea.
(270) Quam her tho zi Simone Petre, inti quad imo Petrus:  trohtin, wesgistu mir nu fuozzi?  Tho antlingita ther heilant inti quad imo:  thaz ih tuon thaz ni weistu nu:  thu weist iz after thisiu.

4. (Jn 13 8) Dicit ei Petrus:  non lavabis mihi pedes in æternum.  Respondit ei Jesus:  si non lavero te, non habebis partem mecum.
Tho quad imo Petrus:  ni wesgistu mir fuozzi zi ewidu.  Tho antlingita imo ther heilant:  obih thih ni wasgu, thanne ni habes teil mit mir.

5. (Jn 13 9) Dicit ei Simon Petrus:  Domine, non tantum pedes meos, sed et manus et caput.
Tho quad imo Simon Petrus:  trohtin, nalles eccrodo mine fuozzi, oh henti inti houbit.

6. (Jn 13 10) Dicit ei Jesus:  qui lotus est non indiget nisi ut pedes lavet, sed est mundus totus.
Tho quad imo ther heilant:  thiede subri ist ni bitharf ni sí thaz her fuozzi wasge, oh ist al subri.

7. Et vos mundi estis, sed non omnes.  11. Sciebat enim quisnam esset qui traderet eum, propterea dixit:  non estis mundi omnes.
Inti ir birut subre, nalles alle.  Her westa wer daz wás thie inan salta, bithiu quad her:  ni birut alle subre.

CLVI

1. (Jn 13 12) Postquam ergo lavit pedes eorum et accepit vestimenta sua, quum recubuisset iterum, dixit eis:
After thiu her wuosc iro fuozzi inti intfieng sin giwati, mit diu her abur gilineta, quad in:

2. (271) Scitis quid fecerim vobis?  13. Vos vocatis me Magistrum et Dominum, et bene dicitis, sum etenim.  14. Si ergo ego lavi pedes vestros Dominus et Magister, et vos debetis alter alterius lavare pedes.
(271) Wizzut ir wáz ih íu teta?  Ir heizzet mih meistar inti hérro, inti wola quedet:  ih bin so.  Ob ih wuosc íuwere fuozzi hérro inti meistar, inti ir sulut ander anderes fuozzi wasgan.

3. (Jn 13 15) Exemplum enim dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et vos faciatis.
Ih gáb íu bilidi, soso ih íu teta, thaz ir so tuot.

4. (Jn 13 16) Amen amen dico vobis, non est servus major domino suo neque apostolus major eo qui misit illum.  17. Si hæc scitis, beati eritis, si feceritis ea.
Uúar wár quidih íu, nist scalc mero thanne sin herro noh thie postul nist mero themo ther inan santa.  Ob ir thisu wizzut, thanne birut ir salige, ob ir thiu tuot.

5. (Jn 13 18) Non de omnibus vobis dico:  ego scio quos elegerim, sed ut impleatur Scriptura:  qui manducat mecum panem levabit contra me calcaneum suum.
Ni quad ih fon íu allen:  ih weiz thie ih gicos, uzoh thaz gifullit werde tház giscrib:  ther mit mir izzit brót ther hefit widar mir sina fersnun.

6. (Jn 13 19) A modo dico vobis priusquam fiat, ut credatis, quum factum fuerit, quia ego sum.
Fon nu quidih íu er thannez werde, thaz ir giloubet, mit diu iz gitan wirdit, thaz ih bin.

7. (Jn 13 20) Amen amen dico vobis, (272) qui accipit si quem misero me accipit, qui autem me accipit accipit eum qui me misit.
Uúar wár quidih íu, (272) therde intfahit ob ih wen sentu ther intfahit mih:  ther mih intfahit intfahit thende mih santa.

CLVII

1. (Mt 26 17) Prima autem die Azymorum accesserunt discipuli ad Jesum dicentes:  ubi vis paremus tibi comedere Pascha?
In themo eristen tage thero ostruno giengun zuo thie jungiron zi themo heilante quedenti:  wár wili thaz wir garawemes thir zi ezzanne ostrun?

2. (Mt 26 18) At Jesus dixit:  ite in civitatem, (Lc 22 10) et introeuntibus vobis occurret vobis homo amphoram aquæ portans:  sequimini eum in domo in quam intrat (Mt 26 18) ad quendam.
Senu ther heilant quad:  faret in burc, inti íu ingangenten ingegin loufit man íu wazzares zuibar tragenti:  folget imo in hus in thaz her ingengit zi sumemo.

3. (Lc 22 11) Et dicitis (Mc 14 14) domino domus:  (Mt 26 18) magister dicit:  tempus meum prope est, apud te facio Pascha cum discipulis meis.
Inti quedet thanne themo hérren thes huses:  meistar quidit:  min zít nah ist, mit dir duon ih ostron mit minen iugiron.

4. (Mc 14 15) Et ipse vobis demonstrabit cenaculum grande stratum, et illic parate nobis.
Inti her giougit íu mihilan soleri gistrewitan, inti thar garawet uns.

5. (Mc 14 16) Et abierunt discipuli ejus et invenerunt sicut dixit eis, et paraverunt Pascha.
Tho giengun sine jungiron inti fundun soso her in quad, inti garawitun ostrun.

CLVIII

1. (Mc 14 17) Vespere autem facto venit (Mt 26 20) et discumbebat cum ·XII· discipulis suis, 21. et edentibus illis dixit:
Abande giwortanemo quam inti gisaz mit sinen zwelif jungiron, inti in ezzenten quad tho:

2. (273) L. 22, 15. Desiderio desideravi hoc Pascha manducare vobiscum, antequam patiar.  16. Dico enim vobis, quia ex hoc non manducabo illud, donec impleatur in regno Dei.
(273) Lustonto lusta theso ostrun zi ezzanne mit iu, er thanne ih thrue.  Ih quidu íu, wanta fon nu ni izzu ih iz mit iu, er thanne iz gifullit wirdit in gotes rihhe.

3. (Jn 13 21) Quum hæc dixisset, turbatus est spiritu, et protestatus est et dixit:  amen amen dico vobis, quia unus e vobis tradet me.
Mit diu er thisu quad, was gitruobit in sinemo geiste, inti foracundita inti quad:  wár wár quidih íu, wanta ein fon iu selit mih.

4. (Mc 14 19) At illi cœperunt contristari et dicere singillatim:  (Mt 26 22) nunquid ego sum, Domine?
Sie tho bigondun truoben inti quedan suntringon:  eno bin ih iz, trohtin?

5. (Mc 14 20) Quibus ait:  qui intingit mecum manum in catino (Mt 26 23) hic me tradet.
Then quad er:  therde thuncot mit mir sina hant in thesa scuzzilun ther selit mih.

6. (Mc 14 24) Filius quidem hominis vadit, sicut scriptum est de illo:  væ homini illi per quem Filius hominis tradetur!  bonum erat ei, si natus non fuisset homo ille.
Mannes sun uerit, so giscriban ist fon imo:  we themo man thurah then ther mannes sun wirdit giselit!  guot wari imo thaz giboran ni wari ther man.

7. (Jn 13 22) Aspiciebant ergo ad invicem discipuli hæsitantes de quo diceret, (Lc 22 23) et quærentes inter se quis esset ex eis qui hoc facturus esset.
Scouwotun sih tho untar zuisgen thie jungiron zwehonte fon wemo her iz quadi, inti suohenti untar in wer iz wari fon in wer sulih tati.

CLIX

1. (274) Jn 13 23. Erat autem recumbens unus e discipulis ejus in sinu Jesu, quem diligebat Jesus.  24. Innuit ergo huic Simon Petrus et dicit ei:  quis est de quo dicit?
(274) Was tho linenti ein fon sinen jungiron in barme thes heilantes, then minnota ther heilant.  Tho bouhnita themo Simon Petrus inti quad imo:  wer ist fon themo er quidit?

2. (Jn 13 25) Itaque quum recubuisset ille supra pectus Jesu, dicit ei:  Domine, quis est?  26. Cui respondit Jesus:  ille est cui ego intinctum panem porrexero.
Giwesso mit diu er lineta obar brust thes heilantes, quad imo:  trohtin, wer ist?  Themo antlingita ther heilant:  ther ist iz themo ih thaz githuncoto brót gibu.

3. Et quum intinxisset panem, dedit Judæ Simonis Iscariotis.
Mit diu er thuncota thaz brót, gab Iudase Simone Scariothe.

4. (Jn 13 27) Et post buccellam tunc intravit in illum Satanas.  Dicit ei Jesus:  quod facis, fac citius.
Inti after themo bizzen tho gieng in inan Satanas.  Tho quad imo ther heilant:  thaz thu tuos tuoz sliumor.

5. (Jn 13 28) Hoc autem nemo scivit discumbentium ad quid dixerit ei.  29. Quidam enim putabant, quia loculos habebat Judas, quod dicit ei Jesus:  eme ea quæ opus sunt nobis ad diem festum, aut egenis ut aliquid daret.
Thaz ni westa nioman thero sizzentono zi wiu er thaz quad.  Sume wantun, wanta seckil habeta Iudas, thaz imo ther heilant quadi:  coufi thiu uns thurft sint ci themo itmalen tage, oda armen thaz er sihwaz gabi.

6. (Mt 26 25) Respondens autem Judas qui tradidit eum dixit:  nunquid ego sum, Rabbi?  (275) Ait illi:  tu dixisti.
Tho antlingita Iudas ther inan salta, quad:  eno bin ih iz, meistar?  (275) Tho quad imo:  thu quadi.

7. (Jn 13 30) Quum ergo accepisset ille buccellam, exiit continuo, erat autem nox.  31. Quum ergo exisset, dicit Jesus:
Mit diu er tho intfieng then bízzon, gieng sliumo úz:  wás sliumo naht.  Mit diu er tho uzgieng, tho quad ther heilant:

8. Nunc clarificatus est Filius hominis, et Deus clarificatus est in eo, 32. et Deus clarificavit eum in semetipso et continuo clarificavit eum.
Nu ist giberehtot mannes sun, inti got ist giberehtot in imo, inti got giberehtot inan in imo selbemo inti sliumo giberehtota inan.

CLX

1. (Mt 26 26) Cenantibus autem eis accepit Jesus panem et benedixit ac fregit deditque discipulis suis dicens:  accipite et comedite:  hoc est corpus meum, (Lc 22 19) quod pro vobis datur.
In tho zi muose sizzenten intfieng ther heilant brot inti wihita inti brah inti gab sinen jungiron quedenti:  intfahet inti ezzet:  thiz ist min lihamo, thaz furi iuwih ist gigeban.

2. (Mt 26 27) Et accipiens calicem gratias egit et benedixit et dedit eis dicens:  bibite ex hoc omnes:  28. hic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro vobis et multis effundetur in remissionem peccatorum.
Intfieng tho then kelih, thanc teta inti segenota inti gab in sus quedenti:  trinket fon thisu alle:  thiz ist min bluot niwes giwiznesses, thaz dar furi íuwih inti manage wirdit ergozzan in forláznessi suntono.

3. (Mt 26 29) Dico autem vobis:  non bibam a modo de hoc genimine vitis usque in diem illum quum illud bibam vobiscum novum (276) in regno Patris mei.  (Lc 22 19) Hoc facite in meam commemorationem.
Ih quidu íu:  ni trinkih fon nu fon thesemo berde winrebun unzan then tag thanne ih trinku mit íu niuwaz in mines fater rihhe.  Thaz duot (276) ir in mina gimunt.

4. (Mt 26 31) Ait autem Dominus:  Simon, Simon, ecce Satanas expetivit vos, ut cribraret sicut triticum.  32. Ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua, et tu aliquando conversus confirma fratres tuos.
Tho quad trohtin:  Simon, Simon, senu nu Satanas gerot îuwer, thaz er iuwih ritro samaso wéizzi.  Ih betota furi thih, thaz ni cigange thin giloubo, inti thu sihwanne giwentit gifestino thine bruoder.

5. (Jn 13 33) Filioli, adhuc modicum vobiscum sum:  quæritis me, et sicut dixi Judæis:  quo ego vado vos non potestis venire, et vobis dico modo.
Kindilin, noh nu luzzila stunta bin ih mit íu:  ir suohet mih, inti sosih quad then Iudeis:  thara ih faru thara ni mugut ir coman, inti ih quidu íu nuwa.

6. (Jn 13 34) Mandatum novum do vobis, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos, ut et vos diligatis invicem.
Niuwi bibot gibu ih íu nu, thaz ir îuwih minnot untar zuisgen, sosih iuwih minnota, thaz ir iuwih minnot untar zuisgen.

7. (Jn 13 35) In hoc cognoscent omnes quia mei discipuli estis, si dilectionem habueritis ad invicem.
In thiu forstanten alle thaz ir mine jungiron birut, ob ir minna habet untar zuisgen.

CLXI

1. (Jn 13 36) Dicit ei Simon Petrus:  Domine, quo vadis?  Respondit ei Jesus:  quo ego vado, non potes me modo sequi, sequeris autem postea.
Tho quad imo Simon Petrus:  trohtin, wara ueris?  Tho antlingita imo ther heilant:  thara ih faru ni maht mir nu folgen:  thu folges mir after thiu.

2. (Mt 26 31) Tunc dicit illis Jesus:  omnes vos scandalum patiemini in me in ista nocte.  (277) Scriptum est enim:  percutiam pastorem, et dispergentur oves gregis.  32. Postquam autem resurrexero, præcedam vos in Galilæam.
Tho quad in ther heilant:  alle ir aswih tholet in mir in therru naht.  (277) Giscriban ist:  ih slahu then hirti, inti werdent zispreitit thiu scáf thes ewites.  After thiu ih erstantu, furifaru iuwih in Galileam.

3. (Mt 26 33) Respondens autem Petrus ait illi:  etsi omnes scandalizati fuerint in te, ego nunquam scandalizabor, (Lc 22 33) qui tecum paratus sum et in carcerem et in mortem ire:  (Jn 13 37) animam meam pro te ponam.
Tho antlingita Petrus, quad imo:  inti oba sie alle bisuihane werdent in thir, ih nio in altere ni wirdu bisuihan, thie dar mit dir garo bin oda in carkeri oda in tód zi faranne:  mina sela sezzu furi thih.

4. (Mt 26 38) Respondit Jesus:  animam tuam pro me ponis?  amen amen dico tibi, (Mt 26 34) quia hac nocte, antequam gallus cantet, ter me negabis.
Tho antlingita ther heilant:  thina sela furi mih sezzis?  War war quidu ih thir, wanta in therru naht, er thanne hano singe, thriio stunt forsehhis mih.

5. (Mt 26 35) Ait illi Petrus:  etiamsi oportuerit me mori tecum, non te negabo.  Similiter et omnes discipuli dixerunt.
Tho quad imo Petrus:  zisperi oba mir gilimphit mit dir zi sterbanne, thanne ni forlougnu thin.  Sama quadun alle thie jungiron.

CLXII

1. (Jn 14 1) Non turbetur cor vestrum:  creditis in Deum et in me credite.  2. In domo Patris mei mansiones multæ sunt:  si quo minus, dixissem vobis, (278) quia vado parere vobis locum.  3. Et si abiero et præparavero vobis locum, iterum venio et accipiam vos ad me ipsum, ut ubi sum ego et vos sitis, 4. et quo ego vado scitis et viam scitis.
Ni sí gitruobit îuwer herza:  giloubet ir in got inti in mih giloubet.  In mines fater huse manago selida sint:  oba sihwuo min, thanne sageti ih iz íu, (278) wanta ih faru garawen íu stat.  Inti ob ih gangu inti garawu iú stat, abur quimu inti intfahu íuwih zi mir selbemo, thaz thar ih bin thaz ir sit:  wara ih faru thaz wizzut ir inti then wec wizzut ir.

2. (Jn 14 5) Dicit ei Thomas:  Domine, nescimus quo vadis, et quo modo possumus viam scire?
Tho quad imo Thomas:  trohtin, wir ni wizzumes wara thu feris, inti wuo mugun wir then wec wizzan?

3. (Jn 14 6) Dicit ei Jesus:  ego sum via et veritas et vita:  nemo venit ad Patrem nisi per me.  7. Si cognovissetis me, et Patrem meum utique cognovissetis, et a modo cognoscitis eum et vidistis eum.
Tho quad imo ther heilant:  ih bin wec inti war inti lib:  nioman ni cumit zi themo fater, ni si thurah mih.  Ob ir mih forstuontit, thanne forstuontit ir ouh minan fater, inti fon nu forstantet ir inan inti ir gisehet inan.

CLXIII

1. (Jn 14 8) Dicit ei Philippus:  Domine, ostende nobis Patrem, et sufficit nobis.
Tho quad imo Philippus:  trohtin, erougi uns then fater, inti uns ist ginuog.

2. (Jn 14 9) Dicit ei Jesus:  tanto tempore vobiscum sum, et non cognovistis me.
Tho quad imo ther heilant:  so mihila zit bin ih mit íu, inti ir ni forstuontut mih.

3. Philippe, qui vidit me, vidit et Patrem:  quomodo tu dicis:  ostende nobis Patrem?  10. Non credis quia ego in Patre et Pater in me est?
Philippus, therde mih gisihit gisihit then fater:  wuo quidistu:  erougi uns then fater?  Ni giloubis thaz ih in themo fater inti ther fater in mir ist?

4. Verba quæ ego loquor vobis (279) a me ipso non loquor, Pater autem in me manens, ipse facit opera.  11. Non creditis quia ego in Patre et Pater in me est?  12. Alioquin propter opera ipsa credite.
Thiu wort thiu ih sprihu íu (279) fon mir selbemo ni sprihu:  ther fater in mir wonenti, her tuot thiu werc.  Ni giloubet ir thaz ih in themo fater inti ther fater in mir ist?  Alles thurah thiu selbun werc giloubet.

CLXIV

1. Amen amen dico vobis, qui credit in me, opera quæ ego facio et ipse faciet, quia ego ad Patrem vado, 13. et quodcunque petieritis in nomine meo hoc faciam, ut glorificetur Pater in Filio.
War war quidih íu, thie dar in mih giloubit, thiu werc thiu ih duon inti her duot, bithiu wanta ih zi themo fater faru, inti so waz so ir bitit in minemo naman thaz duon ih, thaz si gidiurisot ther fater in themo sune.

2. (Jn 14 15) Si diligitis me, mandata mea servate, 16. et ego rogabo Patrem, et alium Paracletum dabit vobis, ut maneat vobiscum in æternum,
Ob ir mih minnot, thanne haltet ir min bibot, inti ih bitu then fater, inti anderan fluobreri gibit her íu, thaz her wone mit iu zi ewidu,

3. (Jn 14 17) Spiritum veritatis, quem mundus accipere non potest, quia non videt eum nec scit eum:  vos autem cognoscitis eum, quia apud vos manebit et in vobis erit.
Geist wares, then thisu weralt intfahan ni mac, wanta her inan ni gisihit noh ni weiz inan:  ir wizzut inan, wanta her mit íu wonet inti in íu ist.

4. (Jn 14 18) Non relinquam vos orphanos:  veniam ad vos.  19. Adhuc modicum et mundus me jam non videt, (280) vos autem videtis me, quia ego vivo et vos vivetis.
Ni forlazzu iuwih weison:  ih quimu zi íu.  Noh nu ein luzil inti thisu weralt mih iu ni gisihit:  (280) ir gisehet mih, wanta ih leben inti ir lebet.

5. (Jn 14 20) In illo die vos cognoscetis quia ego sum in Patre meo et vos in me et ego in vobis.
In themo tage forstantet ir thaz ih bin in minemo fater inti ir in mir inti ih in íu.

6. (Jn 14 21) Qui habet mandata mea et servat ea ille est qui diligit me, qui autem diligit me diligetur a Patre meo, et ego diligam eum et manifestabo ei me ipsum.
Therde habet min bibot inti heltit thiu ther ist therde mih minnot:  therde mih minnot ther ist giminnot fon minemo fater, inti ih minnon inan inti ougozorhton imo mih selbon.

CLXV

1. (Jn 14 22) Dicit ei Judas (non ille Iscariotes):  Domine, quid est factum, quia nobis manifestaturus es te ipsum et non mundo?
Tho quad imo Iudas, nalles therde Scariothis heizzit:  trohtin, waz ist gitan, bithiu wanta uns gioffanonti bist thih selbon, nalles thesemo mittilgarte?

2. (Jn 14 23) Respondit Jesus et dixit ei:  si quis diligit me, sermonem meum servavit, et Pater meus diligit eum, et ad eum veniemus, et mansiones apud eum faciemus.
Tho antlingita ther heilant inti quad imo:  oba wer mih minnot, wort min heltit, inti min fater minnot inan, inti zi imo comenmes inti wonunga tuomes mit imo.

3. (Jn 14 24) Qui non diligit me sermones meos non servat, et sermonem quem audistis non est meus, sed ejus qui me misit, Patris.
Therde mih ni minnot minu wort ni heltit, inti wort thaz ir gihortut nist min, oh thes ther mih santa, fater.

4. (Jn 14 25) Hæc locutus sum vobis apud vos manens.  (281) 26. Paracletus autem Spiritus Sanctus, quem mittet Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia et suggerit vobis omnia quæcunque dixero vobis.
Thisu sprah ih íu mit iu wonenti.  (281) Ther fluobareri heilac geist, then der fater sentit in minemo namen, her lerit íuwih allu inti spenit iuwih alles, so welihiu so ih íu giquidu.

5. (Jn 14 27) Pacem relinquo vobis:  pacem meam do vobis, non quomodo mundus dat ego do vobis.
Ih forlazzu íu sibba:  mina sibba gibu ih íu, nalles soso thisu weralt gibit gibu ib íu.

6. Non turbetur cor vestrum neque formidet.  28. Audistis quia ego dixi vobis:  vado et venio ad vos.
Ni si gitruobit íuwer herza noh ni forhte.  Gihortut ir thiu ih íu quad:  ih faru inti quimu zi íu.

7. Si diligeretis me, gauderetis utique, quia vado ad Patrem, quia Pater major me est.  29. Et nunc dixi vobis priusquam fiat, ut quum factum fuerit credatis.  30. Jam non multa loquar vobiscum, venit enim princeps mundi hujus et in me non habet quicquam, 31. sed ut cognoscat mundus quia diligo Patrem, et sicut mandatum dedit mihi Pater sic facio.
Ob ir mih minnotit, thanne gifahit ir, wanta ih faru zi themo fater, wanta ther fater mero mir ist.  Inti nu quidu ih íu er thannez werde, thannez gitán werde, thaz ir iz giloubet.  Iu ni managiu sprihu mit íu:  cumit ther herosto thesses mittilgartes inti in mir ni habet niowiht, oh thaz forstante these mittilgart thaz ih minnon then fater, inti so mir bibot gab ther fater so tuon ih.

CLXVI

1. (Lc 22 34) Et dixit eis:  (282) 35. quando misi vos sine sacculo et pera et calceamentis, nunquid aliquid defuit vobis?  36. At illi dixerunt:  nihil.
Inti quad in:  (282) thanne ih iuwih santa uzzan seckil inti burdref inti giscuohi, eno was íu iowiht thes wan?  Sie quadun imo:  niowiht.

2. Dixit ergo eis:  sed nunc qui habet sacculum tollat, similiter et peram, et qui non habet vendat tunicam suam et emat gladium.
Tho quad her in:  oh nu therde habe seckil neme, sama sin burdref, inti therde ni habe forcoufe sina tunihun inti coufe swert.

3. (Lc 22 37) Dico autem vobis, quoniam adhuc hoc quod scriptum est oportet impleri in me, et quod “Cum injustis deputatus est.”  Etenim ea quæ sunt de me finem habent.
Ih quidu íu, bithiu wanta noh nu thaz dar giscriban ist gilimpfit gifullit werdan in mir, inti thaz dar mit unrehten bizelit ist.  Thiu dar fon mir sint enti habent.

4. (Lc 22 38) At illi dixerunt:  Domine, ecce gladii duo hic.  At ille dixit eis:  satis est:  (Jn 14 31.) surgite, eamus hinc.
Sie tho quadun:  trohtin, senu nu zwei swert hier.  Her quad in tho:  ginuog ist:  erstantet, inti games hina.

5. (Mt 26 30) Et hymno dicto, exierunt (Lc 22 39) secundum consuetudinem in montem Oliveti.
Inti immine giquetanemo uzgiengun tho after giwonun in berc oliboumo.

CLXVII

1. Dicit eis:  (Jn 15 1.) Ego sum vitis vera, et Pater meus agricola est.  2. Omnem palmitem in me non ferentem fructum tollet eum, et omnem qui fert fructum purgabit eum, ut fructum plus afferat.
Tho quad her in:  ih bin war winreba, inti min fater acarbigengiri ist.  Iogiwelih winloub in mir ni tragenti wahsmon, nimit iz thana, inti iogiwelihaz thaz wahsmon tregit, reinit iz, thaz iz wahsmon mer bere.

2. (Jn 15 3) (283) Jam vos mundi estis propter sermonem quem locutus sum vobis:  4. manete in me et ego in vobis.
(283) Ir birut iu reine thurah thaz wort thaz ih íu sprah:  wonet in mir inti ih in íu.

3. Sicut palmes non potest ferre fructum a semetipso, nisi manserit in vite, sic nec vos nisi in me manseritis.
So thaz winloub ni mac beran wahsmon fon imo selbemo, nibiz wone in theru winrebun, so ir nibi ir in mir wonet.

4. (Jn 15 5) Ego sum vitis, vos palmites:  qui manet in me et ego in eo, hic fert fructum multum, quia sine me nihil potestis facere.
Ih bin winreba, inti ir birut winbletir:  ther der in mir wonet inti ih in imo, ther birit mihilan wahsmon, wanta uzzan mih ni mugut ir niowiht duon.

5. (Jn 15 6) Si quis in me non manserit, mittetur foras sicut palmes et aruit, et colligunt eos et in ignem mittunt, et ardent.
Oba wer in mir ni wonet, wirdit uzgisentit samaso winloub inti thorret, inti lesent siu inti werpfent in fuir, inti brinnent.

6. (Jn 15 7) Si manseritis in me et verba mea in vobis manserint, quodcunque volueritis petietis, et fiet vobis.
Ob ir wonet in mir inti minu wort in íu wonent, so waz so ir wollet bittet, inti wirdit íu.

7. (Jn 15 8) In hoc clarificatus est Pater meus ut fructum plurimum afferatis et efficiamini mei discipuli.
In thiu giberehtot ist min fater thaz ir mihilan wahsmon bringet inti sit gifremite mine jungiron.

8. (Jn 15 9) Sicut dilexit me Pater, et ego dilexi vos:  manete in dilectione mea.
Soso mih min fater minnota, inti ih minnota íuwih:  wonet in mineru minnu.

9. (Jn 15 10) Si præcepta mea servaveritis, (284) manebitis in dilectione mea, sicut et ego Patris mei præcepta servavi et maneo in ejus dilectione.
Ob ir min bibot haltet, (284) thanne wonet ir in mineru minnu, sosih mines fater bibot bihielt inti wonen in sineru minnu.

CLXVIII

1. (Jn 15 11) Hæc locutus sum vobis, ut gaudium meum impleatur.  12. Hoc est præceptum meum ut diligatis invicem, sicut dilexi vos.
Thiz sprah ih íu, thaz min gifeho si gifullit.  Thaz ist min bibot thaz ir íuwih minnot untar zwisgen so ih íuwih minnota.

2. (Jn 15 13) Majorem hac dilectionem nemo habet quam ut animam suam quis ponat pro amicis suis.  14. Vos amici mei estis, si feceritis quæ ego præcipio vobis.
Merun therra minna nioman habet thanne thaz wer sin ferah seze furi sina friunta.  Ir birut mine friunta, ob ir thaz duot thaz ih íu gibiutu.

3. (Jn 15 15) Jam non dico vos servos, quia servus nescit quid faciat dominus ejus.  Vos autem dixi amicos, quia omnia quæcunque audivi a Patre meo nota feci vobis.
Ih ni quidu íu iu scalca, wanta scalc ni weiz waz duot sin hérro.  Ih quidu iuwih friunta, wanta allu thiu ih gihorta fon minemo fater tetih íu cundiu.

4. (Jn 15 16) Non vos me elegistis, sed ego elegi vos, et posui vos ut eatis et fructum afferatis, et fructus vester maneat, ut quodcunque petieritis Patrem in nomine meo, det vobis.
Noh ir mih gicurut, uz ih gicos iuwih, inti sazta iuwih thaz ir fuorit, thaz ir fruht brahtit inti iuwer fruht wone, thaz so waz so ir bitet then fater in minemo namen, gebe íu.

CLXIX

1. (Jn 15 17) Hæc mando vobis, ut diligatis invicem.
Thiz gibiutu ih íu, thaz ir minnot iuwih untar zwisgen.

2. (Jn 15 18) Si mundus vos odit, (285) scitote quia me priorem vobis odio habuit.
Oba thisu weralt íuwih hazzot, (285) wizzit thanne thaz siu mih er íu in hazze habeta.

3. (Jn 15 19) Si de mundo fuissetis, mundus quod suum erat diligeret:  quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de mundo, propterea odit vos mundus.
Ob ir fon therru weralti warit, thisu weralt thaz ira was minnoti:  bithiu wanta ir fon weralti ni birut, oh ih ercos iuwih fon weralti, bithiu hazzot iuwih weralt.

CLXX

1. (Jn 15 20) Mementote sermonis mei quem ego dixi vobis:  non est servus major domino suo.
Gihuget mines wortes thaz ih íu quad:  nist scalc mero sinemo hérren.

2. Si me persecuti sunt, et vos persequentur, si sermonem meum servaverunt, et vestrum servabunt.
Oba sie min ahtitun, thanne ahtent sie ouh iuwer, oba sie min wort hieltun, thanne haltent sie iuwer.

3. (Jn 15 21) Sed hæc omnia facient vobis propter nomen meum, quia nesciunt eum qui misit me.
Oh thisu allu duont sie iu thuruh minan namon, wanta sie ni wizzun then ther mih santa.

4. (Jn 15 22) Si non venissem et locutus fuissem eis, peccatum non haberent:  nunc autem excusationem non habent de peccato suo.
Ob ih ni quami inti sprahi zi in, thanne ni habetin sie sunta:  nu sihhura ni habent fon iro sunton.

5. (Jn 15 23) Qui me odit et Patrem meum odit.  24. Si opera non fecissem in eis quæ nemo alius fecit, peccatum non haberent.
Therde mih hazzot minan fater hazzot.  Ob ih werc ni tati in in thiudu nioman ander ni duot, sunta ni habetin.

6. Nunc autem et viderunt et oderunt et me et Patrem meum.  25. Sed ut impleatur sermo (286) qui in lege eorum scriptus est:  quia “Odio me habuerunt gratias.”
Nu gisahun inti hazzotun ioh mih ioh minan fater.  Oh thaz gifullit werde wort (286) thaz in iro ewu giscriban ist:  wanta sie in hazze mih habetun ungifergot.

CLXXI

1. (Jn 15 26) Quum autem venerit Paracletus quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis qui a Patre procedit, ille testimonium perhibebit de me.
Thanne cumit ther fluobargeist then ih íu sentu fon themo fater, then geist thes wares ther fon themo fater framgengit, her giwiznessi fon mir saget.

2. (Jn 15 27) Et vos testimonium perhibetis, quia ab initio mecum estis.
Inti ir saget ouh giwiznessi, wanta ir fon anaginne mit mir warut.

3. (Jn 16 1) Hæc locutus sum vobis, ut non scandalizemini.  2. Absque synagogis facient vos:  sed venit hora ut omnis qui interficit vos arbitretur obsequium præstare Deo, 3. et hæc facient, quia non noverunt Patrem neque me.
Thiz sprah ih íu, thaz ir ni sit biswihan.  Uz fon iro samanungu duont sie íuwih:  oh cumit zít thaz íogiwelih ther iuwih erslehit wanit sih ambaht bringan gote, inti thisu duont sie, wanta sie ni westun minan fater noh mih.

4. (Jn 16 4) Sed hæc locutus sum vobis ut, quum venerit hora eorum, reminiscamini quia ego dixi vobis.
Oh thisu sprah ih íu, thanne cumit therro zít, thaz ir es gihuget thaz ih iz iu foraquad.

CLXXII

1. (Jn 16 4) Hæc autem vobis ab initio non dixi, quia vobiscum eram:  5. at nunc vado ad eum qui me misit, et nemo e vobis interrogat me:  quo vadis?
Thisu ni quad ih íu fon anaginne, wanta ih mit íu was:  senu faru zi themo ther mih santa, inti nioman fon iu fraget mih:  wara feris?

2. (Jn 16 6) Sed quia hæc locutus sum vobis, tristitia implevit cor vestrum.
Oh bithiu wanta ih íu thisu sprah, gitruobnessi gifulta iuwer herza.

3. (Jn 16 7) Sed ego veritatem dico vobis:  expedit vobis ut ego vadam:  si enim non abiero, (287) Paracletus non veniet ad vos, si autem abiero, mittam eum ad vos.
Oh ih quidu íu war:  iz bitherbisot íu thaz ih fare:  ob ih ni faru, (287) thanne ni cumit ther fluobreri ziu, ob ih faru, thanne sentih inan zi íu.

4. (Jn 16 8) Et quum venerit ille, arguet mundum de peccato et de justitia et de judicio.
Inti thanne her cumit, thanne thuingit her weralt fon sunton inti fon rehte inti fon duome.

5. (Jn 16 9) De peccato quidem, quia non credunt in me, 10. de justitia vero, quia ad Patrem vado et jam non videbitis me, 11. de judicio autem, quia princeps mundi hujus judicatus est.
Fon sunton giwesso, wanta ni giloubent in mih, fon rehte warliho, wanta ih zi themo fater faru inti iu ni gisehet mih, fon duome, wanta herosto thesses mittilgartes erduompt ist.

CLXXIII

1. (Jn 16 12) Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo:  13. quum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem.
Noh nu haben ih íu managu zi quedanne, uz ir ni mugut iz fortragan:  mit diu cumit ther geist wares, lerit iuwih al war.

2. Non enim loquetur a semetipso, sed quæcunque audiet loquetur, et quæ ventura sunt annuntiabit vobis.
Ni sprihhit her fon imo selbemo, oh so welihu so her gihorit sprihhit, inti thiu dar zuowertu sint thiu saget her íu.

3. (Jn 16 14) Ille me clarificabit, quia de meo accipiet et annuntiabit vobis.
Her mih giberehtot, wanta fon minemo intfieng inti saget íu.

4. (Jn 16 15) Omnia quæcunque habet Pater mea sunt, propterea dixi quia de meo accipiet et annuntiabit vobis.
Allu so welihu habet ther fater thiu sint min, bithiu quad ih thaz her fon minemo intfahit inti saget íu.

CLXXIV

1. (Jn 16 16) Modicum et jam non videbitis me, et iterum modicum et videbitis me, quia vado ad Patrem.
Luzila stunta ni gisehet ir mih, abur luzila stunta gisehet ir mih, wanta ih faru zi minemo fater.

2. (Jn 16 17) Dixerunt ergo e discipulis ejus (288) ad invicem:  quid est hoc quod dicit nobis:  modicum et non videbitis me, et iterum modicum et videbitis me, et quia vado ad patrem?  18. Dicebant ergo:  quid est hoc quod dicit:  modicum?  nescimus quid loquitur.
Tho quadun sume fon sinen jungiron (288) untar in zwisgen:  waz ist thaz her quidit uns:  luzila stunta ni gisehet ir mih, abur luzila stunta gisehet ir mih, inti ih faru zi themo fater?  Tho quadun sie:  waz ist thaz thaz her quidit:  luzila stunta?  wir ni wizun waz er quidit.

3. (Jn 16 19) Cognovit autem Jesus quia volebant eum interrogare, et dixit eis:  de hoc quæritis inter vos quia dixi:  modicum et non videbitis me, et iterum modicum et videbitis me.
Tho forstuont ther heilant thaz sie woltun inan fragen, inti quad in:  fon thiu suohet ir nu untar íu wantih quad:  luzila stunta ni gisehet ir mih inti abur luzila stunta gisehet ir mih.

4. (Jn 16 20) Amen amen dico vobis, quia plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit:  vos autem contristabimini, sed tristitia vestra vertetur in gaudium.
War war quidih íu, wanta ir wuofet inti riozet, thisu weralt gifihit:  ir birut abur gitruobte, oh iuwer gitruobnessi wirdit giwentit in gifehon.

5. (Jn 16 21) Mulier quum parit tristitiam habet, quia venit hora ejus:  quum autem pepererit puerum, jam non meminit pressuræ propter gaudium, quia natus est homo in mundum.
Thaz wib thannez birit gitruobnessi habet, wanta quam ira zít:  thanne siu gibirit then kneht, iu ni gihugit thera arbeiti thuruh gifehon, wanta giboran ist man in mittilgart.

6. (Jn 16 22) Et vos igitur nunc quidem tristitiam habetis;  iterum autem videbo vos, et gaudebit cor vestrum, et gaudium vestrum nemo tollet a vobis, 23. et in illo die me non rogabitis quicquam.
Inti ir warliho nu habet ir gitruobnessi:  abur gisihih íuwih, inti gifihit íuwer herza, inti iuweran gifehon nioman ni nimit fon íu, inti in themo tage mih íowihtes ni fraget.

CLXXV

1. (289) Amen amen dico vobis, si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis.
(289) War war quidih íu, ob ir waz bittet then fater in minemo namen, gibit iz íu.

2. (Jn 16 24) Usque modo non petistis quicquam in nomine meo.  Petite, et accipietis, ut gaudium vestrum plenum sit.
Unzan nu ni batut ir niowihtes in minemo namen:  bittet, inti intfahet, thaz iuwer gifeho si fol.

3. (Jn 16 25) Hæc in proverbiis locutus sum vobis.  Venit hora quum jam non in proverbiis loquar vobis, sed palam de Patre annuntiabo vobis.
Thisu in wortbilidu sprah ih íu:  cumit zít mit diu ih iu in wortbilidin ni sprihhu íu, oh ofano fon themo fater sagen íu.

4. (Jn 16 26) Illo die in nomine meo petitis, et non dico vobis quia ego rogabo Patrem de vobis.
In themo tage in minemo namen bitet ir, inti ih ni quidu íu thaz ih bite then fater fon íu.

5. (Jn 16 27) Ipse enim Pater amat vos, quia vos me amastis et credidistis quia ego a Deo exivi.
Ther selbo fater minnot íuwih, wantir mih minnotut inti giloubtut thaz ih fon gote uzgieng.

6. (Jn 16 28) Exivi a Patre et veni in mundum, iterum relinquo mundum et vado ad Patrem.
Uzgieng fon fater, quam in weralt, abur forlazu weralt inti faru zi themo fater.

CLXXVI

1. (Jn 16 29) Dicunt ei discipuli ejus:  ecce nunc palam loqueris et proverbium nullum dicis.
Tho quadun imo sine jungiron:  senu nu ofano sprihis inti biwurti nohhein ni quidist.

2. (Jn 16 30) Nunc scimus quia scis omnia et non opus est tibi ut quis te interroget:  in hoc credimus quia a Deo existi.
Nu wizumes thaz thu allu weist inti nist dir thurft thaz thih íoman frage:  in thiu giloubemes thaz thu fon gote uzgiengi.

3. (Jn 16 31) Respondit eis Jesus:  a modo creditis?  (290) 32. Ecce venit hora et jam venit, ut dispergamini unusquisque in propria, et me solum relinquatis, et non sum solus, quia Pater mecum est.
Tho antlingita in ther heilant:  fon nu giloubet ir?  (290) Senu cumit zit, inti nu iu cumit, thaz ir werdet zispreite einero giwelih in eiganu, inti mih einon forlazzet, inti ih ni bin eino, wanta ther fater mit mir ist.

4. (Jn 16 33) Hæc locutus sum vobis, ut in me pacem habeatis.
Thisu sprah ih íu, thaz in mir habet sibba.

5. In mundo pressuram habebitis, sed confidite:  ego vici mundum.
In therru weralti habet ir thrucnessi, oh gitruwet:  ih ubarwan thesa weralt.

CLXXVII

1. (Jn 17 1) Hæc locutus est Jesus, et sublevatis oculis in cælum ad Patrem dixit:  venit hora, clarifica Filium tuum, ut Filius tuus clarificet te, 2. sicut dedisti ei potestatem omnis carnis, ut omne quod dedisti ei, det eis vitam æternam.
Thisu sprah ther heilant, inti uferhabanen ougon in himil zi themo fater quad:  quam zít, giberehto thinan sun, thaz thin sun thih giberehto, soso thu imo gabi giwalt íogiwelihes fleisges, thaz allen then du imo gabi gebe in ēwin líb.

2. (Jn 17 3) Hæc est autem vita æterna, ut cognoscant te solum Deum verum, et quem misisti, Jesum Christum.
Thiz ist ēwin lib, thaz sie thih forstanten einan got waran, inti then du santos, heilant Crist.

3. (Jn 17 4) Ego te clarificavi super terram, opus consummavi quod dedisti mihi ut faciam, 5. et nunc clarifica me, tu Pater, apud temetipsum claritate, quam habui priusquam mundus esset apud te.
Ih thih giberehtota obar erdu, werc gientota thaz du mir gabi thaz ih iz tati, inti nu giberehto mih, fater, mit dir selbemo in theru fagarnessi thih habeta er thanne weralt wari mit thir.

4. (Jn 17 6) Manifestavi nomen tuum (291) hominibus quos dedisti mihi de mundo:  tui erant et mihi eos dedisti, et sermonem tuum servaverunt.
Ih giougozorhtota thinan namon (291) mannon thie du mir gabi fon weralti:  thine warun inti mir sie gabi, inti thin wort bihieltun.

5. (Jn 17 7) Nunc cognoverunt quia omnia quæ dedisti mihi abs te sunt, 8. quia verba quæ dedisti mihi dedi eis, et ipsi acceperunt et cognoverunt vere quia a te exivi, et crediderunt quia tu me misisti.
Nu forstuontun wanta allu thiu du mir gabi fon thir sint, wanta wort thiu du mir gabi gab ih in, inti sie intfiengun inti forstuontun zi ware thaz ih fon thir úzgieng, inti giloubtun thaz du mih santos.

CLXXVIII

1. (Jn 17 9) Et ego pro eis rogo:  non pro mundo rogo, sed pro his quos dedisti mihi, quia tui sunt, 10. et mea omnia tua sunt et tua mea sunt.
Inti ih furi sie bittu:  nalles furi weralt bittu, nibi furi thie thie du mír gabi, wanta sie thine sint, inti minu allu thinu sint inti thinu minu sint.

2. Et clarificatus sum in eis, 11. et jam non sum in mundo, et hi in mundo sunt, et ego ad te venio, Pater sancte.
Inti bin giberehtot in then, inti iu ni bin in mittilgarte, inti these sint in mittilgarte, inti ih zi thir cumu, fater heilago.

3. Serva eos in nomine tuo, quos dedisti mihi, ut sint unum sicut et nos.
Halt sie in thinemo namen thie du mir gabi, thaz sie sin ein soso wir birumes.

4. (Jn 17 12) Quum essem cum eis, ego servabam eos in nomine tuo:  quos dedisti mihi custodivi, et nemo ex his perivit nisi filius perditionis, ut scriptura impleatur.
Mit diu ih was mit in, ih hielt sie in thinemo namen:  thie du mir gabi thie gihielt ih, inti nioman fon in ni forwirdit, ni si sun forlores, thaz daz giscrib werde gifullit.

5. (Jn 17 13) Nunc autem ad te venio, et hæc loquor in mundo, (292) ut habeant gaudium meum impletum in semetipsis.
Nu quimih zi thir, inti thisu sprihhu ih in mittilgarte, (292) thaz sie haben minan gifehon gifultan in in selben.

6. (Jn 17 14) Ego dedi eis sermonem tuum, et mundus eos odio habuit, quia non sunt de mundo, sicut et ego non sum de mundo.
Ih gab in thin wort, inti mittilgart sie in hazze habeta, wanta sie ni sint fon mittilgarte, soso ih ni bin fon mittilgarte.

7. (Jn 17 15) Non rogo ut tollas eos de mundo, sed ut serves eos e malo.  16. De mundo non sunt, sicut et ego non sum de mundo.
Ni bittih thaz du sie nemes fon mittilgarte, uzoh thaz du sie haltes fon ubile.  Fon mittilgarte ni sint sie, sosih ni bin fon mittilgarte.

8. (Jn 17 17) Sanctifica eos in veritate:  sermo tuus veritas est.
Giheilago sie in ware:  thin wort ist war.

9. (Jn 17 18) Sicut me misisti in mundum, et ego misi eos in mundum, 19. et pro eis ego sanctifico me ipsum, ut sint et ipsi sanctificati in veritate.
So thu mih santos in mittilgart, inti ih santa sie in mittilgart, inti furi sie giheilagon mih selbon, thaz sie selbon sin ouh giheilagot in ware.

CLXXIX

1. (Jn 17 20) Non pro his autem rogo tantum, sed et pro eis qui credituri sunt per verbum eorum in me, 21. ut omnes unum sint, sicut tu Pater in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint, ut mundus credat quia tu me misisti.
Nalles furi thie bittih eccrodo, nibi furi thiethe giloubenti sint thurah iro wort in mih, thaz sie alle ein sin, so thu fater in mir inti ih in thir, thaz thie in uns ein sin, thaz mittilgart giloube thaz thu mih santos.

2. (Jn 17 22) Et ego claritatem quam dedisti mihi dedi eis, ut sint unum, sicut nos unum sumus, 23. ego in eis et tu in me, ut sint consummati in unum, et cognoscat mundus quia tu me misisti (293) et dilexisti eos, sicut et me dilexisti.
Inti ih thia fagari thia du mir gabi gab in, thaz sie sin ein, soso wir ein birumes, ih in in in thu in mir, thaz sie sin thuruhfremit in ein, inti forstante mittilgart thaz du mih santos (293) inti minnotos sie, so thu mih minnotos.

3. (Jn 17 24) Pater, quos dedisti mihi, volo ut ubi ego sum et illi sint mecum, ut videant claritatem meam quam dedisti mihi, quia dilexisti me ante constitutionem mundi.
Fater, thie du mir gabi, ih willa thaz dar ih bin thaz sie sin mit mir, thaz sie gisehen mina fagarnessi thia du mir gabi, wanta thu mih minnotos er mittilgartes gitati.

4. (Jn 17 25) Pater juste, et mundus te non cognovit:  ego autem te cognovi, et hi cognoverunt quia tu me misisti, 26. et notum feci eis nomen tuum et notum faciam, ut dilectio qua dilexisti me in ipsis sit et ego in ipsis.
Fater rehto, inti mittilgart thih ni forstuont:  ih forstuont thih, inti these forstuontun thaz du mih santos, inti cundan teta in thinan namon inti cundan duon, thaz thiu minna in theru du mih minnotos in in si inti ih ouh in in.

CLXXX

1. (Mt 26 36) Tunc venit Jesus in villam quæ dicitur Gethsemani, (Jn 18 1.) trans torrentem Cedron, ubi erat hortus, in quem introivit ipse et discipuli ejus.
Tho quam ther heilant in thaz thorf thaz dar giquetan ist Gethsemani, ubar thaz wazzar Cedron:  thar was garto, in then gieng her in inti sine jungiron.

2. (Jn 18 2) Sciebat autem et Judas qui tradebat eum locum, quia frequenter Jesus convenerat illuc cum discipulis suis.
Westa Iudas ther inan salta thia stat, thaz ofta ther heilant quam thara mit sinen jungiron.

3. (Lc 22 40) Et quum pervenisset ad locum, (Mt 26 36) dixit discipulis suis:  (294) sedete hic (Lc 22 40) et orate, ne intretis in temptationem, (Mt 26 36) donec vadam illuc et orem.
Mit diu her quam zi theru steti, tho quad her zi sinen jungiron:  (294) sizzet hier inti betot, thaz ir ni get in costunga, unz ih thara faru inti beton.

4. (Mt 26 37) Et assumpto Petro et duobus filiis Zebedæi Jacobum et Johannem, cœpit contristari et mæstus esse.
Inti ginomanemo Petro inti zwein sunin Zebedeen Iacobum inti Iohannem bigonda sih truoben inti mornenti wesan.

5. (Mt 26 38) Tunc ait illis:  tristis est anima mea usque ad mortem:  sustinete hic et vigilate mecum.
Tho quad her in:  gitruobit ist min sela io unzin tod:  beitot hier inti wahhet mit mir.

CLXXXI

1. (Lc 22 41) Et ipse (Mt 26 39) progressus (Lc 22 41) est ab eis quantum jactus est lapidis, et positis genibus (Mt 26 39) procidit in faciem suam (Mc 14 35) et orabat, ut, si fieri posset, transiret ab eo hora, (Mt 26 39) dicens:
Inti her tho ergieng fon in so steines wurf ist, inti nidargilegiten knewon fiel in sin annuzi inti betota, ob iz wesan mohti, erfuori fon imo thiu zit, quedenti:

2. (Mt 26 39) Pater, si possibile est, (Mc 14 36) abba Pater, omnia tibi possibilia sunt, (Mt 26 39) mi Pater, si possibile est, (Mc 14 36) transfer calicem hunc a me!  (Mt 26 39) Verumtamen (Mc 14 36) non quod ego volo, sed quod tu.
Fater, ob iz odi ist, fater, fater, allu sint thir odu, min fater, ob iz odi si, erfuori thesan kelih fon mir!  Thoh widuru nalles thaz ih wili, nibi thaz thu.

3. (Lc 22 45) Et quum surrexisset ab oratione, (Mt 26 40) venit ad discipulos suos et invenit eos dormientes
Inti mit diu her stuont fon themo gibete, quam zi sinen jungiron inti fant sie slafente

4. (Lc 22 46) Et ait eis:  quid dormitis?  (Mt 26 40) sic non potuistis una hora (295) vigilare mecum?
Inti quad in:  ziu slafet ir?  so ni mohtut ir eina zit (295) wahhen mit mir?

5. (Lc 22 41) Vigilate et orate, ut non intretis in temptationem.
Wahhet inti betot, thaz ir in ni get in costunga.

6. Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma.
Ther geist giwesso funs ist, thaz fleisc ist abur ummahtic.

CLXXXII

1. (Mt 26 42) Iterum secundo abiit et oravit.  (Lc 22 43) Aparuit autem angelus de cælo confortans eum.  Et factus est in agonia
Abur andera stunt gieng inti betota.  Tho eroucta sih engil fon himile inan strengisonti.  Ward tho giwentit in guota ernust

2. Et prolixius orabat (Mt 26 42) dicens:  Pater mi, si non potest calix hic transire, nisi bibam illum, fiat voluntas tua.
Inti langor betota quedenti:  min fater, oba ni mag these kelih furifaran nibih in trinke, wese thin willo.

3. (Lc 22 44) Et factus est sudor ejus sicut guttæ sanguinis decurrentis in terram.
Wart tho sin sueiz samaso tropfo bluotes rinnenti in erda.

4. (Lc 22 45) Et quum surrexisset (Mt 26 43) venit iterum (Lc 22 45) ad discipulos suos et invenit eos dormientes præ tristitia.
Inti mit diu her stuont, quam abur zi sinen jungiron inti fand sie slafente thurah gitruobnessi.

5. (Mt 26 43) Erant enim oculi eorum gravati, (Mc 14 40) et ignorabant quid responderent ei.
Warun tho iro ougun gisuaretiu, inti ni westun waz sie imo antwurtitin.

6. (Mt 26 44) Et relictis illis iterum abiit et oravit tertio, eundem sermonem dicens.
Inti in forlazzanen gieng abur inti betota thritun stunt thaz selba wort quedenti.

7. (Mt 26 45) Tunc venit ad discipulos suos et ait illis:  dormite et requiescite:  appropinquavit hora, et Filius hominis traditur (296) in manus peccatorum.
Tho quam her zi sinen jungiron inti quad in:  slafet inti restet:  nu nahlihhot thiu zit, inti mannes sun wirdit giselit (296) in hant suntigero.

8. (Mt 26 46) Surgite, eamus:  ecce appropinquavit qui me tradet.
Erstét inti gemes:  senu nu nahlihhot therde mih selit.

CLXXXIII

1. (Mt 26 47) Et adhuc ipso loquente, ecce Judas, unus de duodecim, (Jn 18 3.) quum accepisset cohortem, (Mt 26 47) venit et cum eo turba multa (Jn 18 3.) cum lanternis et facibus et armis (Mt 26 47) et gladiis et fustibus (Mc 14 43) a principibus sacerdotum et scribis (Mt 26 47) et senioribus populi.
Inti imo noh thanne sprehhentemo, senu tho Iudas, ein fon then zwelifin, mit diu her tho intfieng thia samanunga, quam inti mit imo mihil menigi mit liohtfazzon inti mit faccalon inti mit giwafanin inti mit suerton inti mit stangon fon then heroston thero bisgofo inti fon then buoherin inti fon then altoston thes folkes.

2. (Mt 26 48) Qui autem tradebat eum dederat illis signum dicens:  quemcunque osculatus fuero ipse est:  tenete eum (Mc 14 44) et ducite eum.
Ther inan salta gab in thiz zeihan sus quedenti:  so wenan so ih cusse ther ist iz:  fahet inan inti leitet inan.

3. (Mt 26 49) Et confestim accedens ad Jesum dixit:  ave, rabbi!  (Lc 22 47) et appropinquavit Jesu, ut oscularetur eum.
Inti sliumo gangenti zi themo heilante quad:  heil, meistar!  inti nahlihota themo heilante, thaz her inan custi.

4. (Mt 26 48) Jesus autem dixit ei:  Juda, osculo Filium hominis tradis?  (Mt 26 50) amice, ad quod venisti?  49. et osculatus est eum.
Ther heilant quad imo:  Iudas, mit cussu selist then mannes sun?  friunt, zi hiu quami?  inti custa inan.

CLXXXIV

1. (Jn 18 4) Jesus itaque sciens omnia quæ ventura erant super eum, processit et dicit eis:  quem quæritis?  5. Responderunt ei:  Jesum Nazarenum.  (297) Dicit eis Jesus:  ego sum.
Ther heilant warlihho westa allu thiu dar warun zuowert ubar inan, framgieng inti quad in:  wenan suohet ir?  Tho antlingitun sie imo:  then heilant Nazarenisgon.  (297) Tho quad in ther heilant:  ih bin iz.

2. Stabat autem et Judas qui tradebat eum cum ipsis.
Inti stuont Iudas ther inan salta mit in.

3. (Jn 18 6) Ut ergo dixit eis:  ego sum, abierunt retrorsum et ceciderunt in terram.
So her in quad:  ih bin iz, giengun widarortes inti fielun tho in erda.

4. (Jn 18 7) Iterum ergo eos interrogavit:  quem quæritis?  Illi autem dixerunt:  Jesum Nazarenum.  8. Respondit Jesus:  dixi vobis quia ego sum.
Abur frageta sie:  wenan suohet ir?  Sie quadun:  then heilant Nazarenisgon.  Tho antlingita ther heilant:  ih quad íu thaz ih iz bin.

5. Si ergo me quæritis, sinite hos abire.  9. Ut impleretur sermo quem dixit:  quia “Quos dedisti mihi, non perdidi ex ipsis quicquam.”
Ob ir mih suohet, lázzet these hina gangan.  Thaz wurdi gifullit thaz wort thaz her quad:  wanta thie du mir gabi, ni forlos ih fon then íowiht.

6. (Mt 26 50) Tunc accesserunt et manus injecerunt in Jesum et tenuerunt eum.
Tho zuogiengun inti legitun iro hant in then heilant ana inti habetun inan.

CLXXXV

1. (Lc 22 49) Videntes autem hi qui circa ipsum erant quod futurum erat, dixerunt ei:  Domine, si percutimus in gladio?
Gisahun thie tho thie dar umbi inan warun thaz dar zuowert was, quadun imo:  trohtin, oba wir slahemes in suerte?

2. (Jn 18 10) Simon ergo Petrus habens gladium eduxit eum et percussit pontificis servum (Lc 22 50) et amputavit auriculam ejus dextram;  (Jn 18 10) erat autem nomen servo Malchus.
Simon Petrus habenti suert nam iz uz inti sluoc thes bisgoffes scalc inti abahio sin ora thaz zesewa;  was namo thes scalkes Malchus.

3. (Jn 18 11) (298) Tunc ait Jesus Petro:  calicem quem dedit mihi Pater non bibam illum?  mitte gladium tuum in vaginam.
(298) Tho quad ther heilant Petro:  then kelih then mir gab ther fater ni trinku inan?  senti thin suert in sceidun.

4. (Mt 26 52) Omnes enim qui acceperint gladium gladio peribunt.
Alle thie dar intfahent suert forwerdent in suerte.

5. (Mt 26 53) An putas quia non possum rogare Patrem meum, et exhibebit mihi modo plus quam duodecim milia legiones angelorum?  54. Quomodo ergo implebuntur Scripturæ, quia sic oportet fieri?
Oda ni wanis thaz ih ni mugi bittan minan fater, inti her gigarawit mir nuwa mer thanne zwelif thusunta engilo heriscefi?  Wio werdent gifultiu thiu giscrip, wantiz so gilimpfit zi wesanne?

6. (Lc 22 51) Sinite usque huc.  Et quum tetigisset auriculam ejus, sanavit eum.
Lazzet unzan nu!  Inti mit diu her rein sin ora, heiltaz.

7. (Mt 26 55) In illa hora dixit Jesus turbis:  tanquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus comprehendere me.
In theru ziti quad ther heilant then menigin:  samaso zi thiobe giengut ir mit suerton inti mit stangon mih zi fahanne.

8. (Mc 14 49) Cotidie apud vos eram docens in templo, et non me tenuistis:  (Lc 22 53) sed hæc est hora vestra et potestas tenebrarum.
Gitago was ih mit íu lerenti in themo temple, inti ir ni fiengut mih:  oh thiz ist íuwer zít inti giwalt finstarnesso.

9. (Mt 26 56) Hoc autem factum est, ut implerentur scripturæ Prophetarum.
Thaz was zi thiu giwortan thaz warin gifultiu thiu giscrip thero wizzagono.

10. Tunc discipuli omnes relicto eo fugerunt.  (Jn 18 12.) Cohors et tribunus (299) et ministri Judæorum comprehenderunt Jesum et ligaverunt eum 13. et adduxerunt eum ad Annam primum.
Tho sine jungiron alle imo forlazzanemo fluhun.  Thiu samanunga inti ther herosto (299) inti thie ambahta thero Iudeono fiengun then heilant inti buntun inan inti leittun inan zi Annase zi eristen.

11. Erat enim socer Caiphæ, qui erat pontifex anni illius.  14. Erat autem Caiphas qui consilium dederat Judæis, quia “Expedit unum hominem mori pro populo.”
Her was suehur Caiphases, ther was bisgof thes jares.  Thaz was Caiphas thie dar girati gab then Iudein, wantaz bitherbi ist thaz ein man sterbe furi thaz folc.

12. (Mc 14 51) Adulescens autem quidam sequebatur eum, amictus sindone super nudo, et tenuerunt eum.  52. At ille, rejecta sindone, nudus profugit ab eis.
Sum jungo folgeta imo, was giwatit mit sabanu ubar naccot, inti fiengun inan.  Her tho forworpfanemo sabane naccot floh fon in.

CLXXXVI

1. (Jn 18 15) Sequebatur autem Jesum Simon Petrus (Mt 26 58) a longe (Jn 18 15.) et alius discipulus (Mt 26 58) usque in atrium principis sacerdotum.
Tho folgeta themo heilante Simon Petrus ferrano inti ander jungiro unzan anan then hóf thes herosten bisgofo.

2. (Jn 18 15) Discipulus autem ille erat notus pontifici, et introivit cum Jesu in atrium pontificis.  16. Petrus autem stabat ad ostium foris.
Ther jungiro her was cund themo bisgoffe, inti ingieng mit themo heilante in then hof thes bisgoffes.  Petrus stuont uze zi then duron.

3. Exivit ergo discipulus alius, qui erat notus pontifici, et dixit ostiariæ et introduxit Petrum.
Uzgieng ther ander jungiro, thie dar was cund themo bisgoffe, inti quad theru duriwartun inti inleitta Petrusan.

4. (Lc 22 56) Quem quum vidisset (Jn 18 17.) ancilla ostiaria (300) (Lc 22 56) et eum fuisset intuita, dixit:  (Jn 18 17.) nunquid et tu e discipulis es istius hominis?  Dicit ille (Lc 22 57) mulieri:  non novi illum (Mc 14 68) neque scio quid dicas.
Then mit diu inan gisah thiu duriwarta (300) inti inan was anascouwonti, quad:  eno bistu fon then jungiron thesses mannes?  Her quad themo wibe:  ni weiz ih inan noh ih ni weiz waz thu quidis.

5. (Jn 18 18) Stabant autem servi et ministri ad prunas, quia frigus erat, et calefiebant;  erat autem cum eis et Petrus stans et calefaciens se, (Mt 26 58) ut videret finem.
Stuontun scalca inti thie ambahta zi theru gluoti, bithiu wanta frost was, inti wermitun sih:  was mit in Petrus stantenti inti sih wermenti, thaz her gisahi thaz enti.

CLXXXVII

1. (Jn 18 19) Pontifex ergo interrogavit Jesum de discipulis et doctrina ejus.
Ther bisgof frageta then heilant fon sinen jungiron inti fon sineru leru.

2. (Jn 18 20) Respondit ei Jesus:  ego palam locutus sum mundo, ego semper docui in synagoga et in templo, quo omnes Judæi conveniunt, et in occulto locutus sum nihil:
Tho antlingita imo ther heilant:  ih offano sprah thesemo mittilgarte, ih simblun lerta in samanungu inti in temple, thara alle Iudei zisamane coment, inti in dougli ni sprah ih niowiht:

3. (Jn 18 21) Quid me interrogas?  interroga eos qui audierunt, quid locutus sum ipsis:  ecce hi sciunt quæ dixerim ego.
Waz frages mih?  frage thiediz gihortun, waz ih in sprahi:  senu thie wizzun thiu ih in quad.

4. (Jn 18 22) Hæc autem quum dixisset, unus assistens ministrorum dedit alapam Jesu dicens:  sic respondes pontifici?
Thisu mit diu her quad, ein azstantenti thero ambahto gab hantslac themo heilante quedenti:  so antlingis themo bisgoffe?

5. (Jn 18 23) Respondit ei Jesus:  si male locutus sum, testimonium perhibe de malo, si autem bene, quid me cædis?
Tho antlingita imo ther heilant:  ob ih ubilo sprah, sage thanne quiti fon ubile, ob ih wola sprah, ziu slehis mih?

6. (Jn 18 24) (301) Et misit eum Annas ligatum ad Caiphan pontificem.
(301) Santan tho Annas gibuntanan zi Caiphase themo bisgoffe.

CLXXXVIII

1. (Jn 18 25) Erat autem Simon Petrus (Mt 26 69) foris in atrio (Jn 18 25.) stans et calefaciens se.  (Mc 14 69) Rursum (Mt 26 71) vidit eum alia ancilla, et ait (Mc 14 69) circumstantibus:  (Mt 26 71) et hic erat cum Jesu Nazareno.
Was tho Simon Petrus úzze in themo fríthoue stantenti inti sih wermenti.  Abur gisah in ander thiu, inti quad then dar umbistuontun:  inti these was mit themo heilante themo Nazarenisgen.

2. (Mt 26 73) Accesserunt qui stabant et dixerunt Petro:  vere et tu ex illis es, nam et loquela tua manifestum te facit, quod sis Galilæus.
Zuogiengun tho thie dar stuontun inti quadun Petro:  zi ware thu bist fon then:  thin spraha offanot thih, thaz sis Galileus.

3. (Mt 26 72) Et iterum negavit cum juramento:  quia non novi hominem.
Abur tho lougnita suerento:  wanta ih ni weiz then man.

4. (Lc 22 58) Et post pusillum (Lc 22 58) quasi horæ unius (Jn 18 26.) dicit unus e servis pontificis, cognatus ejus cujus abscidit Petrus auriculam:  (Lc 22 59) vere et hic cum illo erat, nam et Galilæus est.
Inti after thiu luzilu samaso eineru ziti quad ein fon scalcon thes bisgoffes, thes mág themode abahio Petrus thaz ora:  zi ware theser was mit imo, wanta her ist Galileus.

5. (Jn 18 26) Nonne ego te vidi in horto cum illo?  (Mt 26 74) Tunc cœpit detestari et (Mc 14 71) anathematizare et jurare:  (Lc 22 57) neque novi eum, (Mt 26 70) nescio quid dicis, (Mc 26 72) non novi hominem (Mc 14 71) istum quem dicitis.  (Jn 18 27.) Et statim gallus cantavit.
Eno ni gisah ih thih in themo garte mit imo?  Bigonda tho leidezen inti forsahhan inti sueren quedenti:  ni weiz ih inan, ni weiz waz thu sages, ni weiz ih then man then ir quedet.  Inti sliumo ther hano crata.

6. (Lc 22 61) Et conversus Dominus respexit Petrum, (302) (Mt 26 75) et recordatus est Petrus verbi Domini quod dixerat ei:  priusquam gallus cantet, ter me negabis (Lc 22 34) hodie.  62. Et egressus foras Petrus flevit amare.
Inti giwentit trohtin giscouwota Petrum, (302) inti gihugita tho Petrus trohtines wortes thaz er imo quad:  er thanne hano crae, driio stunt forsehhis mih hiutu.  Inti uzgangenti Petrus wiof bittaro.

CLXXXIX

1. (Lc 22 66) [Mt.  26, 59. Mc.  15, 1.] Mane autem facto convenerunt omnes principes sacerdotum cum senioribus plebis et scribis concilium facientes, (Mt 26 59) quærebant falsum testimonium contra Jesum, ut eum morti traderent,
Morgane giwortanemo quamun alle thie heroston thero bisgoffo mit then altoston thes folkes inti mit then buocherin thinc wirkenti, suohtun luggu urcundi widar themo heilante, thaz sien tode saltin,

2. Mt 26 60) Et non invenerunt, quum multi falsi testes accessissent, (Mc 14 55) nec inveniebant, 56. et convenientia testimonia illorum non erant.
Inti ni fundun, mit diu manage lugge urcundon zuogiengun, noh ni fundun, inti gizumftigu iro giwizscefi ni warun.

3. (Mt 26 60) Novissime autem venerunt duo falsi testes 61. et dixerunt:  (Mc 14 58) nos audivimus eum dicentem:  (Mt 26 61) possum destruere templum Dei (Mc 14 58) hoc manu factum et post triduum aliud non manu factum ædificare.
Zi jungisten quamun zwene lugge urcundon inti quadun:  wir gihortun inan quedentan, mugan ziwerfan gotes tempal thaz mit henti giworhtaz inti after thrin tagon anderaz nalles mit henti gitanaz zimbron.

4. (Mt 26 63) Jesus autem tacebat.  62. Et surgens princeps sacerdotum (Mc 14 60) in medium interrogavit Jesum dicens:  (Mt 26 62) nihil respondes ad ea quæ isti adversum te testificantur?  (303) (Mc 14 61) Jesus autem nihil respondit.
Ther heilant suigeta.  Erstuont ther herosto thero heithaftono in mittamen, frageta then heilant quedenti:  niowiht ni antwurtis zi then thiu these wirdar thir redinont?  (303) Ther heilant ni antlingita niowiht.

CXC

1. (Mc 14 61) Et rursum summus sacerdos (Mt 26 63) ait illi:  adjuro te per Deum vivum, ut dicas nobis si tu es Christus Filius Dei (Mc 14 61) Benedicti?
Inti abur ther furisto bisgof quad imo:  ih bisueru thih bi themo lebenten gote, thaz du uns quedes oba thu sis Crist gotes sun giseganoten?

2. (Mt 26 64) Dicit illi Jesus:  tu dixisti.  (Lc 22 67) Et ait illis:  si vobis dixero, non creditis mihi, 68. si autem et interrogavero, non respondebitis mihi neque dimittetis.
Tho quad imo ther heilant:  thu quadi.  Inti quad in:  ob ih iz íu quidu, ni giloubet mir, ob ih fragen, thanne ni antwurtet ir mir noh ni forlazzet.

3. (Mt 26 64) Verumtamen dico vobis:  a modo videbitis Filium hominis sedentem a dextris virtutis Dei et venientem in nubibus cæli.
War thoh widaru quidih íu:  fon nu gisehet ir mannes sun sizzentan in zesawun gotes megines inti comentan in himiles wolcanon.

CXCI

1. (Mt 26 65) Tunc princeps sacerdotum scidit vestimenta sua dicens:  blasphemavit.
Tho ther herosto thero heithaftono sleiz sin giwati quedenti:  bismarota.

2. Quid adhuc egemus testibus?  ecce nunc audistis blasphemiam (Lc 22 71) de ore ejus:  (Mt 26 66) quid vobis videtur?
Waz thurfun wir noh nu urcundono?  senu nu gihortut ir bismarunga fon sinemo munde:  waz thunkit íuwih?

3. At illi respondentes omnes dixerunt:  reus est mortis.
Sie tho antwurtenti alle quadun:  sculdic ist todes.

CXCII

1. (Mt 26 67) Tunc exspuerunt in faciem ejus, (Lc 22 63-64) et qui tenebant eum illudebant ei et velaverunt (Mc 14 65) faciem ejus (Mt 26 67) et colaphis eum ceciderunt.
Tho spuwun sie sin annuzi, thiede inan habetun scimfitun inan inti thactun iro annuzi inti mit fustin sluogun inan.

2. (304) Alii autem palmas in faciem ejus dederunt dicentes:  prophetiza nobis, Christe, quis est iste qui te percussit?  (Lc 22 65) Et alia multa blasphemantes dicebant in eum.
(304) Andere mit flahheru henti in sin annuzzi sluogun quedenti:  wizzago uns, Crist, wer ist ther ther dih slehit?  Inti anderu managu bismaronti quadun in inan.

3. (Mt 27 2) Et adduxerunt eum vinctum (Jn 18 28.) in prætorium (Mt 27 2) et tradiderunt Pontio Pilato præsidi, (Jn 18 28.) et ipsi non introierunt in prætorium, ut non contaminarentur, sed manducarent Pascha.
Inti leittun inan gibuntanan in frithof inti saltun themo Pontisgen grafen Pilate, inti sie ni giengun in then frithof, thaz sie ni warin biunsubrite, oh ázzin ostrun.

CXCIII

1. (Mt 27 3) Tunc videns Judas qui eum tradidit quod damnatus esset, pænitentia ductus rettulit ·XXX· argenteos principibus sacerdotum et senioribus 4. dicens:  peccavi tradens sanguinem justum.
Tho gisah Iudas ther inan salta thaz her fornidirit was, riuwa gileitit widarbrahta thie drízzug pfenningo then heroston thero heithaftono inti then alton quedenti:  suntota selenti reht bluot.

2. At illi dixerunt:  quid ad nos?  tu videris.
Sie quadun tho:  waz zi uns?  thu gisehes.

3. (Mt 27 5) Et projectis argenteis in templo recessit, abiens laqueo se suspendit.
Inti forworpfanen silabarlingon in thaz tempal thana fuor, gangenti erhieng sih mit stricu.

4. (Mt 27 6) Principes autem sacerdotum acceptis argenteis dixerunt:  non licet mittere eos in corbonan, quia pretium Sanguinis est.
Thie heroston thero heithaftono intfanganen silabarlingon quadun:  nist erloubit thaz man sie sente in thaz tresofaz, wanta iz ist werd bluotes.

5. (Mt 27 7) Consilio autem inito emerunt ex illis agrum Figuli in sepulturam peregrinorum.  8. Propter hoc vocatus (305) est ager ille Acheldemach, ager Sanguinis, usque in hodiernum diem.
Girate giganganemo couftun fon then accar leimwurhten in grabasteti elilentero.  Bithiu was giheizzan (305) ther accar Acheldemach, accar bluotes, ío unzan hiutlihhan tag.

6. (Mt 27 9) Tunc impletum est quod dictum est per Hieremiam prophetam dicentem:  et acceperunt ·XXX· argenteos, pretium appretiati quem appretiaverunt a filiis Israhel, 10. et dederunt eos in agrum Figuli, sicut constituit mihi Dominus.
Tho was gifullit thaz dar giquetan was thuruh Hieremiam then wizzagon quedentan:  sie intfiengun tho drizzug silabarlingo, werd werdonti thaz sie werdoton fon kindon Israhelo, inti gabun sie in accar leimwurhten, so mir trohtin gisazta.

CXCIV

1. (Jn 18 29) Exivit ergo Pilatus ad eos foras et dixit:  Quam accusationem affertis adversus hominem hunc?
Gieng tho Pilatus úz zi in inti quad:  welihhan ruogstab bringet ir widar thesan man?

2. (Jn 18 30) Responderunt et dixerunt ei:  Si non esset hic malefactor, non tibi tradidissemus eum.  (Lc 23 2) Hunc invenimus subvertentem gentem nostram et prohibentem tributa dari Cæsari et dicentem se Christum regem esse.
Tho antlingitun sie inti quadun imo:  oba theser ni wari ubilwurhto, thanne ni saltin wir inan thir.  Thesan fundumes erwerbenti unsera thiota inti werentan then tribuz geban themo keisure inti quedan sih Crist cuning wesan.

3. (Jn 18 31) Dixit ergo eis Pilatus:  accipite eum vos et secundum legem vestram judicate eum.  Dixerunt ergo Judæi:  nobis non licet interficere quenquam.  32. Ut sermo Domini impleretur quem dixit (306) significans qua esset morte moriturus.
Tho quad in Pilatus:  intfahet ir inan inti after íuweru ewu duomet inan.  Tho quadun thie Iudei:  uns nist erloubit zi slahanne einingan.  Thaz trohtines wort gifullit wurdi thaz her quad (306) gizeihanonti welihhemo tode was sterbenti.

CXCV

1. (Jn 18 33) Introivit ergo iterum in prætorium Pilatus et vocavit Jesum et dixit ei:  tu es rex Judæorum?
Ingieng tho abur in thaz thinchus Pilatus inti gihalota then heilant inti quad imo:  thu bis cuning Iudeono?

2. (Jn 18 34) Et respondit Jesus:  a temetipso hoc dicis an alii tibi dixerunt de me?
Tho antlingita ther heilant:  fon thir selbemo quidistu thaz oda andere thir iz quadun fon mir?

3. (Jn 18 35) Respondit Pilatus:  nunquid ego Judæus sum?  Gens tua et pontifices tradiderunt te mihi:  quid fecisti?
Tho antlingita Pilatus:  eno bin ih Iudeus?  Thin thiota inti bisgoffa saltun thih mir:  waz tati thu?

4. (Jn 18 36) Respondit Jesus:  regnum meum non est de mundo hoc:  si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri mei decertarent, ut non traderer Judæis:  nunc autem regnum meum non est hinc.
Tho antlingita ther heilant:  min rihhi nist fon thesemo mittilgarte:  oba fon thesemo mittilgarte wari min ríhhi, mine ambahta wunnin, thaz ih ni wurdi giselit Iudein:  nu giwesso nist min rihhi hinan.

5. (Jn 18 37) Dixit itaque ei Pilatus:  ergo rex es tu?  Respondit Jesus:  tu dicis, quia rex sum ego.
Tho quad imo Pilatus:  bisttu cuning?  Tho antlingita ther heilant:  thu quidis, wanta ih cuning bin.

6. Ego in hoc natus sum, et ad hoc veni in mundum ut testimonium perhibeam veritati.
Ih bin in thiu giboran, inti zi thiu quam ih in mittilgart thaz ih sageti giwizscaf ware.

7. Omnis qui est e veritate audit meam vocem.  38. Dixit ei Pilatus:  quid est veritas?
Giwelih thie dar ist fon ware ther horit mina stemma.  Tho quad imo Pilatus:  waz ist war?

CXCVI

1. Et quum hoc dixisset, (307) iterum exivit ad Judæos (Lc 23 4) et ait ad principes sacerdotum et turbas:  nullam causam invenio in hoc homine.
Mit diu her thaz quad, (307) abur gieng uz zi then Iudein inti quad zi then heroston thero bisgoffo inti zi theru menigi:  niheininga sahha ni fant ih in thesemo manne.

2. (Lc 23 5) At illi invalescebant dicentes:  Commovet populum docens per universam Judæam et incipiens a Galilæa usque huc.
Sie tho gimagetun quedente:  giruorit folc lerenti thurah alle Iudea inti biginnenti fon Galileu unzan hera.

3. (Lc 23 6) Pilatus autem audiens Galilæam interrogavit si homo Galilæus esset?  7. Et ut cognovit quod de Herodis potestate esset, remisit eum ad Herodem, qui et ipse Hierosolymis erat illis diebus.
Pilatus gihorenti Galileam frageta oba ther man wari Galileus?  Inti so her tho forstuont thaz her was fon Erodeses giwelti, santan widar zi Herode:  ther selbo was in Hierusalem in then tagon.

4. (Lc 23 8) Herodes autem viso Jesu gavisus est valde, erat enim cupiens e multo tempore videre eum, eo quod audiret multa de illo et sperabat signum aliquod videre ab eo fieri.
Herodes gisehanemo themo heilante was thrato giuehenti:  her was iu geronti fon manageru ziti inan gisehan, bithiu her gihorta managiu fon imo inti wánta sihwelih zeihan gisehan fon imo wesan.

5. (Lc 23 9) Interrogabat autem illum multis sermonibus, at ipse nihil illi respondebat.
Frageta inan managen worton, inti her tho niowiht antlingita imo.

6. (Lc 23 10) Stabant etiam principes sacerdotum et scribæ constanter accusantes eum.
Stuontun thie heroston thero bisgoffo inti thie buohera einratlihho ruogenti inan.

7. (Lc 23 11) Sprevit autem illum Herodes cum exercitu suo et illusit indutum (308) veste alba, et remisit ad Pilatum.
Uozirnita inan Herodes mit sinemo herige inti bismarota giwatitan (308) mit wizzu giwatu, inti widarsantanan zi Pilatuse.

8. (Lc 23 12) Et facti sunt amici Herodes et Pilatus in ipsa die, nam antea inimici erant ad invicem.
Inti warun tho giwortan friunta Herodes inti Pilatus in themo tage:  sie warun er untar zwisgen fiianta.

CXCVII

1. (Lc 23 13) Pilatus autem convocatis principibus sacerdotum et magistratibus et plebe (Jn 18 29) exivit ad eos foras (Lc 23 14) et dixit eis:  Obtulistis mihi hunc hominem quasi avertentem populum:
Pilatus gihalota thie heroston thero bisgoffo inti themo meistarduome inti themo folke, gieng zi in uz inti quad in:  brahtut mir thesan man samaso widarwententan folc:

2. (Jn 19 4) Ecce adduco vobis eum foras, ut cognoscatis quia in eo nullam causam invenio (Lc 23 14) ex his in quibus eum accusatis,
Senu ih leitu inan íu uz, thaz ir forstantet thaz ih in imo ni fand niheininga sahha fon then in thendir inan ruoget,

3. (Lc 23 15) Sed neque Herodes:  nam remisi vos ad illum, et ecce nihil dignum morte actum est ei:  16. emendatum ergo illum dimittam.
Noh Herodes:  ih santa íuwih widar zi imo, inti senu nu niowiht wirdic tode ist imo gitan:  inan gibuoztan forlazzu.

4. (Lc 23 18) Exclamavit autem universa turba dicens:  tolle hunc, (Jn 19 6.) crucifige, crucifige!
Riof tho al thiu menigi quedenti:  nim thesan, háh, háh!

5. Dicit eis Pilatus:  accipite eum vos et crucifigite, ego enim non invenio in eo causam.
Tho quad in Pilatus:  intfahet inan íu inti hahet inan:  ih ni findu in imo niheininga sahha.

6. (Jn 19 7) Responderunt ei Judæi:  nos legem habemus, et secundum legem debet mori, (309) quia Filium Dei se fecit.
Tho antlingitun imo thie Iudei:  wir habemes ewa, inti after ewu sal her sterban, (309) wanta her sih gotes sun teta.

7. (Jn 19 8) Quum ergo audisset Pilatus hunc sermonem, magis timuit, 9. et ingressus est prætorium iterum et dicit ad Jesum:  Unde es tu?  Jesus autem responsum non dedit ei.
Mit diu tho gihorta Pilatus thiz wort, mer forhta, inti ingieng abur in thaz thinchus inti quad zi themo heilante:  wanan bistu?  Ther heilant ni gab imo nohhein antwurti.

8. (Jn 19 10) Dicit ergo ei Pilatus:  Mihi non loqueris?  Nescis quia potestatem habeo crucifigere te et potestatem dimittere?
Tho quad imo Pilatus:  mir ni sprihhis?  ni weist thaz ih haben giwalt thih zi erhahanne inti giwalt zi forlázzanne?

9. (Jn 19 11) Respondit Jesus:  non haberes potestatem adversum me ullam, nisi tibi esset datum desuper:  propterea qui tradidit me tibi majus peccatum habet.
Tho antlingita ther heilant:  ni habetos giwalt widar mir eininga, nibiz thir gigeban wari fon ufana:  bithiu therde mih salta thir mer sunta habet.

CXCVIII

1. (Jn 19 12) Exinde quærebat Pilatus dimittere eum.  Judæi autem clamabant dicentes:  si hunc dimittis, non es amicus Cæsaris:  omnis qui se regem facit contradicit Cæsari.
Fon thanan suohta Pilatus inan zi forlazzanne.  Iudei riofun tho quedenti:  ob thu desan forlazzis, thanne ni bistu friunt thes keisures:  allero giwelih ther sih cuning tuot ther wirdarquidit sih themo keisure.

2. (Jn 19 13) Pilatus ergo quum audisset hos sermones, adduxit foras Jesum et sedit pro tribunali in loco qui dicitur Lithostrotus, Hebraice autem Gabatha.
Pilatus mit diu her gihorta thisu wort, leitta uz then heilant inti saz in sinemo duomsedale in theru steti thiu dar ist giquetan Lithostrotus, in ebreisgon Gabatha.

3. (Jn 19 14) Erat autem Parasceve Paschæ, hora quasi sexta, (310) et dicit Judæis:  Ecce rex vester!  15. Illi autem clamaverunt:  tolle, tolle, crucifige eum!
Was tho garotag fora ostron, samaso sehsta zít, (310) inti quad then Iudein:  senu íuwer cuning!  Sie tho riofun:  nim, nim inti háh inan!

4. Dixit eis Pilatus:  regem vestrum crucifigam?  Responderunt pontifices:  non habemus regem nisi Cæsarem.  (Mc 15 3) Et accusabant eum summi sacerdotes in multis.  (Mt 27 12) Jesus vero nihil respondit.
Tho quad in Pilatus:  iuweran cuning hahu?  Tho antlingitun thie bisgoffa:  wir ni habemes cuning ni si then keisur.  Inti ruogtun inan thie furiston bisgoffa in managen.  Ther heilant ni antwurtita niowiht.

5. (Mt 27 13) Tunc dicit illi Pilatus:  non audis quanta adversum te dicant testimonia?  14. Et non respondit ei ad ullum verbum, ita ut miraretur præses vehementer.
Tho quad imo Pilatus:  ni gihoris wuo managu giwiznessu sie widar thir quedent?  Inti ni antlingita imo zi noheiningemo worte, so thaz wuntarota ther grafo thrato.

CXCIX

1. (Mc 15 6) Per diem autem festum (Mt 27 15) consuerat præses dimittere populo unum e vinctis, (Mc 15 6) quemcunque petissent.
Thuruh then itmalon tag was giwon ther grafo zi forlazzanne einan themo folke fon then notbentigon, so wenan sie batin.

2. (Mt 27 16) Habebat autem tunc vinctum insignem, qui dicebatur Barabbas.
Habeta tho einan nothaft wítmaran, therde was ginennit Barabbas.

3. (Mt 27 17) Congregatis ergo illis dixit Pilatus:  (Jn 18 39.) est consuetudo vobis ut unum dimittam vobis in Pascha:  (Mt 27 17) quem ergo vultis dimittam vobis, Barabban an Jesum qui dicitur Christus?
In tho gisamanoten quad Pilatus:  ist mit íu giwona thaz ih íu einan forlazze in ostron:  wenan wollet ir thaz ih íu forlázze, Barrabban oda then heilant thie dar ist ginennit Christ?

4. (Mt 27 18) (311) Sciebat enim quod per invidiam tradissent eum.
(311) Her westa thaz sie thuruh abunst inan saltun.

5. (Mt 27 19) Sedente autem illo pro tribunali misit ad illum uxor ejus dicens:  nihil tibi et justo illi:  multa enim passa sum hodie per visum propter eum.
Imo sizzentemo in themo duomsedale santa zi imo sin quena quedenti:  niowiht thir inti themo rehten:  managu bin ih thruenti hiutu in gisiune thuruh inan.

6. (Mt 27 20) Princeps autem sacerdotum et seniores persuaserunt populis ut peterent Barabban, Jesum vero perderent.
Ther herosto thero bisgoffo inti thie alton spuonun thaz folc thaz sie batin Barabbanes, thaz sie then heilant flurin.

7. (Mt 27 21) Respondens autem præses ait illis:  quem vultis vobis de duobus dimitti?  Ait illi dixerunt:  Barabban.
Tho antlingita ther grafo, quad in:  wenan wollet ir íu fon thesen zwein forlázzan?  Sie tho quadun:  Barabban.

8. (Jn 18 40) Erat autem Barabbas latro, (Lc 23 19) qui erat propter seditionem quandam factam in civitate et homicidium (Mc 15 7) vinctus (Lc 3 20) in carcere.
Was ther Barabbas landeri, ther was thuruh gistriti welihaz gitanaz in burgi inti thuruh manslaht gibuntan in karkere.

9. (Mt 27 22) Dicit illis Pilatus:  quid ergo faciam de Jesu qui dicitur Christus?  23. Dicunt omnes:  Crucifigatur!
Tho quad in Pilatus:  waz duon ih fon themo heilante thie dar ist giquetan Crist?  Quadun alle:  hahe man inan!

10. Ait illis præses:  quid enim mali fecit?  At illi magis clamabant dicentes:  Crucifigatur!
Tho quad in ther grafo:  waz ubiles teta her?  Sie riofun tho mer quedenti:  hahe man inan!

11. (Mt 27 24) Videns autem Pilatus quia nihil proficeret, sed magis tumultus fieret, (312) accepta aqua lavit manus coram populo dicens:  Innocens ego sum a sanguine justi hujus:  vos videritis.
Tho gisah Pilatus thaz es niowiht ni theh, oh was mer ungireh, (312) intfanganemo wazzare wuosc sino henti fora themo folke quedenti:  untaronti bin ih fon bluote thesses rehten:  ir gisehet.

12. (Mt 27 25) Et respondens universus populus dixit:  sanguis ejus super nos et super filios nostros!
Tho antlingita thaz folc al, quad:  sin bluot ubar unsih inti ubar unseru kind!

13. (Mt 27 26) Tunc dimisit illis Barabban, Jesum autem flagellis cæsum tradidit eis, ut crucifigeretur.
Tho forliez her in Barabban;  then heilant tho bifiltan saltan in, thaz her wari erhangan.

CC

1. (Mt 27 27) Milites præsidis suscipientes Jesum in prætorio congregaverunt ad eum universam cohortem, 28. et exuentes eum (Mc 15 17) induunt eum (Jn 19 2.) tunicam purpuream (Mt 27 28) et chlamydem coccineam circumdederunt ei.
Thie kenphon thes grafen intfiengun then heilant in themo thinchus, gisamanotun zi imo alla thia hansa, inti inan intwatenti giwatitun inan mit gotowebbineru tunihun inti rót lahhan umbibigabun inan.

2. (Mt 27 29) Et plectentes coronam de spinis posuerunt super caput ejus, et arundinem in dexteram ejus, et genu flexo ante eum illudebant dicentes:  ave, rex Judæorum!
Inti flehtenti corona fon thornon saztun ubar sin houbit, inti rora in sina zesawun, inti giboganemo knewe fora imo bismarotun inan sus quedenti:  heil, cuning Iudeono!

3. (Mt 27 30) Et exspuentes eum acceperunt arundinem et percutiebant caput ejus.
Inti inan spiwenti intfiengun rorun inti sluogun sin houbit.

4. (Mt 27 31) Et postquam illuserunt ei, exuerunt eum chlamyde et (Mc 15 20) purpura et induerunt eum vestimentis ejus (Mt 27 31) et duxerunt eum ut crucifigerent, (Jn 19 17.) bajulantem sibi crucem.
Inti after thiu bismarotun inan, intwatitun inan lahhanes inti gotowebbes inti giwatitun inan sinen giwatin inti leittun inan thaz sien hiengin, tragentan imo cruci.

5. (313) Mt.  27, 32. Exeuntes autem invenerunt hominem Cyrenæum (Lc 23 26) venientem de villa, (Mt 27 32) nomine Simon, (Mc 15 21) patrem Alexandri et Rufi:  (Mt 27 32) hunc angariaverunt (Lc 23 26) portare crucem post Jesum.
(313) Inan intwatenti fundun man Cireneum quementan fon thorf, in namen Simon hiez, fater Alexandres inti Rufuses:  then thwungun sie daz her truogi cruci after themo heilante.

CCI

1. (Lc 23 27) Sequebatur autem illum multa turba populi et mulierum, quæ plangebant et lamentabantur eum.
Folgeta inan mihil menigi folkes inti wibo, this dar ruzzun inti wiofun inan.

2. (Lc 23 28) Conversus autem ad illas Jesus dixit:  filiæ Jerusalem, nolite flere super me, sed super vos ipsas flete et super filios vestros.
Tho wanta sih zi in ther heilant, quad:  kind Hierusalem, ni curit wuofen ubar mih, oh ubar íuwih selbon wuofet inti ubar íuweru kind.

3. (Lc 23 29) Quoniam ecce venient dies in quibus dicent:  beate steriles et ventres qui non genuerunt et ubera quæ non lactaverunt.
Wanta nu coment taga in thendir quedet:  salige sint umberente inti wambun thiede ni barun inti brusti thiode ni sougitun.

4. (Lc 23 30) Tunc incipient dicere montibus:  cadite super nos!  et collibus:  operite nos!
Thanne biginnent sie quedan bergon:  fallet ubar unsih!  inti nollon:  bithecket unsih!

5. (Lc 23 31) Quia si in viridi ligno hæc faciunt, in arido quid fiet?
Bithiu oba sie in gruonemo boume thisiu tuont, waz ist in themo thurren?

CCII

1. (Lc 23 32) Ducebantur autem et alii duo nequam cum eo, ut interficerentur.
Warun gileittit andre zwene ubile mit imo, thaz sie warin erslagan.

2. (Lc 23 33) Et postquam venerunt in locum qui dicitur (Mc 15 22) Golgotha, quod est interpretatum Calvariæ locus,
Inti after thiu sie quamun in stat thiu dar ist giheizan Golgotha, thaz ist erreckit hamalstat,

3. (Mt 27 34) (314) Et dederunt ei vinum (Mc 15 33) myrrhatum (Mt 27 34) bibere cum felle mixtum, et quum gustasset, noluit bibere.
(314) Gabun imo gimirrotan win trinkan mit gallun gimisgitan, inti mit diu her es corota, ni wolta trinkan.

4. (Lc 23 34) Jesus autem dicebat:  Pater, dimitte illis, non enim sciunt quid faciunt.
Ther heilant quad:  fater, forláz in iz:  sie ni wizzun waz sie duont.

CCIII

1. (Mt 27 35) Postquam autem crucifixerunt eum, (Jn 19 23.) acceperunt vestimenta ejus et fecerunt ·IIII· partes, unicuique militi partem, et tunicam.
After thiu sie inan erhiengun, intfiengun sin giwati inti tatun fior deil, einero giwelihemo kempfen teil, inti tunichun.

2. Erat autem tunica inconsutulis desuper contexta per totum.
Was thiu tuniha unginait fon obanentigi ubar al giweban.

3. (Mt 27 24) Dixerunt ergo ad invicem:  non scindamus eam, sed sortiamur de illa, cujus sit.
Tho quadun untar in zuisgen:  ni slizenmes sia, oh liozemes fon iru, wes siu si.

4. Ut scriptura impleatur dicens:  partiti sunt vestimenta mea sibi et super vestem meam miserunt sortem.  Et milites quidem hæc fecerunt
Thaz giscrib werde gifullit quedenti:  teiltun min giwati in inti ubar min giwati santtun lóz.  Inti thie kempfon tatun thisu

5. (Mt 27 36) Et sedentes servabant eum.
Inti sizenti hieltun inan.

CCIV

1. (Jn 19 19) Scripsit autem et titulum Pilatus (Mc 15 26) causæ ejus (Jn 19 19. Mt.  27, 37.) et imposuit super caput ejus:  hic est (Jn 19 19.) Jesus Nazarenus, rex Judæorum.
Inti screib titul Pilatus sineru sahhu inti sazta obar sin houbit:  thiz ist ther heilant Nazarenisgo, cuning Iudeono.

2. (Jn 19 20) Hunc ergo titulum multi legerunt Judæorum, quia prope civitatem erat locus (315) ubi crucifixus est Jesus, et erat scriptum Hebraice, Græce et Latine.
Thesan titul manage lasun thero Iudeono, wanta nah theru burgi was thiu stat (315) thar der heilant erhangan was, inti was giscriban in ebraisgon inti in criehisgon inti in latinisgon.

3. (Jn 19 21) Dicebant ergo Pilato pontifices Judæorum:  noli scribere:  “rex Judæorum.”
Quadun tho Pilatuse thie bisgoffa Iudono:  ni curi scriban:  Iudono cuning.

4. (Jn 19 22) Respondit Pilatus:  quod scripsi scripsi.
Tho antlingita Pilatus:  thaz ih screib thaz screib ih.

CCV

1. (Lc 23 38) Mc.  15, 27. Tunc crucifixerunt cum eo duos latrones, unum a dextris et alterum a sinistris ejus.
Tho warun erhangan mit imo zwene thioba, ein zeso inti ander in sina winistra.

2. (Mt 27 39) Prætereuntes autem blasphemabant eum moventes capita sua 40. et dicentes:  va qui destruit templum et in triduo illud reædificat:  salva temetipsum:  si Filius Dei es, descende de cruce.
Thie furiuarenton bismarotun inan, ruortun iro houbit inti quedenti:  wah thie dar ziwirpfit tempal inti in thrin tagon iz abur gizimbrot:  heili thih selbon:  oba thu gotes sun sís, stíg nidar fon themo cruce.

3. (Mt 27 41) Similiter et principes sacerdotum illudentes cum scribis et senioribus dicebant:  42. alios salvos fecit, se ipsum non potest salvum facere:  si rex Israhel est, descendat nunc de cruce, et (Mc 15 32) videamus et credamus (Mt 27 42) ei.  43. Confidit in Deum, ideo liberet nunc eum, si vult eum:  dixit enim:  quia Dei Filius sum.
Sama thie heroston thero bisgofo bismaronti mit then buoherin inti mit then alton quadun:  andre teta her heilæ, sih selbon ni mac heil tuon:  ob iz Israhelo cuning si, er stige nidar fon themo cruce, inti gisehemes inti giloubemes imo.  Her gitruwet in got, bithiu erlosit her inan nu, ob her inan wili:  her quad:  wantih gotes sun bin.

4. (Mt 27 44) Id ipsum autem (Lc 23 39) unus de his (316) qui pendebat latronibus blasphemabat eum dicens:  si tu es Christus, salvum fac temetipsum et nos.
Thaz selba ein fon then (316) thie dar hangetun thero thiobo bismarota inan quedenti:  ob thu sis Crist, tuo dih selbon heilan inti unsih.

5. (Lc 23 40) Respondens autem alter increpabat illum dicens:  neque tu times Deum, quod in eadem damnatione es?  41. et nos quidem juste:  nam digna factis recepimus, hic vero nihil mali gessit.
Tho antlingita ther ander, increbota inan sus quedenti:  noh thu ni forhtis got, thaz thu in theru selbun nidarungu bist?  inti wir giwesso rehto:  wir wirdigu tatin intfahemes, theser warliho niowiht ubiles teta.

6. (Lc 23 42) Et dicebat ad Jesum:  Domine, memento mei quum veneris in regnum tuum.
Inti quad zi themo heilante:  trohtin, gihugi min mit diu thu cumist in thin rihhi.

7. (Lc 23 43) Et dixit illi Jesus:  amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso.
Tho quad imo ther heilant:  war quiduh thir, hiutu bistu mit mir in paradiso.

CCVI

1. (Jn 19 25) Stabant autem juxta crucem Jesu mater ejus et soror matris ejus, Maria Cleopæ, et Maria Magdalene.
Stuontun nah themo cruce thes heilantes sin muoter inti suester sinera muoter, Maria Cleopases, inti Maria Magdalenisgu.

2. (Jn 19 26) Quum vidisset ergo Jesus matrem et discipulum stantem quem diligebat, dicit matri suæ: Mulier, ecce filius tuus!
Mit diu gisah ther heilant thia muoter inti jungiron stantentan thende her minnota, quad sineru muoter:  wib, senu thin sun!

3. (Jn 19 27) Deinde dicit discipulo:  Ecce mater tua!  Et ex illa hora accepit eam discipulus in sua.
After thiu quad sinen jungiron:  senu thin muoter!  Inti fon theru ziti intfieng sia ther jungiro in sina.

CCVII

1. (Mt 27 45) A sexta autem hora tenebræ factæ sunt super universam terram (317) usque ad horam nonam.
Fon theru sehstun ziti finstarnessu warun ubar alla erda (317) zunzan niuntun zít.

2. (Mt 27 46) Et circa horam nonam clamavit Jesus voce magna dicens:  Eli, Eli, lema sabacthani?  (Mc 15 34) quod est interpretatum:  Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me?
Inti umbi thia niuntun zít riof ther heilant mihileru stemmu sus quedenti:  heli heli lama sabacthani?  thaz ist erreckit:  got min, got min, ziu forliezi thu mih?

3. (Mt 27 47) Quidam autem illic stantes et audientes dicebant:  Heliam vocat iste.
Sume warliho thar stantente inti gihorente quadun:  Heliase ruofit theser.

CCVIII

1. (Jn 19 28) Postea sciens Jesus quia jam omnia consummata sunt, ut consummaretur Scriptura, dicit:  Sitio.
After thiu westa ther heilant thaz thiu allu iu gientotu warun, thaz thuruhfremit wurdi thaz giscrib, quad:  ih thurstu.

2. (Jn 19 29) Vas ergo positum erat aceto plenum.
Faz was thar gisezzit fol ezziches,

3. (Mt 27 48) Et continuo currens unus ex eis acceptam spongiam implevit aceto et imposuit arundini et dabat ei bibere.
Inti sliumo liof ein fon in, intfagana spunga fulta sia ezzihes inti sazta anan rora inti gab imo trinkan.

4. (Jn 19 30) Quum ergo accepisset (318) Jesus acetum, dixit:  Consummatum est.
Thode intfieng (318) ther heilant then ezzih, quad:  gientot ist.

5. (Mt 27 49) Ceteri vero dicebant:  sine, videamus an veniat Helias liberans eum.
Thie andre quadun:  láz nu, gisehemes oba come Helias losenti inan.